GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 11 TRỌN BỘ

Yopovn · 4/4/23

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 11 TRỌN BỘ được soạn dưới dạng file word gồm 305 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.
GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 11 CẢ NĂM

Tuần 1:

Tiết 1+2:

VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH

(Trích Thượng kinh kí sự)

-Lê Hữu Trác-

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức:

a) Bộ môn:

Hiểu rõ giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm, cũng như thái độ trước hiện thực và ngòi bút kí sự chân thực, sắc sảo của Lê Hữu Trác.

b) Giáo dục kĩ năng sống:

c) Môi trường:

Liên hệ trong đọc – hiểu nội dung văn bản: Những chi tiết miêu tả không gian phủ chúa có liên quan đến việc chuẩn đoán bệnh của Lê Hữu Trác.

d) Giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh:

2. Kĩ năng:

Đọc-hiểu một văn bản thuộc loại kí sự.

3. Thái độ:

Trân trọng tài năng và con người của Lê Hữu Trác. Hiểu hơn về lịch sử nước ta thế kỉ XV.

II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN

- Giáo viên: Sách giáo khoa Ngữ văn 11 – tập 1, Sách giáo viên Ngữ văn 11 – tập 1, Thiết kế dạy học Ngữ văn 11 – tập 1…

- Học sinh: Sách giáo khoa Ngữ văn 11 – tập 1, tập bài soạn, tài liệu tham khảo…

III. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH

GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp đàm thoại, trả lời câu hỏi bằng trao đổi, thảo luận nhóm, thực hành, có thể dùng video clip.

IV. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY

1. Ổn định lớp:

2. Kiểm tra bài cũ: (Không có)

3. Giới thiệu bài mới:

Lê Hữu Trác không chỉ nổi danh là một “lương y như từ mẫu” mà còn là một nhà thơ, nhà văn nổi tiếng. Với tập kí sự đặc sắc “Thượng kinh kí sự” – đây là tác phẩm có giá trị hiện sâu sắc đồng thời thể hiện nhân cách thanh cao của tác giả. Để hiểu điều này ta tìm hiểu đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh”.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: GV hướng dẫn HS tìm hiểu khái quát.
Thao tác 1: tìm hiểu về tác giả
GV yêu cầu HS đọc phần tiểu dẫn sgk
Câu hỏi:
1. Phần tiểu dẫn sgk trình bày những nội dung nào? Tóm tắt những nội dung đó?
* Định hướng câu trả lời:
- Vài nét về tác giả
- Tác phẩm “TKKS”
- Thể kí sự
2. Dựa vào sgk trình bày vài nét về tác giả Lê Hữu Trác?
(hs trả lời cá nhân gv nhận xét chốt ý)
Thao tác 2: Tìm hiểu tác phẩm “TKKS”
Câu hỏi:
1. Em hiểu như thế nào về tác phẩm “TKKS” ?
GV hướng dẫn:
- Xuất xứ tác phẩm
- Nội dung đoạn trích.
2. Đọc - hiểu văn bản: dựa vào tác phẩm, em hãy cho biết nội dung đoạn trích ?
(hs trả lời cá nhân)
3. Chia bố cục đoạn trích và nêu nội dung chính của từng phần?
(hs suy nghĩ trả lời gv nhận xét chốt ý)
Thao tác 3. tìm hiểu thể loại tác phẩm
Em hiểu như thế nào về thể kí sự?
(hs trả lời cá nhân)
Hoạt động 2: GV hướng dẫn HS đọc hiểu đoạn trích
Thao tác 1: chuyện được vua cho đem cáng đến đón vào cung chữa bệnh.
Câu hỏi:
1. Tác giả đã thấy gì về quang cảnh bên ngoài cung ? Chi tiết nào miêu tả điều đó?
2. Tác giả có những suy nghĩ ntn khi lần đầu tiên thấy được những quang cảnh ấy?
(hs suy nghĩ trả lời, gv nhận xét chốt ý)
* GV giảng:
Quang cảnh ở đó khác hẳn cuộc sống đời thường và tác giả đã đánh giá: “Cả trời Nam sang nhất là đây!”. Qua bài thơ ta thấy danh y cũng chỉ ví mình như một người đánh cá (ngư phủ) lạc vào động tiên (đào nguyên) dù tác giả vốn là con quan sinh trưởng ở chốn phồn hoa nay mới biết phủ chúa.
Thao tác 2: những điều mắt thấy tai nghe khi được dẫn vào cung.
GV cho HS đọc nhẫm lại đoạn trích và đưa ra câu hỏi HS thảo luận nhóm trả lời GV nhận xét chốt ý.
1. Tác giả kể và tả gì khi được dẫn vào cung? Những chi tiết nào được quan sát kĩ nhất?
GV giảng:
Đại đường uy nghi sang trọng đến nổi một danh y nổi tiếng cũng chỉ dám ngước mắt nhìn rồi lại cuối đầu đi “và cảm nhận rằng ở đó toàn những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy”.
2. Thái độ của tác giả?
GV giảng: Qua con mắt và cảm nghĩ của tác giả ta thấy chúa Trịnh là một nơi để hưởng lạc để củng cố quyền uy, xa rời cuộc sống nhân dân, một nơi để hưởng lạc củng cố quyền uy bằng lầu cao cửa rộng che giấu sự bất lực cả mình trước tình cảnh của đất nước.
Hs đọc lại đoạn 3 và gv đưa ra câu hỏi hs trả lời gv nhận xét chốt ý:
Thao tác 3: đến chỗ ở của thế tử
1. Tác giả kể và tả về thâm cung với những chi tiết nào? Qua đó ta thấy chúa Trịnh đã thể hiện cuộc sống vương giả như thế nào?
2. Qua cuộc sống của thế tử, em suy nghĩ ntn về mối quan hệ giữa môi trường sống và con người?
3. Qua lời kể và tả, ta thấy tác giả đã rơi vào thế bị động ntn?
GV giảng:
Chi tiết thế tử khen ông này lạy khéo là chi tiết rất đắt, vì nó vừa chân thực vừa hài hước kín đáo. Nó không chỉ tả cảnh sinh hoạt giàu sang của phủ chú mà còn nói lên quyền uy tối thượng của đấng con trời, cháu trời và thân phận nhỏ nhoi, thấp bé của người thầy thuốc và thái độ kín đáo khách quan của người kể.
Mối quan hệ vua – tôi làm cho mối quan hệ giữa người ban ơn (người chữa bệnh) và người hàm ơn (con bệnh) trở nên vô nghĩa bất bình đẳng.
Thao tác 4: HS đọc đoạn cuối, gv giải thích các từ khó và đưa ra câu hỏi:
Gv phát vấn:
1. Thái độ của tác giả ntn khi bước vào cung và tiếp xúc các lương y?
2. Cách chuẩn bệnh của Lê Hữu Trác cùng những biến tâm tư của ông khi kê đơn cho ta hiểu gì về người thầy thuốc này ?
( hs thảo luận trả lời gv nhận xét)
GV giảng:
Ông cũng muốn kết hợp việc nâng cao thể lực đồng thời với trị bệnh nhưng ông nghĩ nếu chữa lành quá sớm thì chúa sẽ khen và giữ lại làm quan, điều này ông không muốn. Trong ông có một mâu thuẫn phải trung với chúa nhưng phải tránh việc chúa bắt làm quan nên ông chọn phương sách bồi dưỡng sức khỏe.
3. Qua những phân tích trên, hãy đánh giá chung về tác giả ?
- Hs suy nghĩ ,trả lời .
- Gv nhận xét ,tổng hợp:
Thao tác 5: nghệ thuật.
Qua đoạn trích, Anh (chị) có nhận xét gì về nghệ thuật viết kí sự của tác giả? Hãy phân tích những nét đặc sắc đó?
- HS trao đổi ,thảo luận, đại diện trình bày.
- GV tổng hợp:

Hoạt động 4: GV hướng dẫn hs tổng kết
Qua bài học, em hãy rút ra ý nghĩa của đoạn trích?

I. Tim hiểu chung

1. Tác giả
- Hiệu Hải Thượng Lãn Ông
- Là nhà y học, nhà văn, nhà thơ lớn nửa cuối thế kỉ XVIII. Ông là tác giả của bộ sách y học nổi tiếng “Hải Thượng y tông tâm lĩnh”

2. Tác phẩm “TKKS” và đoạn trích “VPCT”
a. Tác phẩm “TKKS”:
- TKKS là tập nhật kí bằng chữ Hán, in ở cuối bộ “Y tông tâm tĩnh”
- Tác phẩm tả quang cảnh ở kinh đô, cuộc sống xa hoa phủ chúa Trịnh và quyền uy thế lực của nhà chúa.
- Thể kí sự là những thể văn xuôi ghi chép những câu chuyện, sự việc, nhân vật có thật và tương đối hoàn chỉnh qua cảm quan trực tiếp của người cầm bút
b. Về đoạn trích “VPCT”:
* Nội dung: (Sgk)
* Vị trí: phần đầu của tác phẩm
* Bố cục: 4 đoạn

II. Đọc - hiểu văn bản
1. Quang cảnh và cuộc sống nơi phủ chúa:
* Cảnh được miêu tả từ ngoài vào trong:
- Tác giả thấy đâu đâu cũng cây cối “um tùm”, tiếng chim ríu rít, hoa đua thắm, mùi hương thoang thoảng, hành lang nối nhau liên tiếp, lời truyền báo rộn ràng, người qua lại như mắc cửi…
→ Quang cảnh phủ chúa Trịnh cực kì xa hoa tráng lệ nhằm khẳng định quyền uy tột cùng của nhà chúa trong khi đó dân tình trong nước đang chịu nhiều khổ cực vì đói rét, vì chiến tranh.

* Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa: theo lễ nghi, khuôn phép cho thấy uy quyền tột bực của chúa Trịnh. Mấy lần cửa, theo đường bên trái dành cho người ngoài cung.
- Thủ tục rườm rà, nhiêu khê: bữa ăn sáng của tác giả ở điếm hậu mã, cảnh mọi người chầu chực hầu thế tử, cảnh chuẩn bệnh kê đơn, phải lạy chào bốn lạy, lại được khen một câu : “ Ông này lạy khéo”
→ Nội cung là một cảnh vàng son, nhưng tù hãm, thiếu sinh khí, ngột ngạt
* Thái độ của tác giả:
- Ngạc nhiên, khen cái đẹp, cái sang nhưng hoàn toàn dửng dưng, không bị quyến rũ bởi vật chất và sự cao sang của phủ chúa, không đồng tình với cung cách sống của phủ chúa: một cuộc sống xa cách tự nhiên, thiếu khí trời, thiếu tự do.
- Châm biếm một cách kín đáo.

* Chân dung thế tử Trịnh Cán:
- Chỗ ở: là thâm cung bày trí rất sang trọng với giường sập, bàn ghế sơn son, thếp vàng, nệm gấm màn là, kẻ hầu người hạ xúm xít đông đúc, thiếu ánh sáng tự nhiên, quanh năm nến thắp chập chờn
" cuộc sống thế tử như “con chim non nhốt trong lồng son”.
- Chân dung: khoảng 5 – 6 tuổi, da mặt khô, rốn lồi to, gân thời xanh, chân tay gầy gò, do “ở trong chốn màn che trướng phủ, ăn quá no, mặc quá ấm”.
- Sức khỏe: ốm yếu, èo uột

2. Thái độ, tâm trạng của tác giả khi chẩn đoán và chữa bệnh cho Trịnh Cán:
- Thái độ của tác giả: tự coi mình là “quê mùa” → khiêm tốn thân mật với các lương y. Đó là nét nhân cách của ông.
- Chẩn đoán, nhận xét bệnh của thái tử: rất chính xác, khách quan
→ thầy thuốc có tài năng và y đức
- Tâm trạng: rất phức tạp, có sự mâu thuẫn
+ Lúc đầu ông định dùng thuốc chữa đúng bệnh nhưng lại sợ bệnh mau giảm, vua tin dùng giữ lại, công danh trói buộc
+ Sau ông định dùng phương thuốc vô thưởng vô phạt để sớm được về quê thì lương tâm lại cắn rứt
+ Cuối cùng lương tâm, phẩm chất trung thực của người thầy thuốc đã thắng

→ thầy thuốc có y đức cao, giàu kinh nghiệm, có trách nhiệm với nghề; không màn danh lợi, không thích chốn phồn hoa xa xỉ mà muốn sống cuộc sống thanh cao, trong sạch chốn quê nhà
5. Bút pháp kí sự đặc sắc của tác phẩm
+ Khả năng quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, tả cảnh sinh động.
+ Lối kể khéo léo, lôi cuốn bằng những sự việc, chi
tiết đặc sắc.
+ Có sự đan xen với tác phẩm thi ca làm tăng chất trữ tình của tác phẩm.
IV. Tổng kết:
Đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” phản ảnh quyền lực to lớn của Trịnh Sâm, cuộc sống xa hoa hưởng lạc trong phủ chúa đồng thời bày tỏ thái độ coi thường danh lợi quyền quý của tác giả.

V. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI

Học bài cũ chú ý những nội dung trọng tâm:

- Quang cảnh nơi phủ chúa?

- Nghệ thuật tác phẩm?

- Ý nghĩa văn bản?

VI. CHUẨN BỊ BÀI MỚI

Soạn bài mới: “Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân”.

- Ngôn ngữ là tài sản chung của xã hội?

- Lời nói là sản phẩm cá nhân?

- Làm bài tập sách giáo khoa.