SKKN THCS [SKKN NGỮ VĂN 8] Một hướng đọc - hiểu văn bản Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu) của Lí Công Uẩn

[Admin Yopo]

[SKKN NGỮ VĂN 8] Một hướng đọc - hiểu văn bản Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu) của Lí Công Uẩn được soạn dưới dạng file word/PDF/ powerpoint gồm 33 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.

b. Cơ sở thực tế:

Một thực tế đáng buồn mà chúng ta không thể phủ nhận: số học sinh yêu thích môn Ngữ văn ngày một ít đi. Một phần nguyên nhân ở đây là do ý thức của bản thân cá nhân học sinh cộng với đặc thù của bộ môn Ngữ văn, thêm vào đó là áp lực của nhu cầu chọn ngành, chọn nghề chi phối nhưng không phải là chủ yếu. Thực tế cho thấy, vẫn còn đó một bộ phận học sinh có ý thức học tập, có năng khiếu văn chương song chúng ta lại không phát huy được niềm đam mê văn học ở các em…Vì sao vậy? Có nhiều nguyên nhân nhưng suy cho cùng thì vai trò của người giáo viên là quan trọng nhất. Chúng ta vẫn còn mắc một số sai lầm: sự chậm đổi mới trong phương pháp dạy - học hoặc có đổi mới nhưng lại đổi mới một cách máy móc, thụ động. Chiếu dời đô là văn bản lần đầu tiên đưa vào sách giáo khoa Ngữ văn 8, là một tác phẩm mới với cả người dạy cũng như người học. Chúng tôi nhận thấy thực tế đã có khá nhiều băn khoăn, trăn trở để có cách thức tiếp cận phù hợp nhưng chưa có một hướng đi thực sự khoa học, đạt hiệu quả dạy - học cao nhất. Chúng tôi xin được điểm qua một số cách đọc - hiểu văn bản Chiếu dời đô mà thực tế dạy - học đang tồn tại, rất mong được trao đổi:

b.1. Theo phương pháp dạy - học cũ:

- Trong quá trình lên lớp, giáo viên chủ yếu cung cấp kiến thức một chiều, học sinh tiếp thu một cách thụ động. Những tiết dạy mà giáo viên áp dụng phương pháp này thường là để đối phó với thực trạng học sinh ít hứng thú, ít xây dựng bài trong giờ đọc - hiểu văn bản chiếu nói riêng và văn bản nghị luận trung đại nói chung. Phương pháp dạy - học truyền thống đã giúp người giáo viên vừa đảm bảo được thời gian lại vừa cung cấp được những kiến thức cơ bản và góp phần giải quyết một số khó khăn trước mắt nhưng lại kèm theo những hạn chế không nhỏ: Học sinh có thể đã được cung cấp kiến thức để về nhà học thuộc, vô hình trung người dạy lại rèn cho các em lối học vẹt; không tạo cơ hội cho học sinh được tư duy, sáng tạo, rèn luyện các kỹ năng đọc - hiểu văn bản cũng như các kĩ năng sống cho bản thân. Thậm chí, các em không biết học văn bản Chiếu dời đô để làm gì, Lí Công Uẩn là người như thế nào, bản thân học tập được gì sau khi đọc - hiểu văn bản… Phương pháp này dẫn đến tình trạng: học trò lười suy nghĩ, lười chuẩn bị, tiết học diễn ra không có sự phối hợp nhịp nhàng giữa người dạy và người học. Tôi đã từng chứng kiến tiết học của một đồng nghiệp: Cô giáo ấy đã chuẩn bị bài soạn Chiếu dời đô khá kĩ nhưng thật tiếc học trò thì chuẩn bị quá sơ sài. Thế rồi, cả một tiết học trôi qua với sự độc thoại, áp đặt kiến thức của cô còn trò thì máy móc ghi chép; đặt câu hỏi mà không một cánh tay giơ lên. Tìm hiểu nguyên nhân thì có nhiều nhưng một trong số đó là do các em đã quen lối học thụ động từ trước không chuẩn bị hoặc chuẩn bị bài một cách sơ sài. Như thế thì làm sao các em có thể phát hiện được: Thời Lí là một triều đại như thế nào? Làm sao hiểu được những câu văn như: Xưa nhà Thương đến vua Bàn Canh năm lần dời đô; nhà Chu đến vua Thành Vương cũng ba lần dời đô là tác giả đang viện dẫn lịch sử Trung Quốc?…Cuối cùng, người dạy như một phát thanh viên độc diễn hết cả tiết học

- Giáo viên sử dụng hình thức phát vấn đơn điệu với những câu hỏi theo một mẫu nhất định, không tạo được tình huống có vấn đề, ít cấp độ tư duy; người dạy không chú ý bao quát, không nắm được đặc điểm của cá nhân học sinh và sẽ gặp khó khăn trong việc đánh giá đúng khả năng thực sự của các em.

- Giáo viên giảng nhiều hơn dạy, còn tham kiến thức mà chưa chú ý đến đối tượng tiếp nhận, tiết học rườm rà, không có điểm nhấn, độ lắng nhất định. Có giáo viên cung cấp, mở rộng kiến thức về thể chiếu mất gần 10 phút để rồi phải cắt xén những phần quan trọng; loay hoay ôn lại kiến thức về văn nghị luận dẫn đến các hoạt động chính phải diễn ra sơ sài, vội vã. Có những tiết đọc - hiểu, thầy tập trung vào lời bình, không ngừng mở rộng nên nghe qua ngôn ngữ thật trau chuốt, truyền cảm nhưng điều đọng lại trong đầu học sinh cũng chẳng là bao. Dạy văn bản chiếu mà ôm đồm kiến thức như vậy thì thật vô cùng. Nội dung kiến thức của một tiết đọc - hiểu văn bản như Chiếu dời đô rất phong phú, do vậy cần có sự chọn lựa, sàng lọc. Thật sai lầm nếu chúng ta quan niệm một tiết học sâu là phải khai thác hết ý, khai thác triệt để thì chẳng khác nào “con chuột chui vào sừng trâu, càng chui sâu càng hẹp không tìm ra lối thoát” (chữ dùng của Chu Quang Tiềm).

- Chiếu dời đô là một văn bản nghị luận trung đại, gắn liền với sự kiện lịch sử cách chúng ta cả ngàn năm. Trong quá trình hướng dẫn học sinh đọc - hiểu, giáo viên lại chưa thực sự nhập tâm, chưa biết “truyền lửa” để khơi dậy trong các em niềm tự hào về quá khứ của dân tộc khiến cho việc tiếp nhận thực sự khó khăn.