MÔN ÂM NHẠC SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: Các biện pháp tạo hứng thú cho học sinh khi học hát dân ca ở trường THCS Nguyệt Ấn huyện Ngọc Lặc

Yopovn · 15/3/24

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: Các biện pháp tạo hứng thú cho học sinh khi học hát dân ca ở trường THCS Nguyệt Ấn huyện Ngọc Lặc được soạn dưới dạng file word gồm 18 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.

PHẦN MỞ ĐẦU

Lý do chọn đề tài

Âm nhạc là ngôn ngữ nghệ thuật âm thanh, mang đặc trưng của nghệ thuật biểu hiện, là ngôn ngữ biểu cảm, tình cảm. Do đó âm nhạc cũng là một trong những môn học quan trọng giúp cho học sinh hình thành nhân cách, có lối sống lành mạnh, tư tưởng đạo đức đúng đắn. Trong âm nhạc các bài hát dân ca có khả năng tác động mạnh mẽ vào tâm tư, tình cảm của học sinh giúp cho các em phát triển các phẩm chất tư duy, trí tuệ, thể chất, những tình cảm đạo đức tốt đẹp và quan trọng hơn là hình thành ở học sinh ý thức dân tộc và tình yêu với nền âm nhạc truyền thống. Từ đó học sinh sẽ có ý thức giữ gìn và trân trọng bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.
Sau hơn 30 năm đổi mới, bộ mặt đất nước ta có nhiều thay đổi đáng kể về kinh tế văn hoá, xã hội … bên cạnh những giá trị tích cực thì những hạn chế tiêu cực cũng tồn tại và len lỏi vào mọi ngóc nghách của đời sống. Tình trạng xuống cấp về mặt đạo đức ở một số bộ phận thanh thiếu niên đang là vấn đề bức xúc của toàn xã hội. Bên cạnh đó hầu hết con trẻ hiện nay gần như quên hẳn các trò chơi dân gian, quên hẳn các làn điệu dân ca rất phong phú và đa dạng mà ông cha ta đã để lại. Lớp trẻ nói chung, các em học sinh nói riêng thích nghe và hát những bài hát trẻ trung, sôi động, nhạc ngoại ... hơn là thưởng thức những làn điệu dân ca mượt mà đậm tình quê hương. Thậm chí có nhiều học sinh không mấy mặn mà với các bài hát dân ca mà còn có quan niệm lệch lạc nghe dân ca là không sành điệu là lỗi thời là “không đúng mốt thời thượng” …
Xuất phát từ thực tế trên và vai trò không kém phần quan trọng của dân ca Việt Nam, là một giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc trường THCS Nguyệt Ấn huyện Ngọc Lặc tôi luôn trăn trở, tìm tòi các giải pháp cùng với nhà trường để thực hiện có hiệu quả việc đưa dân ca vào các hoạt động giáo dục học sinh. Qua kiểm nghiệm hiệu quả thực tế, tôi mạnh dạn chia sẻ kinh nghiệm của bản thân: “Các biện pháp tạo hứng thú cho học sinh khi học hát dân ca ở trường THCS Nguyệt Ấn huyện Ngọc Lặc”

Mục đích nghiên cứu của SKKN

Mục tiêu nhằm góp phần bảo tồn và phát huy dân ca Việt Nam nói chung, giúp cho học sinh biết hát các làn điệu dân ca tiêu biểu, tìm hiểu và tiếp cận các hình thức biểu diễn dân ca và có những hiểu biết nhất định về dân ca các vùng miền của đất nước, hình thành và phát triển khả năng âm nhạc cho học sinh, giáo dục tình cảm đọa đức trong sáng lành mạnh; hướng cho các em biết cảm thụ và có thị hiếu âm nhạc tốt để các em biết yêu quê hương, đất nước, yêu âm nhạc; tạo cho các em có trình độ văn hóa âm nhạc nhất định góp phần phát

2

triển toàn diện, hài hòa nhân cách của học sinh; hỗ trợ và tăng cường hiệu quả việc giảng dạy môn Âm nhạc.

Đối tượng nghiên cứu

Hoạt động dạy học hát dân ca cho học sinh tại trường THCS Nguyệt Ấn nơi đang giảng dạy.
Giáo viên và học sinh khối 6,7,8,9.

Phương pháp nghiên cứu

* Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu qua nội dung tài liệu bồi dưỡng
giáo viên THCS môn Âm nhạc.
*. Phương pháp nghiên cứu thực tế:
Nghiên cứu qua việc giảng dạy thực tế tại trường THCS.
Nghiên cứu qua các tiết dự giờ của các giáo viên dạy âm nhạc THCS.
Qua việc đánh giá kết quả học tập của học sinh.
*. Phương pháp nghiên cứu hỗ trợ:
Xem đĩa dạy mẫu của Bộ Giáo dục.
Tập huấn hát dân ca trong các câu lạc bộ dịp hè.

NỘI DUNG

Cơ sở lý luận

Dân ca Việt Nam là kho tàng văn hóa, tri thức dân gian, phản ánh những phong tục tập quán, tâm tư nguyện vọng của con người Việt Nam, tạo thành một hệ thống hình ảnh thiên nhiên, con người và lao động cùng hòa quyện vào nhau, hình thành nên cách nghĩ, cách cảm nhận về cuộc sống, thiên nhiên, con người rất Việt Nam. Dân ca là những bài hát do nhân dân sáng tác ra, không rõ tác giả. Đầu tiên bài hát có thể do một người nghĩ ra rồi được truyền miệng qua nhiều người, từ đời này qua đời khác và được phổ biến ở từng vùng miền, từng dân tộc
… Khi nói đến dân ca, chúng ta không thể quên những lời ru con thiết tha trìu mến, qua tiếng ầu ơ mẹ ru con, những hình ảnh của miền quê yêu dấu của biển rộng non cao, những người mẹ năm tháng tảo tần một nắng hai sương nuôi con khôn lớn. những lời hát ru của mẹ đã hòa vào tâm hồn trẻ, vừa đằm thắm dịu dàng nhưng không kém phần trầm tư sâu lắng; hay những bài dân ca nói lên tinh thần đoàn kết trong lao động, sinh hoạt hoặc phòng chống thiên tai, tiếp thêm tình yêu quê hương đất nước, chắp cánh cho các em thêm vững bước vào đời như những lão thành lúc sinh thời đã viết: “Dân ca là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn, tình cảm con người Việt Nam thế hệ tiếp theo thế hệ”.
Theo sơ kết của Hội văn nghệ dân gian Việt Nam, đến năm 2000 chúng ta đã sưu tầm lại được trên 3.000 làn điệu dân ca của 54 dân tộc anh em trong đó trên 70% là của người Kinh. Ngày nay trong khi các nhà giáo dục, các bậc cha

3

mẹ vất vả, băn khoăn, lo lắng đi tìm các cách giáo dục trẻ em hiệu quả mà lãng quên một trong những phương pháp giáo dục hiệu quả nhất mà cha ông ta để lại đó là kho tàng làn điệu dân ca.
Đất nước Việt Nam với hơn bốn ngàn năm lịch sử đã hình thành nên một nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Âm nhạc dân gian nói chung, dân ca nói riêng là tinh hoa văn hóa đặc sắc, là linh hồn của dân tộc. Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử, dân ca vẫn có sức sống bền chặt trong lòng mỗi người dân Việt Nam, là nhịp cầu thời gian để ta trở về với cội nguồn của cha ông, dân tộc. Điều đó đặt ra một yêu cầu cấp thiết là đưa dân ca đến gần với thanh, thiếu niên trong đó biện pháp hữu hiệu và phổ biến nhất là đưa dân ca trở thành một trong những nội dung giáo dục trong nhà trường. Điều đó sẽ giúp cho lớp trẻ hôm nay nhận ra được những giá trị tinh thần vô cùng to lớn kết tinh trong các làn điệu dân ca, từ chỗ hiểu được các giá trị, các em biết trân trọng, yêu quý các giá trị những làn điệu dân ca, có ý thức, trách nhiệm giữ gìn và bảo tồn những di sản tinh thần to lớn đó.
Trong chương trình Âm nhạc của bậc THCS việc học hát dân ca được thể hiện cụ thể như sau:

Phần	Nội dung	Hình thức
1	Giới thiệu vài nét về dân ca Những làn điệu chính: Lý, hò,… cho ví dụ dân ca các vùng miền.	- Nghe, xem và tìm hiểu.
2	Giới thiệu và học hát các làn điệu dân ca: Lớp 6 có bài Lí con sáo Gò Công; Đi cấy dân ca Thanh Hóa Lớp 7 có bài Lí cây đa dân ca Quan họ Bắc Ninh, Đi cắt lúa dân ca Hrê Lớp 8 có bài Lí dĩa bánh bò dân ca Nam bộ; Hò ba lí dân ca Quảng Nam. Lớp 9 có bài Lí kéo chài dân ca Nam bộ.	- Nghe giới thiệu, tìm hiểu và học hát.
3	- Dạy bài hát giúp học sinh nắm được giai điệu, cao độ, trường độ, lời ca. hướng dẫn cách luyến láy, lấy hơi,…	- Nghe, thực hiện theo yêu cầu
4	- Đặt lời mới dựa trên làn điệu dân ca	- Nghe, tìm hiểu, cảm nhận và thực hiện
5	Tập biểu diễn dân ca: tập một vài động tác minh họa	- Tập luyện.

4

* Những mục tiêu trên chỉ đạt được khi học sinh trải qua quá trình học tập lâu dài và đúng hướng, nếu chỉ học 1-2 bài hát thì không thể đạt được những điều đó. Vì vậy khi dạy một bài hát cụ thể, giáo viên phải lựa chọn cách diễn đạt mục tiêu ngắn gọn và rõ ràng hơn trong kế hoạch bài học.

* Quy trình dạy học:

Bước 1: Giới thiệu bài hát
Bước 2: Nghe hát mẫu
Bước 3: Tìm hiểu bài hát, giải thích từ khó
Bước 4: Khởi động giọng
Bước 5: Tập hát từng câu
Bước 6: Hoàn chỉnh cả bài
Bước 7: Củng cố và kiểm tra
Trong những năm qua, sự nghiệp giáo dục đào tạo âm nhạc có điều kiện phát triển ở những bước cao hơn. Việc đưa âm nhạc vào học đường đã được chú trọng vì những lợi ích quan trọng của nó trong việc giáo dục học sinh thành người toàn diện. Dạy âm nhạc ở trường THCS không nhằm đào tạo các em thành những con người hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp mà chủ yếu là giáo dục văn hoá âm nhạc, làm cho các em yêu thích nghệ thuật âm nhạc, hình thành ở học sinh một tâm hồn trong sáng, cách tư duy sắc sảo, lòng khát khao sáng tạo, giàu tình cảm, nhanh nhẹn, hoạt bát và sống vui tươi. Âm nhạc phát triển tối đa những tố chất sinh lý, những phẩm chất tâm lý của lứa tuổi học sinh, tạo điều để các em hoàn chỉnh và cân đối về tâm hồn, trí tuệ và thể chất, làm phong phú tình cảm của lứa tuổi học trò. Mặt khác, qua đó phát triển bồi dưỡng những mầm non nghệ thuật cho tương lai đất nước. Đây là một môn học có đặc thù rất riêng không giống những môn học khác, môn học mang tính nghệ thuật cao, học sinh học theo phương châm học vui - vui học. Vì vậy tạo cho các em say mê hứng thú học tập là rất cần thiết.
Trong chương trình Âm nhạc được Bộ GD và ĐT đưa vào giảng dạy ở trường THSC gồm có các phân môn:
+ Học hát
+ Tập đọc nhạc
+ Âm nhạc thường thức.
Trong phân môn học hát, các em học sinh được học rất nhiều bài hát với nhiều thể loại âm nhạc, tuy nhiên những bài hát dân ca trong chương trình là những bài hát giúp các em yêu môn học, thêm yêu quê hương đất nước, yêu văn hóa dân tộc, giúp các em rèn kĩ năng luyến láy, lấy hơi và đặc biệt là hiểu thêm về dân ca các vùng miền. Qua thực tế giảng dạy trong những năm qua, tôi mạnh

5

dạn sáng tạo và dạy thử nghiệm tại trường THCS Nguyệt Ấn đã thu được một vài kinh nghiệm trong việc hướng dẫn học sinh học hát các bài hát dân ca. Bài viết này, tôi không có tham vọng đi sâu ng