MÔN SINH SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM SINH HỌC THPT NĂM 2023: “VẬN DỤNG MÔ HÌNH LỚP HỌC ĐẢO NGƯỢC TRONG DẠY HỌC SINH HỌC 10 -11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH”

Yopovn · 19/3/24

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM SINH HỌC THPT NĂM 2023: “VẬN DỤNG MÔ HÌNH LỚP HỌC ĐẢO NGƯỢC TRONG DẠY HỌC SINH HỌC 10 -11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH” được soạn dưới dạng file word gồm 34 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP

VÀ KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN

1. Tên sáng kiến “VẬN DỤNG MÔ HÌNH LỚP HỌC ĐẢO NGƯỢC TRONG DẠY HỌC SINH HỌC 10 -11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH”

2. Ngày sáng kiến được áp dụng thử: từ tháng 11 năm học 2022.

3. Các thông tin cần bảo mật: không

4. Mô tả các giải pháp cũ thường làm

Trước đây:

- Giáo viên ưa chuộng sử dụng các phương pháp truyền thống, đánh giá dựa trên mức độ học thuộc bài cũ; dạy học còn nặng về thuyết trình. Rất ít GV tổ chức cho HS tích cực hoạt động. Phần lớn GV chưa chú tâm đến tổ chức hoạt động để phát triển năng lực cho học sinh

- Giáo viên là trung tâm, học sinh nghe giảng bài thụ động.

- Chưa chú tâm đến tổ chức rèn luyện các kĩ năng, đặc biệt là kĩ năng tự học cho học sinh.

- Mức độ tổ chức cho học sinh hoạt động học tập, thảo luận nhóm, giúp học sinh tích cực, tự lực, sáng tạo tham gia xây dựng bài chưa nhiều. Kiến thức học sinh nắm được chủ yếu thông qua hoạt động ghi nhớ, làm bài tập.

- Nếu tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm thì giáo viên thường thiết kế phiếu học tập rồi photo phát cho học sinh hoạt động trong giờ học.

- Có áp dụng công nghệ thông tin vào dạy học, áp dụng các hình thức dạy học tích cực nhưng đa phần chỉ ở mức trình chiếu, ít có sự tương tác.

Với cách làm này không phù hợp với thang tư duy Bloom vì người thầy có nhiệm vụ truyền đạt kiến thức, và theo thang tư duy Bloom thì nhiệm vụ này chỉ ở những bậc thấp (“ghi nhớ” và “hiểu”), còn nhiệm vụ của học sinh là làm bài tập vận dụng và nhiệm vụ này thuộc bậc cao của thang tư duy (bao gồm “ứng dụng”, “phân tích”, “đánh giá” và “sáng tạo”).

Do vậy

+ Khả năng tư duy và hoạt động trí não của học sinh ít hơn.

+ Học sinh không có nhiều thời gian để trao đổi với giáo viên nếu không hiểu kỹ bài giảng.

Mặt khác nếu có áp dụng mô hình đảo ngược trong giảng dạy thì thường hiệu quả chưa cao. Do chưa có cách thức giao nhiệm vụ, cách kiểm tra và đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ hiệu quả cho học sinh. Cụ thể giáo viên thường chỉ gửi link video bài giảng và chụp phiếu nhiệm vụ hoặc photo gửi cho học sinh. Vì vậy không biết được học sinh có thực sự vào xem video bài giảng không. Khó đánh giá được kết quả tự học của học sinh, nên chưa phát huy được hết các năng lực của học sinh.

Như vậy, việc cải tiến và hoàn thiện quy trình dạy học theo mô hình lớp học đảo ngược, khắc phục khó khăn trong quá trình thực hiện là rất cần thiết.

5. Sự cần thiết phải áp dụng giải pháp sáng kiến:

Trong những năm gần đây, cùng với sự chuyển biến về chất lượng giáo dục, hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học đang từng bước được ghi nhận. Tuy nhiên về phương pháp dạy học còn nhiều vấn đề cần bàn. Đây cũng là vấn đề cấp bách được Đảng và Nhà nước quan tâm, thể hiện trong hàng loạt các văn bản pháp lý quan trọng như trong các Nghị quyết Trung ương, trong luật Giáo dục và trong chiến lược phát triển Giáo dục. Nghị quyết Trung ương 2, khóa VIII đã chỉ rõ: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo cho người học”.

Đổi mới phương pháp dạy học là nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Một trong những phương pháp đổi mới hiện nay được đánh giá mang lại hiệu quả cao là phương pháp dạy học đảo ngược. Trong mô hình lớp học đảo ngược, HS sẽ chủ động trong việc tìm hiểu, nghiên cứu lý thuyết hơn, các em có thể tiếp cận bài giảng bất kỳ lúc nào, có thể dừng bài giảng lại, ghi chú và xem lại nếu cần (điều này là không thể nếu nghe GV giảng dạy trên lớp).

Bên cạnh đó, lớp học đảo ngược cho phép GV dành thời gian nhiều hơn với từng cá nhân HS chưa hiểu kỹ bài giảng và tại lớp học, HS có thể chủ động tham gia các cuộc thảo luận.

Với lớp học đảo ngược, việc tìm hiểu kiến thức được định hướng bởi người thầy (thông qua các tài liệu đã được GV chuẩn bị trước cùng thông tin do HS tự tìm kiếm), nhiệm vụ của HS là tự học kiến thức mới này và làm bài tập mức thấp ở nhà. Ở lớp, các em được GV tổ chức các hoạt động để tương tác và chia sẻ lẫn nhau. Các bài tập bậc cao cũng được thực hiện tại lớp dưới sự hỗ trợ của GV và các bạn cùng nhóm.

Mô hình lớp học đảo ngược có tính khả thi cao đối với HS có khả năng tự học, có kỷ luật và ý chí. Hiệu quả của phương pháp đã được kiểm chứng ở nhiều quốc gia có nền giáo dục phát triển mạnh mẽ. Trong xu thế hội nhập của đất nước, vai trò của phương pháp học này càng trở nên quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả học tập của người học nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung.

Dạy học theo mô hình đảo ngược là một phương pháp dạy học hiện đại nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Qua hoạt động hợp tác người học không những tiếp thu các kiến thức và kĩ năng liên quan tới bài học một cách chủ động mà còn rèn luyện và phát triển các kĩ năng xã hội như làm việc theo nhóm, giao tiếp, thuyết trình, ra quyết định, giải quyết mâu thuẫn, giúp người học có niềm tin vào năng lực bản thân. Tuy nhiên, thực tế việc áp dụng phương pháp trên của giáo viên trong quá trình giảng dạy còn hạn chế, mang tính hình thức nên chưa phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh.

Hiện nay đa phần HS đều có điện thoại hay máy tính tại nhà nhưng phần lớn sử dụng để chơi game, nghe nhạc, xem phim, tán gẫu với bạn bè. Cũng có một số em chủ động tìm kiếm các tài liệu tham khảo, tham gia thi thử, học trực tuyến nhưng chưa nhiều. Nguyên nhân một phần là vì các em chưa được định hướng, chỉ dẫn cách khai thác tài nguyên có ích trên mạng.

Trên lớp các thầy cô thường chú trọng dạy lí thuyết của bài, ít quan tâm đến việc mở rộng kiến thức và liên hệ thực tế, đó cũng là tác nhân làm HS không cảm nhận được tầm quan trọng của môn học Sinh học, không hứng thú với môn học. Việc khảo sát cho thấy vẫn còn một lượng không nhỏ HS học thụ động, đối phó, chưa biết cách tự học tốt, chủ yếu là nghe giảng và ghi chép trong suốt thời gian học, ghi nhớ thuộc lòng kiến thức chứ chưa nắm được bản chất, thuộc tính của nội dung đã học.

Qua nghiên cứu chương trình và thực tiễn dạy học cho thấy, môn Sinh học có khối lượng kiến thức lớn, có nhiều kiến thức khó và mang tính trừu tượng đối với HS, môn học đòi hỏi HS cần có ý thức tự học, tự đào sâu và tìm tòi kiến thức ở ngoài giờ học. Trong giờ học, nhiều HS còn lười vận động tư duy, các em thường chỉ chú ý tới việc tiếp thu rồi tái hiện lại những kiến thức GV giảng hoặc đã viết sẵn trong SGK. HS học tập khá thụ động, các em chưa biết đặt câu hỏi cho GV ở những phần kiến thức mà mình chưa hiểu. Nhiều HS có tâm lý ngại học hỏi, lười nêu ý kiến. Do đó, việc phát triển năng lực tự học của HS thông qua cải tiến những hình thức dạy học truyền thống và tìm kiếm những phương pháp dạy học mới mẻ, hấp dẫn là một điều hết sức cần thiết.

Xuất phát từ tính cấp thiết và nhu cầu của xã hội, cần tạo một môi trường học tập để HS có thể tự học và bồi dưỡng các năng lực tự học, trong phạm vi sáng kiến, tôi đã quyết định đưa ra nghiên cứu cải tiến và áp dụng mô hình lớp học đảo ngược trong dạy học môn sinh học 10, 11 với hi vọng phát huy năng lực của học sinh từ đó mang lại hiệu quả cao trong học tập.

6. Mục đích của giải pháp sáng kiến

Đưa ra một số giải pháp cải tiến để việc thiết kế và giao bài, giao nhiệm vụ học tập cho học sinh và công cụ để thống kê kết quả tự học của học sinh một cách thuận lợi và tăng tính hứng thú và tích cực hoàn thành nhiệm vụ của học sinh.

Thiết kế một số kế hoạch bài dạy theo mô hình đảo ngược, giúp giáo viên tiết kiệm thời gian, công sức trong việc nghiên cứu tài liệu. Thuận lợi cho giáo viên áp dụng mô hình này có hiệu quả tại trường.

Trên cơ sở nghiên cứu lí thuyết và thực tiễn cho thấy, mô hình dạy học này có một số ưu điểm nổi bật:

+ GV đóng vai trò hướng dẫn, chỉ đạo hoạt động học tập của HS nên có nhiều thời gian để theo dõi quan sát hoạt động của HS; có điều kiện tập trung cho nhiều đối tượng HS khác nhau, nhất là các đối tượng cần nhiều sự hỗ trợ hơn so với các bạn.

+ HS tự quyết định tốc độ học tập phù hợp, có thể xem lại nội dung kiến thức nhiều lần khi chưa hiểu, qua đó làm chủ việc học của mình; Có nhiều cơ hội góp ý, trao đổi với GV và tăng cường khả năng tương tác giữa HS với HS, HS với GV. Tiếp thu tốt hơn và có thể được chuyển tiếp đến các chương trình học cao hơn mà không ảnh hưởng đến các bạn còn lại.

+ Thời gian của tiết học trên lớp được sử dụng hiệu quả hơn.

7. Nội dung:

7.1. Thuyết minh giải pháp mới hoặc cải tiến

7.1.1 Tên giải pháp: “Nghiên cứu cải tiến và áp dụng mô hình lớp học đảo ngược trong dạy học Sinh học 10 – 11 nhằm phát triển năng lực cho học sinh”

7.1.2 Nội dung:

Giải pháp này có các nội dung sau đây:

- Đề xuất quy trình dạy học theo mô hình lớp học đảo ngược.

- Đưa ra các cải tiến để thực hiện hiệu quả mô hình dạy học này.

- Xây dựng các kế hoạch dạy học vận dụng mô hình lớp học đảo ngược nhằm phát triển năng lực cho học sinh.