Kĩ năng phát triển bài toán tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số từ bài toán cơ bản để bồi dưỡng học sinh năng khiếu cho học sinh lớp 5

Yopovn · 30/9/23

Kĩ năng phát triển bài toán tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số từ bài toán cơ bản để bồi dưỡng học sinh năng khiếu cho học sinh lớp 5 được soạn dưới dạng file word gồm 18 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.

A- PHẦN MỞ ĐẦU

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Đất nước ta đang trong thời kì hội nhập toàn cầu, từng bước thực hiện Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa. Đảng và nhà nước đã xác định rõ: Cần phải chú trọng đào tạo thế hệ trẻ trở thành người lao động làm chủ đất nước, có trình độ văn hóa, tự chủ, thông minh, năng động, sáng tạo, có phẩm chất đạo đức tốt, chủ động chiếm lĩnh được những tri thức... Để có được những con người như vậy, ngành giáo dục nói chung và giáo dục Tiểu học nói riêng có một vai trò vô cùng quan trọng.

Chất lượng giáo dục thể hiện sản phẩm cuối cùng là nhân cách và kết quả học tập của học sinh. Điều mà nhà giáo dục quan tâm nhất là hiệu quả đào tạo phải đạt được những yêu cầu mà xã hội đặt ra cho nhà trường. Hơn nữa mục đích giáo dục ngày nay ở nước ta không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ cho học sinh những kiến thức mà còn đặc biệt quan tâm đến vấn đề bồi dưỡng cho học sinh kĩ năng và năng lực sáng tạo, cách giải quyết vấn đề mới phù hợp với yêu cầu trong giai đoạn mới. Riêng về mặt phương pháp giáo dục, phương pháp dạy học, Nghị quyết TW2 đã chỉ rõ: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn thành nếp tư duy, sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến, phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh”.Thấm nhuần chủ trương của Đảng, với vai trò trực tiếp là giáo viên giảng dạy tôi đã luôn luôn trăn trở, tìm tòi, áp dụng những phương pháp dạy học tích cực, phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học đáp ứng với yêu cầu mới của xã hội.

Nội dung môn Toán với các phép tính về phân số là nội dung khó với học sinh nhất là việc tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số một cách hợp lý. Trong tất cả các đề thi học sinh giỏi môn Toán hiện nay, bài toán tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số thường xuyên xuất hiện. Do vậy, việc dạy cho các em rèn luyện khả năng tư duy, rèn kĩ năng tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số là rất cần thiết nhất là trong công tác bồi dưỡng năng khiếu cho học sinh.

Trong thực tế, kiến thức ở trong sách giáo khoa chỉ dạy nội dung cơ bản, dạy kĩ thuật quy đồng tử số hoặc mẫu số để tính giá trị. Vì vậy để rèn cho học sinh có kĩ năng thực hiện những yêu cầu cao hơn, giải quyết các bài toán về phân số một cách thuận lợi, nhanh chóng, trong quá trình dạy hoc, tôi đã tìm tòi để giúp học sinh thực hiện tốt việc giải loại toán này. Với kinh nghiệm ít ỏi của bản thân, tôi mạnh dạn áp dụng những hiểu biết của mình vào thực tiễn bồi dưỡng học sinh năng khiếu đó là “Kĩ năng phát triển bài toán tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số từ bài toán cơ bản để bồi dưỡng học sinh năng khiếu cho học sinh lớp 5”.

Đây là vấn đề đã được nhiều đồng nghiệp áp dụng trong giảng dạy, song mỗi giáo viên có sự sáng tạo mang dấu ấn riêng. Bởi vậy, tôi vẫn mạnh dạn đưa vấn đề ra để được sự góp ý chân thành của đồng nghiệp cũng như các cấp quản lí giáo dục cho những kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn và nhất là công tác giảng dạy được hiệu quả, chất lượng. Tôi xin chân thành cảm ơn!

II. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

1. Điều tra nguyên nhân dẫn đến tình trạng học sinh chưa thành thạo trong việc tính giá trị biểu thức dưới dạng phân số, từ đó mở rộng từ những bài tập cơ bản, mở rộng ở từng dạng với nhiều mức độ dễ – khó khác nhau để bồi dưỡng học sinh giỏi.

2. Giúp học sinh nhận thức đúng theo quy luật phát triển: từ khắc sâu kiến thức cơ bản đến phát triển sáng tạo. Trên cơ sở đó hình thành thói quen và kĩ năng giải bài toán dạng tính giá trị biểu thức dưới dạng phân số.

3. Tiến hành thực nghiệm để xem xét vấn đề mình nghiên cứu có kết quả không. Qua đó, đề xuất một số ý kiến góp phần nâng cao chất lượng bồi dưỡng toán cho học sinh năng khiếu lớp 5.

III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

1. Đối tượng

Học sinh lớp 5 các trường tiểu học trường Tiểu học: Thị trấn Quán Lào, TH Định Tường, TH Định Liên, TH Định Long, TH Định Hưng.

2. Phạm vi nghiên cứu:

Phương pháp và quy trình dạy học sinh giải các bài toán giá trị biểu thức dưới dạng phân số. Phát triển các bài toán cơ bản để củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh.

IV. Phương pháp tiến hành

1. Khảo sát thực tế, điều tra

2. Phương pháp quan sát.

3. Phương pháp giao tiếp.

4. Phương pháp luyện tập, thực hành.

5. Phương pháp thực nghiệm

B. PHẦN NỘI DUNG

I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC DẠY CÁC BÀI TOÁN VỀ TÍNH GIÁ TRỊ BIỂU THỨC DƯỚI DẠNG PHÂN SỐ.

Giải toán là mức độ cao nhất của tư duy toán học mà đặc điểm của học sinh Tiểu học là từ tư duy trực quan đến tư duy trừu tượng nên phương pháp dạy học ở Tiểu học phải là quá trình kết hợp giữa cụ thể và tư duy lô gic. Việc xây dựng và khắc sâu kiến thức cho học sinh Tiểu học hiện nay được xây dựng chủ yếu theo con đường quy nạp, từ các ví dụ cụ thể (bằng trực quan) học sinh sẽ rút ra đơn vị kiến thức cần nắm và được củng cố nhiều lần qua các bài luyện tập, thực hành. Từ những bài cơ bản lại được khắc sâu và rèn khả năng tư duy sáng tạo qua các bài nâng cao.

Trong giải toán thì nội dung các bài toán về phân số là phần tương đối khó và tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số lại càng khó khăn hơn đối với học sinh bởi kiến thức này có phần trừu tượng. Nếu giáo viên không hướng dẫn học sinh thực hiện dạng toán này ở mức độ mở rộng và nâng cao hơn thì các em chỉ thực hiện theo cách đơn thuần là quy đồng mẫu số rồi tính như vậy thì mẫu số chung quá lớn. Mặt khác, tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số là nội dung kiến thức học sinh mới được học ở lớp 4 và lớp 5. Vậy giáo viên cần phân loại dạng bài tập và hệ thống các phương pháp giải sao cho thích hợp với đối tượng học sinh mình dạy, đó là nhiệm vụ trọng tâm của mỗi giáo viên.

Dạng toán về tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số rất phong phú, song ở đây tôi chỉ xin đề cập tới dạng bài tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số để bồi dưỡng học sinh năng khiếu lớp 5.

II. CƠ SỞ THỰC TIỄN

Năm học 2016-2017 tôi khảo sát chất lượng đầu năm và bài thi khảo sát chất lượng học sinh năng khiếu cho thấy kĩ năng tư duy toán học của các em chưa phát triển. Đa số các em chỉ học tốt những dạng tính giá trị biểu thức dưới dạng đơn giản trong sách giáo khoa (chủ yếu tính giá trị bằng cách quy đồng). Khi gặp những bài có yếu tố nâng cao, mặc dù đã được làm quen nhưng các em vẫn rất lúng túng, có phần né tránh và cảm giác thiếu tự tin khi làm bài nên kết quả làm bài chưa cao.

Bên cạnh những khó khăn cũng có khá nhiều thuận lợi đó là nhà trường đã quan tâm sắp xếp đội ngũ giáo viên khối 5 có trình độ trên chuẩn, tay nghề vững vàng, tích cực dự giờ thăm lớp hoặc đưa những bài toán, dạng toán trong những buổi sinh hoạt chuyên môn để cùng nhau tham khảo.

Mặt khác, học sinh có phần ham học hỏi, được phụ huynh quan tâm. Nếu được hướng dẫn tỉ mỉ về phương pháp cũng như được ôn luyện nhiều lần chắc chắn các em sẽ giải tốt những bài toán về so sánh phân số ở mức độ khó hơn trong sách giáo khoa.

III. THỰC TRẠNG CỦA VIỆC DẠY HỌC CÁC BÀI TOÁN VỀ TÍNH NHANH GIÁ TRỊ BIỂU THỨC DƯỚI DẠNG PHÂN SỐ CHO HỌC SINH LỚP 5.

1. Khảo sát thực tế

Chất lượng học tập của lớp 5 qua bài khảo sát chất lượng đầu năm đều đạt học lực trung bình trở lên. Cụ thể

Bảng 1: Về học tập. Tổng số 395 em có kết quả học lực như sau:

Điểm 9-10	Điểm 7-8	Điểm 5-6	Điểm dưới 5
SL	TL	SL	TL	SL	TL	SL	TL
25	6,3%	54	13,7%	335	80%	0

Bảng 2: Về riêng môn Toán (qua bài khảo sát chất lượng đầu năm)

Điểm 9-10	Điểm 7-8	Điểm 5-6	Điểm dưới 5
Giỏi	Khá	Trung bình	Yếu
SL	TL	SL	TL	SL	TL	SL	TL
21	5,3%	38	9,6%	336	85,1%	0

Qua thực tế dạy nhiều năm giảng dạy tôi thấy khó khăn chủ yếu của các em khi gặp bài toán về tính nhanh giá trị biểu thức dưới dạng phân số là việc tìm cách làm sao cho hợp lí (nhanh nhất) vì quy đồng thì mẫu số chung khá lớn. Nên ngay từ đầu năm học tôi đã đưa ra một đề toán gồm 3 bài tập như sau để khảo sát học sinh lớp 5: (thời gian làm bài 20 phút)

Bài 1: Tính nhanh: