- Tham gia
- 28/1/21
- Bài viết
- 82,496
- Điểm
- 113
tác giả
Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5
Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5
A. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Tập làm văn là một phân môn rất quan trọng trong chương trình dạy học ở Tiểu học. Nó không chỉ giúp học sinh hình thành các kĩ năng nghe, đọc, nói, viết mà còn rèn cho học sinh khả năng giao tiếp, quan sát, phân tích, tổng hợp và đặc biệt hình thành cho học sinh những phẩm chất tốt đẹp của con người mới hiện đại và năng động.
Mục đích, tầm quan trọng là như vậy, nhưng thực tiễn hiện nay rất hiếm gặp những: “ mầm non” văn học, hiếm gặp những bài văn hay in đậm dấu ấn “học trò Tiểu học”. Phần lớn bài văn của các em mang phong cách “đơn giản, sơ sài”. Khá hơn chút nữa là sự đủ ý nhưng khô khan, “na ná” giống văn mẫu (văn của cô, của bạn hoặc trong tài liệu tham khảo).
Mặt khác, theo chương trình sách giáo khoa, việc dạy các kĩ năng bộ phận của bài văn được chú trọng hơn trước thì tình trạng viết bài văn chưa đạt, chưa hay lại càng phổ biến.
Việc các em học sinh e dè, không thích học Tập làm văn, cảm giác viết được bài văn thật khó khăn.
Vậy nên vấn đề đặt ra là làm thế nào để học sinh có được bài văn hay, phát huy được vốn sống, vốn hiểu biết của các em. Có lẽ đây là vấn đề mà nhiều giáo viên trăn trở, muốn tìm những giải pháp thích hợp tháo gỡ được tình trạng trên. Xuất phát từ lý do đó, với tinh thần ham học hỏi, tôi xin chọn đề tài: “Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5”
B. NỘI DUNG:
I. THỰC TRẠNG:
1. Khái quát một số thực trạng chung tại trường.
a. Thuận lợi :
- Ban giám hiệu hết sức quan tâm, tạo mọi điều kiện tốt nhất cho việc dạy và học, đặc biệt là việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
- Năm 2021-2022 tôi nhận lớp 5/2, đa số học sinh trong lớp có ý thức ham học hỏi, ngoan, biết vâng lời, tích cực trong giờ học.
b. Khó khăn:
Đối với giáo viên:
- Năm nay học sinh học online nên sự tương tác giữa giáo viên và học sinh có nhiều khó khăn: một số em không mở camera, không bật mic tương tác, đường truyền mạng chập chờn, thiếu khả năng tập trung khi học qua màn hình....
- Khi dạy văn tả cảnh thông thường giáo viên chỉ có con đường duy nhất là hình thành các hiểu biết về lý thuyết, các kĩ năng làm bài qua phân tích các bài mẫu trong sách giáo khoa. Chính vì vậy chưa gây hứng thú cho học sinh khi học kiểu bài văn tả người.
- Trong quá trình giảng dạy, giáo viên chưa chú trọng việc rèn cho học sinh kĩ năng quan sát và dùng ngôn ngữ diễn đạt lại những gì mình đã quan sát được. Chưa tổ chức được nhiều hoạt động nhằm phát triển tư duy ngôn ngữ ở học sinh.
- Bên cạnh đó, việc sử dụng vốn từ ngữ khi miêu tả người của giáo viên còn hạn chế, chưa có những câu văn mượt mà nhưng vẫn chân thực, gần gũi,… Đặc biệt, khi học sinh đưa ra một câu văn dùng từ chưa chuẩn hay hình ảnh chưa hợp lí,… giáo viên chưa chỉnh sửa kịp thời nên chưa thổi hồn, làm cầu nối nâng tình yêu văn học cho các em.
Đối với học sinh:
- Phần lớn học sinh không thích học phân môn tập làm văn vì môn này khó. Nó đòi hỏi sự sáng tạo và năng khiếu của các em.
- Vốn từ ngữ của các em còn hạn chế nên khi viết văn thường bị lặp lại từ, lời văn chưa lưu loát, diễn đạt chưa trôi chảy, thiếu hình ảnh, cảm xúc.
- Thêm việc cả năm các em chỉ ở trong nhà, hạn chế ra đường vì tình hình dịch bệnh phức tạp nên các em ít được quan sát cảnh vật cũng như giao tiếp bên ngoài.
- Nhiều em không nắm được cấu trúc ngữ pháp nên sử dụng dấu câu tùy tiện. Một số học sinh làm theo văn mẫu hoặc chỉ viết theo gợi ý của giáo viên hướng dẫn. Chưa sáng tạo trong cách dùng từ đặt câu.
Đối với phụ huynh:
- Tình hình dân trí đã được nâng cao nhưng đối với phân môn tập làm văn nhiều phụ huynh cũng không biết hướng dẫn cho con em mình. Một số gia đình ở tạm trú có hoàn cảnh khó khăn, mải làm ăn chưa quan tâm đến con em mình.
- Đa số HS thuộc hoàn cảnh gia đình khó khăn, việc đầu tư về thời gian để giáo dục cũng như điều kiện học tập còn hạn chế, đôi lúc còn phó mặc cho nhà trường hoặc GVCN.
II. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN:
GIẢI PHÁP 1: Điều tra, phân loại học sinh.
Để nắm được tình hình học tập và khả năng làm văn của mỗi học sinh thì việc điều tra, phân loại học sinh là một việc làm không thể thiếu đối với giáo viên ngay từ đầu năm. Điều tra, phân loại học sinh là cơ sở để giáo viên điều chỉnh nội dung, lựa chọn phương pháp, xác định được những yêu cầu cần đạt cho phù hợp với từng đối tượng học sinh lớp mình. Từ đó, đưa ra những bài tập vừa sức với học sinh, xua tan cảm giác “sợ” học tiết Tập làm văn ở một số em đồng thời nó còn kích thích sự ham thích khi được học phân môn này.
Vào đầu năm nhận lớp, tôi đã tổ chức kiểm tra đánh giá về việc viết văn của học sinh với đề văn như sau: “Em hãy tả một cây cho bóng mát trên sân trường em”. Kết quả bài làm của các em đạt được như sau :
Số học sinh hoàn thành bài viết tốt là : 5 em
Số học sinh hoàn thành bài viết là: 31 em
Số học sinh chưa hoàn thành bài viết: 10 em
Sau khi nhận được kết quả, tôi căn cứ vào quá trình học tập hằng ngày, kết hợp với những ý kiến tham khảo thêm ở các giáo viên cũ và phụ huynh học sinh để phân loại học sinh lớp 5/2 thành các nhóm theo khả năng. Từ các nhóm phân chia đó, trong quá trình giảng dạy, tôi sẽ đề ra các yêu cầu cần đạt cho mỗi nhóm giúp các em hoàn thành bài văn đạt kết quả hơn.
GIẢI PHÁP 2: Xoáy sâu, làm rõ khái niệm văn miêu tả.
Trước hết, tôi giúp học sinh hiểu được khái niệm và đặc điểm của văn miêu tả như:
1. Khái niệm:
Miêu tả là một thể loại văn bản mà trong đó người viết dùng ngôn ngữ có tình nghệ thuật của mình để tái hiện, sao chụp lại hình ảnh chân dung của đối tượng miêu tả với những đặc điểm nổi bật cả về hình thức bên ngoài lẫn những phẩm chất bên trong nhằm giúp người tiếp nhận có những hiểu biết và rung cảm cảm nhận đối tượng đó như được trực tiếp tiếp xúc với đối tượng thông qua các giác quan của mình.
2. Đặc điểm:
+ Bài văn miêu tả được xây dựng trên cơ sở những hình ảnh, những ấn tượng về đối tượng mà người viết thu lượm, cảm nhận được thông qua các giác quan trực tiếp của mình. Bài văn miêu tả là thể loại văn bản mang tính nghệ thuật cao, mang tính sáng tạo, tính cá thể của người viết. Ngôn ngữ trong văn miêu tả là ngôn ngữ nghệ thuật giàu sức gợi tả gợi cảm và là ngôn ngữ của những biện pháp nghệ thuật. Tả là mô phỏng, là tô vẽ lại, là so sánh ví von, nhân hóa bằng hình ảnh chứ không phải là kể lể.
+ Văn miêu tả mang tính chất miêu tả thẩm mỹ, dù miêu tả bất kỳ đối tượng nào, dù có bám sát thực tế đến đâu thì văn miêu tả cũng không bao giờ là sự sao chép, chụp ảnh máy móc những sự vật, hiện tượng mà là kết quả của sự nhận xét, tưởng tượng, đánh giá hết sức phong phú. Đó là sự miêu tả thể hiện được cái mới, cái riêng biệt của đối tượng thông qua cảm nhận của mỗi người..
GIẢI PHÁP 3: Xây dựng phong trào đọc sách tích cực.
Đọc sách là một việc làm hữu ích đối với các em. Qua bài văn, bài thơ hay câu chuyện sẽ giúp các em tiếp thu được ở đó nhiều điều bổ ích, lý thú. Các em sẽ học được ở đó cách diễn đạt, bố cục, dùng từ .. Qua những hình ảnh sinh động, nội dung câu chuyện hay, bài văn hay mà các em bắt gặp được sẽ giúp cho các em thêm yêu quê hương, đất nước, con người...Và rồi hình ảnh cây đa, bến nước, con đò, những tình cảm chân thành nồng thắm của người với người sẽ giúp các em có nguồn cảm hứng viết được các bài văn hay. Tuy vậy, nên đọc sách gì? Đọc sách như thế nào? Và nguồn tài liệu đó ở đâu ra? Điều đó người giáo viên phải có nhiệm vụ hướng dẫn.
Trên thực tế, nguồn sách rất phong phú và đa dạng nên giáo viên cần chọn và hướng cho học sinh tìm đọc những cuốn sách có nội dung lành mạnh như truyện cổ tích, truyện lịch sử, truyện khoa học. Những cuốn sách phục vụ cho chương trình tiểu học của nhà xuất bản Giáo dục: cảm thụ văn học, những bài văn hay, những bài văn chọn lọc, tuyển tập các đề thi học sinh giỏi cấp Tiểu học môn Tiếng Việt, nâng cao Tiếng Việt lớp 4, 5; bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng việt lớp 4, 5, chuyện cổ tích mẹ kể con nghe... Những loại sách này giúp học sinh nâng cao kiến thức phục vụ và hỗ trợ cho môn học, tạo cho học sinh thói quen đọc sách tích cực, không đọc những cuốn sách có nội dung xấu và sách không phù hợp với lứa tuổi.
Bên cạnh đó, để đọc sách báo có hiệu quả, giáo viên còn phải hướng dẫn cho các em phương pháp và thời gian đọc sách. Đọc sách phải có sự nghiền ngẫm, suy nghĩ để cảm nhận được cái hay, cái đẹp của câu chuyện hay bài văn mình đọc. Khi đọc xong nên ghi chép những từ ngữ, những ý hay hoặc đoạn văn mà mình yêu thích. Tích lũy những điều bổ ích đó sẽ làm giàu vốn văn học cho các em.
Ví dụ: Khi đọc các bài thuộc thể loại văn miêu tả học sinh có thể ghi lại những câu văn, câu thơ hoặc đoạn văn, đoạn thơ giàu hình ảnh như sau:
“Những đêm trăng sáng, dòng sông là một đường trắng lung linh dát vàng”
“Dãy Tam Đảo như bức tường xanh sừng sững chắn ngang bên phải đỡ lấy mây trời cuồn cuộn”
“… Đó là một buổi chiều mùa hạ có những đám mây trắng bay lơ lửng trên trời cao. Con chim Sơn Ca cất lên tiếng hót ca ngợi tự do thiết tha đến nỗi khiến người ta phải ao ước giá mình cũng có một đôi cánh. Nhưng bỗng cơn dông kéo tới. Những đám mây trắng bị xua đuổi rất nhanh, nhường chỗ cho những đám mây đen kịt. Chim Sơn Ca bị dạt về phía chân trời xa…”
Khi phát động phong trào đọc sách, tôi lưu ý học sinh đọc các loại sách báo phù hợp với lứa tuổi. Ngoài việc tự đọc tôi còn cho một số em có kĩ năng đọc tốt đọc các tin, bài, tác phẩm hay trong 15 phút sinh hoạt đầu buổi. Nhìn chung học sinh rất hứng thú nghe và cảm nhận được nhiều cái hay, cái đẹp trong thơ văn; về đặc điểm, tính cách của từng nhân vật trong mỗi câu chuyện. Sự cảm nhận đó chính là nội dung sẽ giúp các em có được một tiết sinh hoạt câu lạc bộ văn học phong phú, sôi nổi góp phần nâng cao vốn kiến thức văn học cho các em.
Học sinh đọc sách giờ ra chơi
GIẢI PHÁP 4: Làm giàu vốn từ cho học sinh.
Tôi nhận thấy các em không thể viết văn là do vốn từ của học sinh tiểu học còn quá nghèo nàn, các em chỉ xoay quanh những từ quen thuộc mà ít mở rộng hoặc tìm những từ ngữ gợi tả cảm xúc, hình ảnh, âm thanh vì vậy các em thường viết những đoạn văn khô khan, thiếu tính gợi tả, gợi cảm không hấp dẫn người đọc, người nghe.
Cụ thể khi tôi cho các em tìm từ ngữ trên padlet thì các từ thường đơn giản.
Học sinh tìm từ ngữ tả bộ phận của cây.
Thi đua theo tổ tìm từ ngữ tả người ( ngoại hình)
Vậy để rèn kĩ năng sử dụng từ ngữ hay trong viết văn tả cảnh cần đưa ra cho các em một số từ ngữ, hình ảnh gợi mở để làm sao các em tự bật ra được từ ngữ đa dạng, phong phú hơn giúp cho câu văn trở nên sinh động hơn. Từ những từ ngữ thường dùng tôi đã hướng các em chủ động trong tìm từ qua bài giảng với tên gọi: “ tìm kim cương” hoặc “ tìm những viên đá quý”. Vốn từ ngữ phong phú sẽ giúp các em diễn đạt đa dạng những điều định nói, định viết. Có thể làm giàu vốn từ cho các em bằng hình thức tìm từ ngữ theo từng đề tài nhỏ.
Các em sẽ lần lượt được mở rộng từ ngữ theo từng đề tài nhỏ và cuối cùng giáo viên sẽ tổng hợp lại thành một bản world gửi phụ huynh in ra cho các em áp dụng vào viết câu, viết đoạn văn.
Ví dụ tìm từ ngữ tả đôi mắt:
Ví dụ tìm từ ngữ tả gốc, rễ cây; từ ngữ tả lá:
Thành phẩm là bản world có đầy đủ vốn từ mà các em đã tìm.
Qua hướng dẫn trên học sinh sẽ tự mình làm giàu được vốn từ và sử dụng một cách có hiệu quả khi viết các đoạn văn tả cảnh khác nhau.
Những cách làm như trên nhằm trang bị cho học sinh vốn từ chuẩn bị tốt điều kiện cho các em làm bài viết.
GIẢI PHÁP 5: Trau dồi kĩ năng nói, kĩ năng viết.
Qua nhiều năm giảng dạy cũng như dự giờ thăm lớp, tôi thấy hầu hết học sinh còn yếu về mặt nói, viết câu văn hay. Chính vì điều đó trong giờ dạy, tôi coi trọng nhiệm vụ luyện nói, luyện viết cho học sinh. Mỗi khi cho các em trả lời câu hỏi, trình bày một điều gì, tôi thường uốn nắn ngay những lỗi như: nói trống không, nói lặp, diễn đạt lủng củng ... Đi đôi với việc làm trên, trong giờ trả bài, tôi thường chữa kĩ ở bảng chiếu những câu mà các em viết sai ngữ pháp, hướng dẫn chữa những câu, đoạn diễn đạt lủng củng nên nhiều em dần dần khắc phục được lỗi này.
Đối với những học sinh yếu, thường viết câu sai ngữ pháp, tôi chỉ đặt ra cho các em yêu cầu viết đúng, sau đó yêu cầu viết câu văn dài hơn. Với những em đã viết câu đúng, tôi khuyến khích các em luyện viết câu văn hay. Để động viên khuyến khích kịp thời những học sinh có bài văn hay, trong tiết trả bài tôi thường khen ngợi những bài văn đó trước lớp và chọn những câu văn, đoạn văn, bài văn tiêu biểu đọc cho cả lớp tham khảo. Mỗi lần được khen ngợi và được nghe trực tiếp những câu văn, đoạn văn hay tôi cảm thấy như các em đã có thêm những niềm vui mới cho những bài văn tiếp theo.
Ngoài trực tiếp nói hay viết trên lớp, ở phân môn Tập làm văn, tôi còn đặc biệt chú ý đến việc rèn kĩ năng nói, viết vào các tiết Luyện từ và câu, Tập đọc rồi ra thêm bài tập ngoài giờ để bồi dưỡng kĩ năng này như:
* Luyện viết câu văn cho gợi tả hơn .
* Hướng dẫn các em luyện viết câu văn có sử dụng biện pháp tu từ.
Ví dụ : Tổ chức trò chơi « Nhà ảo thuật » - giáo viên cho một câu văn đơn giản, các em sẽ sử dụng biện pháp tu từ để biến hóa làm sao cho câu văn hay, sinh động, giàu hình ảnh.
Khi hướng dẫn học sinh viết câu văn sinh động, gợi cảm... tôi kết hợp hướng dẫn các em kĩ năng liên kết câu. Từ những gợi ý đó, tôi thấy hầu hết các bài văn của các em đi đúng thể loại, đúng yêu cầu của đề bài, trong đó trên 1/2 các em đạt điểm khá, giỏi.
GIẢI PHÁP 5: Rèn kĩ năng sắp xếp ý, dựng đoạn văn.
Khi đã có tài liệu, có ý nhưng việc sắp xếp các ý một cách có thứ tự vào bài quả là một công việc khó. Trên thực tế học sinh chỉ biết cách quan sát, biết tìm ý nhưng sắp xếp ý đúng trình tự hợp lý thì các em lại rất lúng túng. Các em không biết nên đưa ý nào vào trước, ý nào sắp xếp sau. Nhiều học sinh rơi vào tình trạng quan sát được gì viết nấy, nghĩ gì viết nấy mà không cần biết ý văn đó có lôgic hay không, có đi theo trình tự miêu tả hay không, dẫn đến bài viết lủng củng, lộn xộn trong cách miêu tả. Ví dụ như khi tả một cây ăn quả, đang tả bộ phận lá cây lại quay xuống tả rễ cây rồi lại vòng lên tả quả và tả thân cây. Cách tả như vậy cho thấy học sinh không biết cách sắp xếp ý. Cho nên khi dạy tôi đã đưa ra và hướng dẫn tỉ mỉ cho các em cách sắp xếp và nhất là các bài đầu của thể loại mới. Sắp xếp có thể theo thứ tự thời gian, không gian, tâm lý... Tránh đang tả chi tiết xa lại xen tả chi tiết gần dẫn đến bài làm lộn xộn.
Tôi nhận thấy nếu không rèn viết đoạn văn khi vào bài các em chỉ viết những câu tả từng bộ phận ngắn gọn chỉ từ 1-2 câu và ý văn chưa có sự sắp xếp. Thì nay tôi hướng các em chọn bộ phận đặc biệt mà các em thích nhất để tả ( từ 5-7 câu) thì các em sẽ viết hay hơn. Tôi cũng không quên lưu ý các em phải viết câu mở đoạn và câu kết đoạn.
Khi đã rèn câu, rèn đoạn văn nổi bật tôi bắt đầu cho các em dựng đoạn thân bài. Tôi chia ra từng phần tùy theo mỗi dạng bài miêu tả.
Ví dụ với đề bài tả người thân tôi cho các em tả ngoại hình trước rồi hướng dẫn tả tính cách và hoạt động. Với phần tả tính cách và hoạt động các em viết khá chung chung và ngắn gọn nên tôi đã có những gợi ý. Các em sẽ thực hiện theo gợi ý và xếp những ý văn đã viết thành đoạn văn.
Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5
A. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Tập làm văn là một phân môn rất quan trọng trong chương trình dạy học ở Tiểu học. Nó không chỉ giúp học sinh hình thành các kĩ năng nghe, đọc, nói, viết mà còn rèn cho học sinh khả năng giao tiếp, quan sát, phân tích, tổng hợp và đặc biệt hình thành cho học sinh những phẩm chất tốt đẹp của con người mới hiện đại và năng động.
Mục đích, tầm quan trọng là như vậy, nhưng thực tiễn hiện nay rất hiếm gặp những: “ mầm non” văn học, hiếm gặp những bài văn hay in đậm dấu ấn “học trò Tiểu học”. Phần lớn bài văn của các em mang phong cách “đơn giản, sơ sài”. Khá hơn chút nữa là sự đủ ý nhưng khô khan, “na ná” giống văn mẫu (văn của cô, của bạn hoặc trong tài liệu tham khảo).
Mặt khác, theo chương trình sách giáo khoa, việc dạy các kĩ năng bộ phận của bài văn được chú trọng hơn trước thì tình trạng viết bài văn chưa đạt, chưa hay lại càng phổ biến.
Việc các em học sinh e dè, không thích học Tập làm văn, cảm giác viết được bài văn thật khó khăn.
Vậy nên vấn đề đặt ra là làm thế nào để học sinh có được bài văn hay, phát huy được vốn sống, vốn hiểu biết của các em. Có lẽ đây là vấn đề mà nhiều giáo viên trăn trở, muốn tìm những giải pháp thích hợp tháo gỡ được tình trạng trên. Xuất phát từ lý do đó, với tinh thần ham học hỏi, tôi xin chọn đề tài: “Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5”
B. NỘI DUNG:
I. THỰC TRẠNG:
1. Khái quát một số thực trạng chung tại trường.
a. Thuận lợi :
- Ban giám hiệu hết sức quan tâm, tạo mọi điều kiện tốt nhất cho việc dạy và học, đặc biệt là việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
- Năm 2021-2022 tôi nhận lớp 5/2, đa số học sinh trong lớp có ý thức ham học hỏi, ngoan, biết vâng lời, tích cực trong giờ học.
b. Khó khăn:
Đối với giáo viên:
- Năm nay học sinh học online nên sự tương tác giữa giáo viên và học sinh có nhiều khó khăn: một số em không mở camera, không bật mic tương tác, đường truyền mạng chập chờn, thiếu khả năng tập trung khi học qua màn hình....
- Khi dạy văn tả cảnh thông thường giáo viên chỉ có con đường duy nhất là hình thành các hiểu biết về lý thuyết, các kĩ năng làm bài qua phân tích các bài mẫu trong sách giáo khoa. Chính vì vậy chưa gây hứng thú cho học sinh khi học kiểu bài văn tả người.
- Trong quá trình giảng dạy, giáo viên chưa chú trọng việc rèn cho học sinh kĩ năng quan sát và dùng ngôn ngữ diễn đạt lại những gì mình đã quan sát được. Chưa tổ chức được nhiều hoạt động nhằm phát triển tư duy ngôn ngữ ở học sinh.
- Bên cạnh đó, việc sử dụng vốn từ ngữ khi miêu tả người của giáo viên còn hạn chế, chưa có những câu văn mượt mà nhưng vẫn chân thực, gần gũi,… Đặc biệt, khi học sinh đưa ra một câu văn dùng từ chưa chuẩn hay hình ảnh chưa hợp lí,… giáo viên chưa chỉnh sửa kịp thời nên chưa thổi hồn, làm cầu nối nâng tình yêu văn học cho các em.
Đối với học sinh:
- Phần lớn học sinh không thích học phân môn tập làm văn vì môn này khó. Nó đòi hỏi sự sáng tạo và năng khiếu của các em.
- Vốn từ ngữ của các em còn hạn chế nên khi viết văn thường bị lặp lại từ, lời văn chưa lưu loát, diễn đạt chưa trôi chảy, thiếu hình ảnh, cảm xúc.
- Thêm việc cả năm các em chỉ ở trong nhà, hạn chế ra đường vì tình hình dịch bệnh phức tạp nên các em ít được quan sát cảnh vật cũng như giao tiếp bên ngoài.
- Nhiều em không nắm được cấu trúc ngữ pháp nên sử dụng dấu câu tùy tiện. Một số học sinh làm theo văn mẫu hoặc chỉ viết theo gợi ý của giáo viên hướng dẫn. Chưa sáng tạo trong cách dùng từ đặt câu.
Đối với phụ huynh:
- Tình hình dân trí đã được nâng cao nhưng đối với phân môn tập làm văn nhiều phụ huynh cũng không biết hướng dẫn cho con em mình. Một số gia đình ở tạm trú có hoàn cảnh khó khăn, mải làm ăn chưa quan tâm đến con em mình.
- Đa số HS thuộc hoàn cảnh gia đình khó khăn, việc đầu tư về thời gian để giáo dục cũng như điều kiện học tập còn hạn chế, đôi lúc còn phó mặc cho nhà trường hoặc GVCN.
II. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN:
GIẢI PHÁP 1: Điều tra, phân loại học sinh.
Để nắm được tình hình học tập và khả năng làm văn của mỗi học sinh thì việc điều tra, phân loại học sinh là một việc làm không thể thiếu đối với giáo viên ngay từ đầu năm. Điều tra, phân loại học sinh là cơ sở để giáo viên điều chỉnh nội dung, lựa chọn phương pháp, xác định được những yêu cầu cần đạt cho phù hợp với từng đối tượng học sinh lớp mình. Từ đó, đưa ra những bài tập vừa sức với học sinh, xua tan cảm giác “sợ” học tiết Tập làm văn ở một số em đồng thời nó còn kích thích sự ham thích khi được học phân môn này.
Vào đầu năm nhận lớp, tôi đã tổ chức kiểm tra đánh giá về việc viết văn của học sinh với đề văn như sau: “Em hãy tả một cây cho bóng mát trên sân trường em”. Kết quả bài làm của các em đạt được như sau :
Số học sinh hoàn thành bài viết tốt là : 5 em
Số học sinh hoàn thành bài viết là: 31 em
Số học sinh chưa hoàn thành bài viết: 10 em
Sau khi nhận được kết quả, tôi căn cứ vào quá trình học tập hằng ngày, kết hợp với những ý kiến tham khảo thêm ở các giáo viên cũ và phụ huynh học sinh để phân loại học sinh lớp 5/2 thành các nhóm theo khả năng. Từ các nhóm phân chia đó, trong quá trình giảng dạy, tôi sẽ đề ra các yêu cầu cần đạt cho mỗi nhóm giúp các em hoàn thành bài văn đạt kết quả hơn.
GIẢI PHÁP 2: Xoáy sâu, làm rõ khái niệm văn miêu tả.
Trước hết, tôi giúp học sinh hiểu được khái niệm và đặc điểm của văn miêu tả như:
1. Khái niệm:
Miêu tả là một thể loại văn bản mà trong đó người viết dùng ngôn ngữ có tình nghệ thuật của mình để tái hiện, sao chụp lại hình ảnh chân dung của đối tượng miêu tả với những đặc điểm nổi bật cả về hình thức bên ngoài lẫn những phẩm chất bên trong nhằm giúp người tiếp nhận có những hiểu biết và rung cảm cảm nhận đối tượng đó như được trực tiếp tiếp xúc với đối tượng thông qua các giác quan của mình.
2. Đặc điểm:
+ Bài văn miêu tả được xây dựng trên cơ sở những hình ảnh, những ấn tượng về đối tượng mà người viết thu lượm, cảm nhận được thông qua các giác quan trực tiếp của mình. Bài văn miêu tả là thể loại văn bản mang tính nghệ thuật cao, mang tính sáng tạo, tính cá thể của người viết. Ngôn ngữ trong văn miêu tả là ngôn ngữ nghệ thuật giàu sức gợi tả gợi cảm và là ngôn ngữ của những biện pháp nghệ thuật. Tả là mô phỏng, là tô vẽ lại, là so sánh ví von, nhân hóa bằng hình ảnh chứ không phải là kể lể.
+ Văn miêu tả mang tính chất miêu tả thẩm mỹ, dù miêu tả bất kỳ đối tượng nào, dù có bám sát thực tế đến đâu thì văn miêu tả cũng không bao giờ là sự sao chép, chụp ảnh máy móc những sự vật, hiện tượng mà là kết quả của sự nhận xét, tưởng tượng, đánh giá hết sức phong phú. Đó là sự miêu tả thể hiện được cái mới, cái riêng biệt của đối tượng thông qua cảm nhận của mỗi người..
GIẢI PHÁP 3: Xây dựng phong trào đọc sách tích cực.
Đọc sách là một việc làm hữu ích đối với các em. Qua bài văn, bài thơ hay câu chuyện sẽ giúp các em tiếp thu được ở đó nhiều điều bổ ích, lý thú. Các em sẽ học được ở đó cách diễn đạt, bố cục, dùng từ .. Qua những hình ảnh sinh động, nội dung câu chuyện hay, bài văn hay mà các em bắt gặp được sẽ giúp cho các em thêm yêu quê hương, đất nước, con người...Và rồi hình ảnh cây đa, bến nước, con đò, những tình cảm chân thành nồng thắm của người với người sẽ giúp các em có nguồn cảm hứng viết được các bài văn hay. Tuy vậy, nên đọc sách gì? Đọc sách như thế nào? Và nguồn tài liệu đó ở đâu ra? Điều đó người giáo viên phải có nhiệm vụ hướng dẫn.
Trên thực tế, nguồn sách rất phong phú và đa dạng nên giáo viên cần chọn và hướng cho học sinh tìm đọc những cuốn sách có nội dung lành mạnh như truyện cổ tích, truyện lịch sử, truyện khoa học. Những cuốn sách phục vụ cho chương trình tiểu học của nhà xuất bản Giáo dục: cảm thụ văn học, những bài văn hay, những bài văn chọn lọc, tuyển tập các đề thi học sinh giỏi cấp Tiểu học môn Tiếng Việt, nâng cao Tiếng Việt lớp 4, 5; bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng việt lớp 4, 5, chuyện cổ tích mẹ kể con nghe... Những loại sách này giúp học sinh nâng cao kiến thức phục vụ và hỗ trợ cho môn học, tạo cho học sinh thói quen đọc sách tích cực, không đọc những cuốn sách có nội dung xấu và sách không phù hợp với lứa tuổi.
Bên cạnh đó, để đọc sách báo có hiệu quả, giáo viên còn phải hướng dẫn cho các em phương pháp và thời gian đọc sách. Đọc sách phải có sự nghiền ngẫm, suy nghĩ để cảm nhận được cái hay, cái đẹp của câu chuyện hay bài văn mình đọc. Khi đọc xong nên ghi chép những từ ngữ, những ý hay hoặc đoạn văn mà mình yêu thích. Tích lũy những điều bổ ích đó sẽ làm giàu vốn văn học cho các em.
Ví dụ: Khi đọc các bài thuộc thể loại văn miêu tả học sinh có thể ghi lại những câu văn, câu thơ hoặc đoạn văn, đoạn thơ giàu hình ảnh như sau:
“Những đêm trăng sáng, dòng sông là một đường trắng lung linh dát vàng”
“Dãy Tam Đảo như bức tường xanh sừng sững chắn ngang bên phải đỡ lấy mây trời cuồn cuộn”
“… Đó là một buổi chiều mùa hạ có những đám mây trắng bay lơ lửng trên trời cao. Con chim Sơn Ca cất lên tiếng hót ca ngợi tự do thiết tha đến nỗi khiến người ta phải ao ước giá mình cũng có một đôi cánh. Nhưng bỗng cơn dông kéo tới. Những đám mây trắng bị xua đuổi rất nhanh, nhường chỗ cho những đám mây đen kịt. Chim Sơn Ca bị dạt về phía chân trời xa…”
Khi phát động phong trào đọc sách, tôi lưu ý học sinh đọc các loại sách báo phù hợp với lứa tuổi. Ngoài việc tự đọc tôi còn cho một số em có kĩ năng đọc tốt đọc các tin, bài, tác phẩm hay trong 15 phút sinh hoạt đầu buổi. Nhìn chung học sinh rất hứng thú nghe và cảm nhận được nhiều cái hay, cái đẹp trong thơ văn; về đặc điểm, tính cách của từng nhân vật trong mỗi câu chuyện. Sự cảm nhận đó chính là nội dung sẽ giúp các em có được một tiết sinh hoạt câu lạc bộ văn học phong phú, sôi nổi góp phần nâng cao vốn kiến thức văn học cho các em.
Học sinh đọc sách giờ ra chơi
GIẢI PHÁP 4: Làm giàu vốn từ cho học sinh.
Tôi nhận thấy các em không thể viết văn là do vốn từ của học sinh tiểu học còn quá nghèo nàn, các em chỉ xoay quanh những từ quen thuộc mà ít mở rộng hoặc tìm những từ ngữ gợi tả cảm xúc, hình ảnh, âm thanh vì vậy các em thường viết những đoạn văn khô khan, thiếu tính gợi tả, gợi cảm không hấp dẫn người đọc, người nghe.
Cụ thể khi tôi cho các em tìm từ ngữ trên padlet thì các từ thường đơn giản.
Học sinh tìm từ ngữ tả bộ phận của cây.
Thi đua theo tổ tìm từ ngữ tả người ( ngoại hình)
Vậy để rèn kĩ năng sử dụng từ ngữ hay trong viết văn tả cảnh cần đưa ra cho các em một số từ ngữ, hình ảnh gợi mở để làm sao các em tự bật ra được từ ngữ đa dạng, phong phú hơn giúp cho câu văn trở nên sinh động hơn. Từ những từ ngữ thường dùng tôi đã hướng các em chủ động trong tìm từ qua bài giảng với tên gọi: “ tìm kim cương” hoặc “ tìm những viên đá quý”. Vốn từ ngữ phong phú sẽ giúp các em diễn đạt đa dạng những điều định nói, định viết. Có thể làm giàu vốn từ cho các em bằng hình thức tìm từ ngữ theo từng đề tài nhỏ.
Các em sẽ lần lượt được mở rộng từ ngữ theo từng đề tài nhỏ và cuối cùng giáo viên sẽ tổng hợp lại thành một bản world gửi phụ huynh in ra cho các em áp dụng vào viết câu, viết đoạn văn.
Ví dụ tìm từ ngữ tả đôi mắt:
Ví dụ tìm từ ngữ tả gốc, rễ cây; từ ngữ tả lá:
Thành phẩm là bản world có đầy đủ vốn từ mà các em đã tìm.
Qua hướng dẫn trên học sinh sẽ tự mình làm giàu được vốn từ và sử dụng một cách có hiệu quả khi viết các đoạn văn tả cảnh khác nhau.
Những cách làm như trên nhằm trang bị cho học sinh vốn từ chuẩn bị tốt điều kiện cho các em làm bài viết.
GIẢI PHÁP 5: Trau dồi kĩ năng nói, kĩ năng viết.
Qua nhiều năm giảng dạy cũng như dự giờ thăm lớp, tôi thấy hầu hết học sinh còn yếu về mặt nói, viết câu văn hay. Chính vì điều đó trong giờ dạy, tôi coi trọng nhiệm vụ luyện nói, luyện viết cho học sinh. Mỗi khi cho các em trả lời câu hỏi, trình bày một điều gì, tôi thường uốn nắn ngay những lỗi như: nói trống không, nói lặp, diễn đạt lủng củng ... Đi đôi với việc làm trên, trong giờ trả bài, tôi thường chữa kĩ ở bảng chiếu những câu mà các em viết sai ngữ pháp, hướng dẫn chữa những câu, đoạn diễn đạt lủng củng nên nhiều em dần dần khắc phục được lỗi này.
Đối với những học sinh yếu, thường viết câu sai ngữ pháp, tôi chỉ đặt ra cho các em yêu cầu viết đúng, sau đó yêu cầu viết câu văn dài hơn. Với những em đã viết câu đúng, tôi khuyến khích các em luyện viết câu văn hay. Để động viên khuyến khích kịp thời những học sinh có bài văn hay, trong tiết trả bài tôi thường khen ngợi những bài văn đó trước lớp và chọn những câu văn, đoạn văn, bài văn tiêu biểu đọc cho cả lớp tham khảo. Mỗi lần được khen ngợi và được nghe trực tiếp những câu văn, đoạn văn hay tôi cảm thấy như các em đã có thêm những niềm vui mới cho những bài văn tiếp theo.
Ngoài trực tiếp nói hay viết trên lớp, ở phân môn Tập làm văn, tôi còn đặc biệt chú ý đến việc rèn kĩ năng nói, viết vào các tiết Luyện từ và câu, Tập đọc rồi ra thêm bài tập ngoài giờ để bồi dưỡng kĩ năng này như:
* Luyện viết câu văn cho gợi tả hơn .
* Hướng dẫn các em luyện viết câu văn có sử dụng biện pháp tu từ.
Ví dụ : Tổ chức trò chơi « Nhà ảo thuật » - giáo viên cho một câu văn đơn giản, các em sẽ sử dụng biện pháp tu từ để biến hóa làm sao cho câu văn hay, sinh động, giàu hình ảnh.
Khi hướng dẫn học sinh viết câu văn sinh động, gợi cảm... tôi kết hợp hướng dẫn các em kĩ năng liên kết câu. Từ những gợi ý đó, tôi thấy hầu hết các bài văn của các em đi đúng thể loại, đúng yêu cầu của đề bài, trong đó trên 1/2 các em đạt điểm khá, giỏi.
GIẢI PHÁP 5: Rèn kĩ năng sắp xếp ý, dựng đoạn văn.
Khi đã có tài liệu, có ý nhưng việc sắp xếp các ý một cách có thứ tự vào bài quả là một công việc khó. Trên thực tế học sinh chỉ biết cách quan sát, biết tìm ý nhưng sắp xếp ý đúng trình tự hợp lý thì các em lại rất lúng túng. Các em không biết nên đưa ý nào vào trước, ý nào sắp xếp sau. Nhiều học sinh rơi vào tình trạng quan sát được gì viết nấy, nghĩ gì viết nấy mà không cần biết ý văn đó có lôgic hay không, có đi theo trình tự miêu tả hay không, dẫn đến bài viết lủng củng, lộn xộn trong cách miêu tả. Ví dụ như khi tả một cây ăn quả, đang tả bộ phận lá cây lại quay xuống tả rễ cây rồi lại vòng lên tả quả và tả thân cây. Cách tả như vậy cho thấy học sinh không biết cách sắp xếp ý. Cho nên khi dạy tôi đã đưa ra và hướng dẫn tỉ mỉ cho các em cách sắp xếp và nhất là các bài đầu của thể loại mới. Sắp xếp có thể theo thứ tự thời gian, không gian, tâm lý... Tránh đang tả chi tiết xa lại xen tả chi tiết gần dẫn đến bài làm lộn xộn.
Tôi nhận thấy nếu không rèn viết đoạn văn khi vào bài các em chỉ viết những câu tả từng bộ phận ngắn gọn chỉ từ 1-2 câu và ý văn chưa có sự sắp xếp. Thì nay tôi hướng các em chọn bộ phận đặc biệt mà các em thích nhất để tả ( từ 5-7 câu) thì các em sẽ viết hay hơn. Tôi cũng không quên lưu ý các em phải viết câu mở đoạn và câu kết đoạn.
Giáo viên hướng dẫn tả đôi bàn tay
Học sinh tả đôi mắt của bà.
Học sinh tả đôi bàn tay của mẹ.
Học sinh tả đôi bàn tay của mẹ.
Khi đã rèn câu, rèn đoạn văn nổi bật tôi bắt đầu cho các em dựng đoạn thân bài. Tôi chia ra từng phần tùy theo mỗi dạng bài miêu tả.
Ví dụ với đề bài tả người thân tôi cho các em tả ngoại hình trước rồi hướng dẫn tả tính cách và hoạt động. Với phần tả tính cách và hoạt động các em viết khá chung chung và ngắn gọn nên tôi đã có những gợi ý. Các em sẽ thực hiện theo gợi ý và xếp những ý văn đã viết thành đoạn văn.
CHỦ ĐỀ LIÊN QUAN
CHỦ ĐỀ MỚI NHẤT
