- Tham gia
- 28/1/21
- Bài viết
- 86,946
- Điểm
- 113
tác giả
"Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" là là một trong 20 truyện của tập "Truyền kì mạn lục" của Nguyễn Dữ kể về câu chuyện chức quan coi việc xử án ở đền Tản Viên. Tác phẩm đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt; đồng thời, thể hiện niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà của tác giả. Mời các bạn tham khảo một số bài soạn hay nhất mà YOPOVN đã tổng hợp trong bài viết dưới đây.
I – KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Nguyễn Dữ người xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay là huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương, hiện chưa rõ ông sinh và mất năm nào. Ông là con trai cả của Nguyễn Tường Phiêu, người đỗ tiến sĩ năm 1496. Thi đỗ hương tiến và ra làm quan ở huyện Thanh Tuyền chưa được một năm thì ông từ quan về phụng dưỡng mẹ già. Với Truyền kì mạn lục, Nguyễn Dữ được xem như một tác gia tiêu biểu của văn học Việt Nam trung đại nói chung, văn xuôi tự sự chữ Hán Việt Nam nói riêng.
2. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, cũng như các truyện khác của Truyền kì mạn lục, thuộc thể loại truyền kì. Truyền kì là thể văn xuôi tự sự có nguồn gốc từ Trung Hoa, dùng yếu tố kì ảo làm phương thức nghệ thuật để phản ánh cuộc sống. Ở Việt Nam thời trung đại, thể loại này rất được ưa chuộng. Truyện truyền kì Việt Nam thường sử dụng truyện dân gian hoặc các mô-típ truyện dân gian để xây dựng thành truyện mới. Truyện truyền kì Việt Nam mang đậm chất yếu tố hiện thực và chất nhân văn.
3. Bố cục:
- Phần 1 (từ đầu … không cần gì cả) : Tử Văn đốt đền.
- Phần 2 (tiếp…khó lòng thoát nạn) : Tử Văn với viên Bách hộ họ Thôi và Thổ công.
- Phần 3 (tiếp…sai lính đưa Tử Văn về) : Tử Văn thắng kiện.
- Phần 4 (còn lại) : Tử Văn trở thành phán sự đền Tản Viên.
II – RÈN LUYỆN KĨ NĂNG
Câu 1 (trang 60 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Việc làm của Ngô Tử Văn mang nhiều ý nghĩa, vừa thể hiện sự khảng khái, chính trực, dũng cảm muốn vì dân trừ hại
Vừa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ xâm lược
Đáp án chính xác phải là sự kết hợp giữa hai đáp án B và D.
Câu 2 (trang 60 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Chuyện Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là chi tiết thể hiện nội dung tư tưởng tác phẩm. Chi tiết này thể hiện niềm tin người trung đại về một thế giới khác bên cạnh cõi trần
- Thể hiện khát vọng về công lý, là bước ngoặt của truyện, tạo nên tính li kì, hấp dẫn
- Mang ý nghĩa khuyên răn, giáo dục con người nên sống,hành động hợp lẽ phải, tránh làm điều ác
Chọn ý e: ý kiến khác
Câu 3 (trang 60 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Chức phán sự là chức quan xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án. Chi tiết này có nghĩa:
+ Chức quan thể hiện công lí, công bằng, sự thật
+ Chàng đã đòi lại công lí, chính nghĩa, mặc cho cái chết đe dọa
+ Là phần thưởng xứng đáng có ý nghĩa cho con cháu noi gương
Câu 4 (trang 61 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đưa người đọc vào thế giới li kì, huyền ảo.
+ Chuyện viết về thần linh (thổ công, đức thánh Tản Viên), ma quỷ (Diêm Vương, hồn ma
+ Chuyện chết đi sống lại của con người
- Hiện thực được lồng vào cốt truyện kì ảo, người đọc bị mê hoặc bởi bức màn kì ảo để khi đọc hết, suy ngẫm về các nhân vật, tình tiết sẽ nhận giá trị hiện thực, nhân đạo của tác phẩm
- Cốt truyện của Nguyễn Dữ giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, logic
+ Cách dẫn dắt truyện của tác giả khéo léo, bằng sự việc bất ngờ, dẫn dắt tới đỉnh điểm kịch tính, giải quyết một cách hợp lí, thỏa đáng
Người đọc đồng cảm với thái độ, quan điểm của nhà văn, thái độ ca ngợi trí thức, tinh thần dân tộc, quan niệm ác giả ác báo
Câu 5 (trang 61 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Truyện đề cao nhân vật Ngô Tử Văn- đại diện cho trí thức Việt giàu tinh thần dân tộc, chuộng chính nghĩa, dũng cảm, cương trực, dám đấu tranh trừ hại cho dân
Chủ đề truyện: đề cao chính nghĩa, dũng cảm cương trực nhất định chiến thắng gian tà.
LUYỆN TẬP
Bài 1 (trang 61 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Với cách kết như vậy em đồng tình, bởi nhân vật Ngô Tử Văn cương trực, luôn đề cao chính nghĩa sẽ phù hợp với chức phán sự đền tản viên. Ngô Tử Văn sẽ cầm cân nảy mực vì lẽ phải, để không ai bị oan khuất.
Bài 2 (trang 61 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Tóm tắt
Ngô Tử Văn tên Soạn người Lạng Giang có tính tình khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà không chịu được. Trong làng có ngôi đền thiêng cuối đời nhà Hồ bị tên Bách hộ họ Thôi là tướng giặc bại trận chết ở đó rồi cướp đền, tác oai tác quái. Ngô Tử Văn tức giận nên đốt đền, khiến cho hồn tên tướng giặc không có nơi nương tựa, Tử Văn bị đe dọa nhưng chàng không sợ. Nửa đêm Tử Văn bị quỷ sứ bắt đi, khi gặp Diêm Vương Tử Văn đã vạch trần bộ mặt dối trá, gian ác của tên tướng giặc họ Thôi, Diêm Vương tha mạng cho chàng. Thổ Công lấy làm cảm kích, mờ Tử Văn về giữ chức phán sự đền Tản Viên. Chàng vui vẻ nhận lời, thu xếp mọi mọi việc rồi không bệnh mà mất.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
TÌM HIỂU CHUNG VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM
I. Tác giả
- Nguyễn Dữ (không rõ năm sinh, năm mất) sống vào khoảng thế kỉ XVI, quê quán xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân (nay thuộc huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương).
- Xuất thân trong gia đình khoa bảng (cha đỗ tiến sĩ đời Lê Thánh Tông), ông còn là học trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm
- Từng đi thi và đã ra làm quan nhưng không bao lâu thì lui về ẩn dật.
II. Tác phẩm
- Truyền kì mạn lục được viết bằng chữ Hán, ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI, gồm 20 câu chuyện, là một tiếng nói phê phán hiện thực, cảm thông, bênh vực những con người nhỏ bé với số phận bi thảm, đặc biệt là người phụ nữ với khát vọng hạnh phúc lứa đôi. Thể hiện tinh thần dân tộc, niềm tự hào về nhân tài, văn hóa nước Việt, đề cao đạo đức nhân hậu, thủy chung. Khẳng định quan điểm sống “lánh đục về trong” của lớp trí thức ẩn dật đương thời.
- Thể loại: Truyền kì là một thể loại văn xuôi tự sự thời trung đại, phản ánh hiện thực qua những yếu tố kì lạ, truyền kì hoang đường, mang đậm chất dân gian, yếu tố hiện thực và tính nhân văn sâu sắc.
- "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" là một trong 20 truyện của “Truyền Kì Mạn Lục”
- Bố cục của truyện: 3 phần
+ Phần 1: Giới thiệu hành động nhân vật Ngô Tử Văn và hành động dũng cảm đốt đền của anh
+ Phần 2: Hành động cứng cỏi, kiên quyết đấu tranh, vạch mặt gian tà của Tử Văn đã chiến thắng cái xấu, cái ác
+ Phần 3: Ngô Tử Văn được nhận chức phán sự đền Tản Viên và lời bình của tác giả
ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
Câu 1 - Trang 60 SGK
Theo anh (chị) việc làm của nhân vật Ngô Tử Văn có ý nghĩa gì?
a) Thể hiện quan điểm và thái độ của người trí thức muốn đả phá sự mê tín thần linh của quần chúng bình dân.
b) Thể hiện sự khảng khái, chính trực và dũng cảm muốn vì dân trừ hại.
c) Thể hiện tính hiếu thắng của người trẻ tuổi.
d) Thể hiện tinh thần dân tộc, mạnh mẽ qua việc diệt trừ tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ Thổ thần nước Việt, người từng có công giúp Lý Nam Đế chống ngoại xâm.
e) Ý kiến khác.
Giải thích nguyên nhân sự lựa chọn của anh (chị).
Trả lời:
Việc làm của Ngô Tử Văn là đốt đền, vạch tội hồn tên tướng giặc trước Diêm Vương. Hành động của Tử Văn xuất hiện từ ý thức rõ ràng: "Thấy sự gian tà thì không chịu được" chứ không phải việc làm động chạm thần linh. Qua lời giới thiệu về Tử Văn và nguyên nhân đốt đền của chàng, ta thấy Tử Văn là con người "khảng khái", "nóng nảy" và "cương trực”. Tử Văn là người coi trọng công lí, bất bình trước cái xấu, cái ác lộng hành làm mưa làm gió.
Cuộc đấu tranh giữa Ngô Tử Văn với hồn tên tướng giặc họ Thôi là cuộc đấu tranh giữa hai thế lực: công lí, chính nghĩa và phi nghĩa, gian tà. Cuộc đấu tranh giữa hai thế lực này có ý nghĩa hiện thực cụ thể và ý nghĩa nhân đạo sâu sắc, một mặt lên án giặc ngoại xâm, tố cáo sự cấu kết của thần quyền, mặt khác phản ánh hiện thực xã hội với cái nhìn tin tưởng vào chính nghĩa thắng gian tà.
Câu trả lời tốt nhất ở đây là câu (e). Ý kiến khác ở đây cần bao gồm cả ý (b) và ý (d) (có thể thêm những ý kiến mang tính phát hiện sáng tạo). Hành động của Tử Văn vừa thể hiện sự khảng khái, chính trực và dũng cảm vì dân trừ hại (b), vừa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ hồn tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ thổ thần nước Việt (d). Câu trả lời (a) chỉ đúng một phần rất nhỏ vì Ngô Tử Văn có đả phá nhưng là đả phá sự ngu tín vào những thần ác, thần bất chính chứ không đả phá tập tục thờ cúng thần linh nói chung. Câu trả lời (c) hoàn toàn là sai vì Ngô Tử Văn không đốt đền một cách vô cớ, hơn nữa trước khi đốt, Tử Văn "tắm gội sạch sẽ, khấn trời'' rồi mới "châm lửa đốt đền". Hành động đó của Tử Văn chứng tỏ chàng đã suy xét rất kĩ lưỡng chứ đâu phải hành động của người tuổi trẻ hiếu thắng.
Câu 2 - Trang 60 SGK
Theo anh (chị) chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ thể hiện điều gì?
a) Thể hiện niềm tin của người thời trung đại: bên cạnh cõi trần còn có một thế giới khác là âm phủ, nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét, thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống.
b) Thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa.
c) Nhằm đẩy kịch tính của truyện đến cao trào để nhân vật chính - Ngô Tử Văn - có dịp bộc lộ bản lĩnh, khí phách của mình.
d) Có ý nghĩa khuyên răn, giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác.
e) Ý kiến khác.
Giải thích lí do sự lựa chọn của anh (chị).
Trả lời:
Việc xử kiện ở âm phủ là do hồn tên tướng giặc Bách Hộ họ Thôi kiện Ngô Tử Văn đốt đền. Hồn tên tướng giặc đã giả mạo Thổ Thần, làm hại dân, qua mặt cả Diêm Vương. Sở dĩ Diêm Vương không hay biết là vì các vị thần ở những đền miếu lân cận ăn của đút nên bao che cho kẻ ác, vì các phán quan của Diêm Vương chưa làm hết trách nhiệm của mình, quan liêu, không theo sát thực tế.
Chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là chi tiết vô cùng cần thiết nhằm đẩy kịch tính của truyện đến cao trào để nhân vật bộc lộ rõ tính cách, phẩm chất đồng thời khắc sâu chủ đề của truyện. Chi tiết này thể hiện khát vọng của người xưa về công lí chưa thể hiện được nơi trần thế còn đầy rẫy bất công và tội ác. Con người thời trung đại còn tin rằng bên cạnh cõi trần còn có một thế giới khác là âm phủ, nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét, thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống. Điều đó có ý nghĩa khuyên răn, giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác để không bị trừng phạt.
Học sinh phải chọn ý (e) để trình bày ý kiến của mình. Ý kiến trình bày phải bao gồm được tất cả các ý (a, b, c, d).
Câu 3 - Trang 61 SGK
Chi tiết Ngô Tử Văn được nhậm chức phán sự ở đền Tản Viên có ý nghĩa gì?
Trả lời:
Chức phán sự là một chức quan xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án. Đây là chức quan thực hiện công lí. Ngô Tử Văn sở dĩ được Thổ thần tiến cử nhận chức này vì chàng đã giúp Thổ thần đòi lại công lí, chàng dũng cảm bảo vệ công lí, chính nghĩa ngay cả khi cái chết đe dọa. Việc nhận chức phán sự đền Tản Viên của Ngô Tử Văn chính là một hình thức thưởng công xứng đáng có ý nghĩa noi gương cho đời sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí. Hình ảnh Ngô Tử Văn oai phong lẫm liệt xuất hiện ở cuối chuyện đã nói lên điều đó.
Câu 4 - Trang 61 SGK
Phân tích nghệ thuật kể chuyện đặc sắc và hấp dẫn của Nguyễn Dữ.
Trả lời:
- Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn: Yếu tố kì ảo dày đặc, xen lẫn chuyện người, chuyện thần, chuyện ma, thế giới thực ảo, trần thế, địa ngục... làm cho câu chuyện càng trở nên hấp dẫn. Kì ảo là phương thức đặc biệt để chuyên chở nội dung và cảm hứng hiện thực.
- Cách kể chuyện từng đoạn theo trình tự thời gian đầy li kì biến hoá mà vẫn tự nhiên, logic, có thắt - mở nút.
Tác giả đã dẫn dắt chuyện vô cùng khéo léo, mở ra bằng một sự việc bất ngờ rồi dẫn dắt dần tới đỉnh điểm của kịch tính và giải quyết một cách hợp lí, thoả đáng. Người đọc hồi hộp theo dõi diễn biến các sự việc để rồi cuối cùng thở phào nhẹ nhõm, chủ đề tư tưởng của chuyện vì thế được nổi bật.
Câu 5 - Trang 61 SGK
Nêu chủ đề của truyện.
Trả lời:
"Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" của Nguyễn Dữ có nhiều ý nghĩa nhưng chủ yếu là đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân qua hình tượng Ngô Tử Văn - một trí thức yêu chính nghĩa, dũng cảm, cương trực. Truyện thể hiện khát vọng công lí, niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng.
LUYỆN TẬP
Câu 1 - Trang 61 SGK
Nếu được yêu cầu viết đoạn kết thúc của truyện, anh (chị) sẽ đồng tình với cách kết thúc như đã có hay sẽ chọn một cách kết thúc khác? Trình bày và giải thích ý kiến của mình?
Gợi ý:
Với yêu cầu viết đoạn kết của truyện, các em có thể đồng tình hay không đồng tình với kết thúc như đã có và đưa ra một cách kết thúc khác, có thể chọn Tử Văn không chết. Vấn đề quan trọng là có thể giải thích một cách hợp lí và thuyết phục về ý kiến của mình trên cơ sở chủ đề, ý nghĩa của truyện.
Câu 2 - Trang 61 SGK
Tóm tắt truyện (không quá 20 dòng).
Trả lời:
Tóm tắt cần đầy đủ các chi tiết quan trọng sau đây:
- Ngô Tử Văn, một kẻ sĩ khẳng khái, chính trực đã đốt đền của một tên hung thần vốn là tướng giặc xâm lược, trừ hại cho dân.
- Tên hung thần đe dọa Tử Văn nhưng chàng đã được Thổ thần mách bảo về tung tích và tội ác của hắn, đồng thời chỉ dẫn cách đối phó.
- Ngô Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống âm phủ. Trước mặt Diêm Vương, Ngô Tử Văn đã dũng cảm tố cáo tội ác tên hung thần với đầy đủ chứng cứ. Cuối cùng, công lí được khôi phục, kẻ ác bị trừng trị, Thổ thần được phục chức, Tử Văn được sống lại.
- Ngô Tử Văn được thổ thần tiến cử giữ chức phán sự đền Tản Viên.
GHI NHỚ
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đề cao tinh thần khẳng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt; đồng thời thể hiện niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng gian tà.
Bằng nghệ thuật kể chuyện lôi cuốn, nhân vật được xây dựng sắc nét, tình tiết và diễn biến truyện giàu kịch tính, truyện đã đế lại ấn tượng mạnh mẽ trong lòng người đọc.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
A- KIẾN THỨ TRỌNG TÂM
1. Tác giả: Nguyễn Dữ
Nguyễn Dữ người xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay là huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương, hiện chưa rõ ông sinh và mất năm nào. Ông là con trai cả của Nguyễn Tường Phiêu, người đỗ tiến sĩ năm 1496.
Thi đỗ hương tiến và ra làm quan ở huyện Thanh Tuyền chưa được một năm thì ông từ quan về phụng dưỡng mẹ già. Với Truyền kì mạn lục, Nguyễn Dữ được xem như một tác gia tiêu biểu của văn học Việt Nam trung đại nói chung, văn xuôi tự sự chữ Hán Việt Nam nói riêng.
2. Tác phẩm:
Thể loại: truyện truyền kì. Truyền kì là thể văn xuôi tự sự có nguồn gốc từ Trung Hoa, dùng yếu tố kì ảo làm phương thức nghệ thuật để phản ánh cuộc sống. Ở Việt Nam thời trung đại, thể loại này rất được ưa chuộng. Truyện truyền kì Việt Nam thường sử dụng truyện dân gian hoặc các mô-típ truyện dân gian để xây dựng thành truyện mới. Truyện truyền kì Việt Nam mang đậm chất yếu tố hiện thực và chất nhân văn
Nội dung:
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" của Nguyễn Dữ có nhiều ý nghĩa nhưng chủ yếu là đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân qua hình tượng Ngô Tử Văn. một trí thức yêu chính nghĩa, dũng cảm, cương trực. Truyện thể hiện khát vọng công lí, niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng.
B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI
Câu 1: trang 60 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Theo anh (chị) việc làm của nhân vật Ngô Tử Văn có ý nghĩa gì?
a. Thể hiện quan điểm và thái độ của người trí thức muốn đả phá sự mê tín thần linh của quần chúng bình dân.
b. Thể hiện sự khảng khái, chính trực và dũng cảm muốn vì dân trừ hại.
c. Thể hiện tính hiếu thắng của người trẻ tuổi.
d. Thể hiện tinh thần dân tộc, mạnh mẽ qua việc diệt trừ tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ Thổ thần nước Việt, người từng có công giúp Lý Nam Đế chống ngoại xâm.
e. Ý kiến khác.
Giải thích nguyên nhân sự lựa chọn của anh (chị)
Bài làm:
Chọn đáp án e, vì các ý kiến trên đều đúng cả nhưng chưa được hoàn chỉnh.
Ý kiến khác ở đây cần bao gồm cả ý (b) và ý (d) (có thể thêm những ý kiến mang tính phát hiện sáng tạo). Hành động của Tử Văn vừa thể hiện sự khảng khái, chính trực và dũng cảm vì dân trừ hại (b), vừa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ hồn tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ thổ thần nước Việt (d). Câu trả lời (a) chỉ đúng một phần rất nhỏ vì Ngô Tử Văn có đả phá nhưng đả phá sự ngu tín vào những thần ác, thần bất chính chứ không đả phá tập tục thờ cúng thần linh nói chung. Câu trả lời (c) là hoàn toàn sai vì Ngô Tử Văn đâu có đốt đền một cách vô cớ, hơn nữa, trước khi đốt, Tử Văn "tắm gội sạch sẽ, khấn trời" rồi mới "châm lửa đốt đền". Hành động đó của Tử Văn chứng tỏ chàng đã suy xét rất kĩ lưỡng chứ đâu phải hành động của người tuổi trẻ hiếu thắng.
Câu 2: trang 61 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Theo anh (chị) chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ thể hiện điều gì ?
a. Thể hiện niềm tin của người thời trung đại: bên cạnh cõi trần còn có một thế giới khác là âm phủ, nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét, thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống.
b. Thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa.
c. Là chi tiết cần thiết nhằm đẩy kịch tính của truyện đến cao trào để nhân vật chính - Ngô Tử Văn - có dịp bộc lộ bản lĩnh, khí phách của mình.
d. Có ý nghĩa khuyên răn, giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác.
e. Ý kiến khác
Giải thích lí do sự lựa chọn của anh (chị).
Bài làm:
Chọn ý e) ý kiến khác ở đây là bao gồm tất cả các ý kiến đã nêu ở trên.
Chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là một chi tiết quan trọng trong việc thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm thể hiện niềm tin của người trung đại về một thế giới khác bên cạnh cõi trần (thế giới âm phủ), nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét và thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống. Nó cũng đồng thời thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa. Đây là một bước ngoặt của câu chuyện, là chi tiết cần thiết nhằm đẩy kịch tính của câu chuyện lên đến cao trào để nhân vật chính có dịp bộc lộ bản lĩnh và khí phách của mình. Nó cũng mang ý nghĩa khuyên răn, nhằm giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác
Câu 3: trang 61 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Chi tiết Ngô Tử Văn được nhậm chức Phán sự ở đền Tản Viên có ý nghĩa gì?
Bài làm:
Ý nghĩa của chi tiết:
Xưa kia, chức Phán sự là một chức quan xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án. Đây là chức quan thực hiện công lí. Ngô Tử Văn sở dĩ được Thổ Thần tiến cử nhận chức này vì chàng đã giúp Thổ Thần đòi lại công lí, chàng dũng cảm bảo vệ công lí, chính nghĩa ngay cả khi cái chết đe doạ. Việc nhận chức Phán sự đền Tản Viên của Ngô Tử Văn chính là một hình thức thưởng công xứng đáng có ý nghĩa noi gương cho đời sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí. Hình ảnh Ngô Tử Văn oai phong lẫm liệt xuất hiện ở cuối chuyện đã nói lên điều đó.
Câu 4: trang 61 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Phân tích nghệ thuật kể chuyện đặc sắc của Nguyễn Dữ
Bài làm:
Bằng nghệ thuật kể chuyện lôi cuốn, chuyện chức phán sự đền Tản Viên ngay từ nhan đề đã đưa người đọc bước vào thế giới li kì, biến ảo. Truyện toàn viết về thần linh (Thổ công, Đức thánh Tản Viên), ma quỷ (Diêm Vương, hôn ma tướng giặc) rồi chuyện chết đi sống lại (Tử Văn chết hai ngày rồi còn trở về; chết để nhận chức phán sự đền Tản Viên). Điều đáng nói ở đây là cốt lõi hiện thực đã được lồng vào một cốt truyện kì ảo. Người đọc bị mê hoặc bởi bức màn kì ảo để rồi khi đọc hết, suy ngẫm về các nhân vật, tình tiết ... sẽ nhận ra giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm.
Cốt truyện của Nguyễn Dữ giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, logic. Tác giả đã dẫn dắt chuyện vô cùng khéo léo, mở ra bằng một sự việc bất ngờ rồi dẫn dắt dần tới đỉnh điểm của kịch tính và giải quyết một cách hợp lí, thoả đáng. Người đọc đồng cảm được với thái độ và quan điểm của nhà văn, nhất là thái độ ngợi ca người trí thức, ngợi ca tinh thần dân tộc, quan niệm ác giả, ác báo, ...
Câu 5: trang 61 sgk Ngữ văn 9 tập 2
Nêu chủ đề của truyện
Bài làm:
Nội dung truyện:
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" của Nguyễn Dữ có nhiều ý nghĩa nhưng chủ yếu là đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân qua hình tượng Ngô Tử Văn. một trí thức yêu chính nghĩa, dũng cảm, cương trực. Truyện thể hiện khát vọng công lí, niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng.
III- LUYỆN TẬP
Câu 1: trang 61 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Nếu được yêu cầu viết đoạn kết thúc của truyện, anh (chị) sẽ đồng tình với cách kết thúc như đã có hay sẽ chọn một cách kết thúc khác? Trình bày và giải thích ý kiến của mình?
Bài làm:
Các em đưa ra ý kiến của mình về kết thúc của truyện. Các em có thể tham khảo ý kiến sau:
Em không đồng ý với kết thúc của câu chuyện, em muốn sau khi được minh oan Ngô Tử Văn được quay lại dương thế tiếp tục cuộc sống cứu người giúp dân, khiến câu chuyện kết thúc có hậu hơn
Câu 2: trang 61 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Tóm tắt truyện( không quá 20 dòng)
Bài làm:
Ngô Tử Văn vốn là người khảng khái, cương trực. Tức giận vì tiếng là đền làng linh ứng, nhưng tên giặc tử trận ở gần đền lại biến thành yêu quái trong dân gian, Tử Văn đã đốt đền. Đốt đền xong, về nhà, Tử Văn thấy người khó chịu, rồi lên cơn sốt. Trong cơn sốt, Tử Văn thấy một người cao lớn khôi ngô, đầu đội mũ trụ tự xưng là cư sĩ đến đòi làm trả lại ngôi đền như cũ. Tử Văn vẫn thản nhiên. Người kia tức giận doạ sẽ kiện Tử Văn ở toà cõi âm. Chiều tối, lại có một ông già phong độ nhàn nhã đến tỏ lời mừng, hỏi ra mới biết đó là Thổ công bị viên tướng bại trận giả làm cư sĩ kia tranh chiếm mất đền. Ông già dặn rằng nếu âm phủ có tra hỏi thì cứ khai ra những lời ông nói, nếu tên kia chối thì cứ đến mà xác minh. Đến đêm, Tử Văn bị hai tên quỷ sứ đến bắt đi. Đến âm phủ, người canh cổng truyền rằng Tử Văn tội sâu ác nặng không được khoan giảm. Tử Văn kêu oan và được dẫn vào gặp Diêm Vương. Tử Văn tâu trình đầu đuôi như lời Thổ công đã nói và tranh cãi mãi với người đội mũ trụ, không phân phải trái. Diêm Vương sinh nghi, người đội mũ trụ định lảng chuyện, sợ bị lộ ra sự thực. Diêm Vương sai người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực thì thấy đúng như lời Tử Văn nói. Kẻ kia bị đẩy vào địa ngục tầng thứ chín. Tử Văn về đến nhà thì mới biết mình đã chết được hai ngày. Ngôi mộ của tên tướng giặc bị bật tung lên, hài cốt tan tành. Sau đó một tháng, Thổ công tiến cử Tử Văn giữ chức phán sự ở đền Tản Viên. Tử Văn nhận lời, rồi không bệnh mà mất. Sau đó, có người thấy Tử Văn trên xe ngựa cưỡi gió. Người ta truyền rằng đó là “nhà quan phán sự !”
Đề bài: Giá trị nội dung và nghệ thuật của Chuyện chức phán sự đền Tản Viên
Bài làm:
Giá trị nội dung:
Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt. Suốt cả câu chuyện, tác giả đã xây dựng những chi tiết, tình huống giàu kịch tính về cuộc đấu tranh của Ngô Tử Văn với tên tướng giặc ngông cuồng. Bất bình trước sự sách nhiễu của tên tướng giặc với nhân dân, Ngô Tử Văn đã đốt đền, mặc cho hắn đe dọa, Ngô Tử Văn cũng kiên quyết không chịu nhận tội. Trong cuộc đối chất ở phiên xử kiện của Diêm Vương, Ngô Tử Văn đã dũng cảm vạch trần sự dối trá, ngang ngược của tên Thổ công giả mạo để trả lại miếu cho Thổ công thật - một vị công thần dưới triều vua Lí Nam Đế. Đặt trong hoàn cảnh của đất nước khi đang bị phương Bắc lăm le xâm chiếm ta mới thấy hết được tinh thần yêu nước mà Nguyễn Dữ gửi gắm trong tác phẩm của mình
Đồng thời, kết thúc tác phẩm, Ngô Tử Văn được xử thắng kiến và nhậm chức phán sự ở đền Tản Viên cũng đã thể hiện niềm tin về công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng gian tà. Trong xã hội phong kiến đương thời, khi công lí, chính nghĩa được xem như một món hàng có thể dùng tiền để mua được thì chiến thắng của Ngô Tử Văn với tên tướng giặc trong phiên tòa của Diêm Vương đã làm người đọc cảm thấy hả hê, sung sướng biết bao nhiêu. Niềm tin vào công lí, vào chính nghĩa cũng vì thế mà vẫn được thắp lên trong tâm hồn của mỗi con người..
Giá trị nghệ thuật
Bằng cách kể chuyện lôi cuốn với những tình tiết và cách xây dựng truyện giàu kịch tính, Nguyễn Dữ đã dựng nên bức chân dung của nhân vật Ngô Tử Văn một cách sắc nét và sinh động.
Chuyện sử dụng những chi tiết kì ảo, hoang đường khiến cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, hứng thú với người đọc.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
I. Tác giả, tác phẩm
1. Tác giả: Nguyễn Dữ (các em tham khảo phần giới thiệu tác giả Nguyễn Dữ trong SGK Ngữ Văn 10 Tập 2).
2. Tác phẩm
* Thể loại: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên cũng như các truyện của Truyền kì mạn lục, thuộc thể loại truyền kỳ.
* Tóm tắt:
Ngô Tử Văn vốn là một kẻ sĩ khảng khái, chính trực. Trong làng có một ngôi đền thiêng. Từ khi có một tên tướng giặc nhà Minh tử trận ở gần đền, hồn của hắn tác quái. Tức giận, Tử Văn châm lửa đốt đền để trừ hại cho dân. Sau khi đốt đền, Tử Văn lên cơn sốt mê man, chàng thấy tên hung thần đòi trả đền và đe dọa bắt chàng xuống âm phủ. Thổ công bày tỏ thái độ cảm phục trước hành động dũng cảm của Tử Văn, mách chàng về tung tích, tội ác tên hung thần và cách đối phó. Đến đêm, khi bệnh nặng thêm, Tử Văn thấy hai tên quỷ đến bắt chàng xuống âm phủ. Trước Diêm Vương, Tử Văn đã tố cáo tội ác của tên hung thần để hắn bị trừng trị. Thổ công được phục chức, lính đưa Tử Văn trở về trần gian. Một tháng sau, Thổ công tiến cử Tử Văn giữ chức phán sự đền Tản Viên để tạ ơn.
* Bố cục: Văn bản có thể được chia làm 4 phần:
Phần 1: từ đầu -> “vung tay không cần gì cả” : Tử Văn đốt đền.
Phần 2: tiếp -> “thầy cũng khó lòng thoát nạn” : Tư Văn với viên Bách họ họ Thôi và Thổ công.
Phần 3: tiếp -> “sai lính đưa Tử Văn về” : Tử Văn thắng kiện và được trở về trần gian.
Phần 4: còn lại : Tử Văn từ đó trở thành phán sự đền Tản Viên.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1:
Việc làm của nhân vật Ngô Tử Văn có ý nghĩa:
Ý kiến A: không đúng bởi hành động của Tử Văn chỉ là đả phá sự ngu tín của nhân dân khi họ tin vào cả những thần ác, thần bất chính, chứ không hề có ý định đả phá tập tục thờ cúng thần linh nói chung của nhân dân.
Ý kiến B và D: đều đúng bởi truyện đã giới thiệu, Tử Văn là một người có tính khảng khái, nóng nảy, cương trực, diệt trừ hồn ma của tên giặc cũng là diệt trừ kẻ thù cho đất nước, để nhân dân được sống yên ổn.
Ý kiến C: không đúng bởi vì việc Tử Văn tắm gội sạch sẽ, khấn trời rồi mới châm lửa đốt đền chứng tỏ chàng đã suy xét rất kỹ lưỡng trước khi hành động, chứ không phải đó là do sự hiếu thắng của tuổi trẻ.
Câu 2:
* Chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ nói lên:
Ý kiến A: thể hiện niềm tin của con người trung đại vào việc có một thế giới khác: thế giới cai trị của Diêm Vương phán xét công bằng.
Ý kiến B: thể hiện khát vọng công lý chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa: Diêm Vương sẽ luôn đem lại công lý cho người bị oan.
Ý kiến C: nhằm đẩy xung đột kịch tính của truyện đến cao trào: giúp cho nhân vật chính có cơ hội bộc lộ bản lĩnh, tính cách, khắc sâu tư tưởng truyện.
Ý kiến D: khuyên răn, giáo dục con người nên sống và hành động đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác.
=> Ý kiến đúng là cả A, B, C, D.
Câu 3:
Chi tiết Ngô Tử Văn được nhận chức phán sự ở đền Tản Viên có ý nghĩa: sự đền đáp xứng đáng dành cho con người đã dũng cảm đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác. Đồng thời, chi tiết này cũng có ý nghĩa noi gương cho các thế hệ sau, khích lệ mọi người cần phải đấu tranh chống lại cái ác, bảo vệ công lý, bảo vệ lẽ phải.
Câu 4:
Nghệ thuật kể chuyện đặc sắc, hấp dẫn của Nguyễn Dữ:
Cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, logic
Đan xen các yếu tố kì ảo dày đặc: chuyện người đan xen chuyện thần, ma, địa ngục, trần gian,…
Câu chuyện có thắt nút và mở nút tạo hứng thú cho người đọc
Cách dẫn truyện khéo léo, biến hóa
Câu 5:
Chủ đề của truyện: Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dũng cảm, dám đấu tranh chống lại cái ác của nhân vật Ngô Tử Văn – đại diện cho lớp người trí thức Việt giàu tinh thần dân tộc, yêu chuộng chính nghĩa. Đồng thời, truyện cũng thể hiện niềm tin vào công lý, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng gian tà.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
I - KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
1. Nguyễn Dữ (chưa rõ nãm sinh, năm mất), sống vào khoảng thế kỉ XVI, người xã Đỗ Tùng, Trường Tân nay là huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Cha ông là tiến sĩ đời Lê Thánh Tông, bản thân cũng đã từng đi thi và làm quan nhưng không bao lâu ông từ quan về ở ẩn. Trước tác của ông có tác phẩm nổi tiếng Truyền kì mạn lục, một tác phẩm thể hiện quan niệm sống và tấm lòng của ông trước cuộc đời.
2. Truyền kì là một thể loại văn xuôi tự sự thời trung đại phản ánh hiện thực qua các yếu tố kì lạ, hoang đường. Trong truyện truyền kì, thế giới con người và thế giới cõi âm với những thần linh, ma quỷ có sự tương giao làm nên sự hấp dẫn đặc biệt cho thể loại. Tuy nhiên, đằng sau những chi tiết phi hiện thực là những vấn đề cốt lõi của đời sống xã hội cũng như những quan niệm và thái độ của tác giả đối với nhân sinh.
3. Truyền kì mạn lục viết bằng chữ Hán, gồm 20 truyện, được viết vào khoảng nửa đầu thế kỉ XVI. Các truyện hầu hết gắn với thời Lí, Trần, Hồ, Lê sơ và đều mang yếu tố hoang đường. Nhưng đằng sau những yếu tố hoang đường đó chính là hiện thực xã hội phong kiến đương thời với đầy rẫy những xấu xa mà tác giả muốn vạch trần, phê phán. Qua mỗi tác phẩm, người đọc thấy được số phận bi thảm của những con người nhỏ bé trong xã hội, những bi kịch tình yêu mà thiệt thòi thường rơi vào người phụ nữ. Tập truyện của Nguyễn Dữ thể hiện tinh thần dân tộc, bộc lộ niềm tự hào về nhân tài, văn hoá nước Việt, đề cao đạo đức, nhân hậu, thuỷ chung, đồng thời khẳng định quan điểm sống “lánh đục về trong” của các trí thức ẩn dật đương thời.
Truyền kì mạn lục không chỉ có giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc mà còn có giá trị nghệ thuật cao. Nó là một tuyệt tác của thể loại truyện truyền kì, từng được khen tặng là “thiên cổ kì bút" (Vũ Khâm Lân).
4. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một trong những truyện ngắn hay trong tập Truyền kì mạn lục. Câu chuyện ngợi ca-phẩm chất dũng cảm, kiên cường của nhân vật chính Ngô Tử Văn - đại biểu cho chính nghĩa chống lại các thế lực gian tà. Qua tác phẩm, nhà văn đã củng cố lòng tin yêu của con người vào chính nghĩa và niềm tự hào về người trí thức Việt Nam.
II - HƯỚNG DẪN ĐỌC - HlỂU VĂN BẢN
Câu 1. Việc làm của Ngô Tử Văn mang nhiều ý nghĩa. Nó vừa thể hiện sự khẳng khái, chính trực và dũng cảm muốn vì dân trừ hại, vừa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ Thổ thần nước Việt, người từng có công giúp Lí Nam Đế chống ngoại xâm.
Câu trả lời a chỉ đúng một phần vì Ngô Tử Văn chỉ đả phá sự ngu tín của nhân dân khi họ tin vào cả những thần ác, thần bất chính, chứ không đả phá tập tục thờ cúng thần linh nói chung. Câu trả lời c thì hoàn toàn sai vì Tử Văn không đốt đền một cách vô căn cứ. Như vậy, đáp án xác đáng nhất là sự kết hợp của hai phương án b và d.
Câu 2. Chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là một chi tiết quan trọng trong việc thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm. Chi tiết này thể hiện niềm tin của người trung đại về một thế giới khác bên cạnh cõi trần (thế giới âm phủ), nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét và thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống. Nó cũng đồng thời thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa. Đây là một bước ngoặt của câu chuyện, là chi tiết cần thiết nhằm đẩy kịch tính của truyện lên đến cao trào để nhân vật chính có dịp bộc lộ bản lĩnh và khí phách của mình. Nó cũng mang ý nghĩa khuyên răn, nhằm giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác.
Câu 3. Phán sự là chức quan chuyên xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án - đó là chức quan thực hiện công lí. Chàng trai Ngô Tử Văn đã dũng cảm đứng lên bảo vệ công lí và chính nghĩa, vì thế chức Phán sự ở đền Tản Viên như là một sự thưởng công xứng đáng, có ý nghĩa nêu gương cho người sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí.
Câu 4. Về nghệ thuật kể chuyện:
- Câu chuyện được mở đầu bằng chi tiết Tử Văn “châm lửa đốt đền, mọi người đều lắc đầu lè lưỡi, lo sợ thay cho Tử Văn...”. Chi tiết này ngay lập tức gây được sự chú ý của người đọc, đồng thời nó dự báo về những diễn biến căng thẳng và gay cấn sẽ nối tiếp diễn ra sau đó. Cách mở đầu truyện của Nguyễn Dữ như thế vừa hấp dẫn, vừa gây sự tò mò, tạo ra hứng thú cuốn người đọc đi sâu vào truyện.
- Câu chuyện được thắt nút và nối tiếp sau đó là những xung đột cứ dần căng thẳng rồi được đẩy lên đến cao trào:
+ Tử Vãn "thấy trong mình khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng sốt rét”. Tử Vãn mơ màng thấy tên hung thần đến trách mắng, đe doạ.
+ Thổ thần đến báo cho Tử Văn biết sự việc đã trở nên nghiêm trọng: "Hắn quyết chống chọi với nhà thầy, hiện đã kiện thầy ở Minh ti” và bảo cho Tử Văn cách đối phó khi xuống Minh ti.
+ Bệnh Tử Văn nạng thêm, rồi bị quỷ sứ bắt đi đến chỗ dành cho những người gây tội ác sâu nặng trước đó ở trần gian. Quang cảnh ở đây thật rợn người: "'gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương”, "‘mấy vạn quỷ Dạ Xoa đều mắt xanh tóc đỏ, hình dáng nanh ác”.
+ Tử Văn bị giải đến trước điện của Diêm Vương, bị Diêm Vương quát mắng, nhưng vẫn bình tĩnh kể rõ đầu đuôi sự việc, "lời rất cứng cỏi, không chịu nhún nhường chút nào”.
- Câu chuyện được cởi nút khi lời của Tử Văn được chứng thực, sự thật được phơi bày, tên hung thần phải đền tội, người lương thiện, dũng cảm được sống lại và được đền đáp.
Nhìn chung cốt truyện của Nguyền Dữ giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, lô gích, cuốn hút người đọc dõi theo từng tình tiết truyện. Cách dẫn truyện khéo léo, lối kể sinh động và hấp dẫn tạo được sự đồng cảm của người đọc với thái độ và quan điểm của nhà văn, nhất là thái độ ngợi ca người trí thức, ngợi ca tinh thần dân tộc, quan niệm ác giả ác báo,...
Câu 5. Chủ đề truyện:
Truyện có nhiều ý nghĩa (phản ánh hiện thực, ca ngợi những người trí thức dũng cảm,...) nhưng trong đó chủ yếu nhất vẫn là nhằm đề cao nhân vật Tử Văn - đại biểu cho người trí thức nước Việt giàu tinh thần dân tộc, yêu chuông chính nghĩa, dũng cảm cương trực, dám đấu tranh chống cái ác trừ hại cho dân.
III - HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Câu 1. Với yêu cầu viết đoạn kết của truyện, anh (chị) có thể đồng tình hay không đồng tình với kết thúc như đã có và đưa ra một cách kết thúc khác. Điều quan trọng là có thể giải thích một cách hợp lí và thuyết phục về ý kiến của mình.
Câu 2. Tóm tắt truyện.
Gợi ý: Khi tóm tắt truyện cần chú ý đảm bảo những chi tiết quan trọng:
- Ngô Tử Văn, một kẻ sĩ khảng khái, chính trực đã dũng cảm đốt đền của một tên hung thần vốn là một tên giặc xâm lược nước ta để trừ hại cho dân.
- Tên hung thần đe doạ Tử Văn nhưng chàng được Thổ thần bày cho cách đối phó.
- Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống âm phủ. Trước mặt Diêm Vưomg, Tử Văn đã dũng cảm và thẳng thắn vạch trần tội ác của tên giặc với đầy đủ chứng cớ. Cuối cùng tên giặc đã bị trừng trị, Thổ thần được phục chức và Tử Văn sống lại.
- Ngô Tử Văn được Thổ thần tiến cử giữ chức Phán sự đền Tản Viên.
Có thể tham khảo văn bản tóm tắt truyện dưới đây.
Ngô Tử Văn người đất Lạng Giang, vốn khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà thì không chịu được. Cuối đời Hồ, có tên giặc tử trận gần ngôi đền trong làng rồi làm yêu làm quái trong dân gian. Tử Văn tức giận bèn châm lửa đốt đền.
Về nhà, chàng lên cơn sốt rồi mơ thấy tên giặc kia đến doạ nhưng mặc kệ, cứ ngồi thản nhiên, chều tối lại có ông già đến, tự xưng là Thổ công. Ông già kể cho Tử Vãn rõ mọi sự tình rồi bày cho chàng cách ứng xử khi bị bắt xuống Minh ti.
Tử Văn đứng trước Diêm Vương tâu trình rõ đầu đuôi sự việc, lời lẽ rất cứng cỏi, không chịu nhún nhường chút nào. Diêm Vương sinh nghi bèn cho người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực.
Quân lính về tâu, nhất nhất đúng lời Văn nói. Diêm Vương tức giận liền sai quân lính đày tên giặc giả danh kia xuống ngục Cửu u.
Tử Văn sống lại cùng dân làng mua gỗ dựng lại toà đền. Viên Thổ công cảm kích bèn đến mời Tử Vãn về làm Phán sự cho Đức Thánh Tản ở đền Tản Viên. Tử Văn nghe nói, vui vẻ nhận lời, bèn thu xếp việc nhà rồi không bệnh mà mất ngay sau đó.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
I. Đôi nét về tác giả
- Nguyễn Dữ (có người đọc là Nguyễn Tự), chưa rõ năm sinh năm mất, sống vào khoảng thế kỉ XVI
- Quê quán: xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay thuộc huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương
- Ông xuất thân trong gia đình khoa bảng (cha đỗ tiến sĩ đời Lê Thánh Tông)
- Ông từng đi thi và đã ra làm quan, sau đó không bao lâu thì từ quan lui về ẩn dật.
- Ông để lại tác phẩm nổi tiếng là Truyền kì mạn lục, qua tác phẩm có thể thấy được quan điểm sống và tấm lòng của ông với cuộc đời.
II. Đôi nét về tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên
1. Tác phẩm “Truyền kì mạn lục”
a) Thể loại truyền kì
- Truyền kì là một thể văn xuôi tự sự thời trung đại, phản ánh hiện thực qua những yếu tố kì lạ, hoang đường.
- Trong truyện truyền kì, thế giới con người và thế giới cõi âm với những thánh thần, ma quỷ có sự tương giao. Điều này đã tạo nên sự hấp dẫn đặc biệt cho thể loại
- Đằng sau những chi tiết phi hiện thực, người đọc có thể tìm thấy những vấn đề cốt lõi của hiện thực cũng như quan niệm và thái độ của tác giả.
b) Truyền kì mạn lục
- Truyền kì mạn lục là tác phẩm viết ằng chữ Hán, gồm 20 truyện, ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI
- Nội dung:
+ Hiện thực xã hội đương thời
+ Số phận con người
+ Tinh thần dân tộc
- Nghệ thuật: có sự tham gia của các yếu tố hoang đường, kì ảo
→ Truyền kì mạn lục vừa có giá trị hiện thực, vừa có giá trị nhân đạo
2. Tóm tắt “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”
Ngô Tử Văn vốn là một kẻ sĩ khảng khái, chính trực. Trong làng có một ngôi đền thiêng. Từ khi có một tên tướng giặc nhà Minh tử trận ở gần đền, hồn của hắn tác quái. Tức giận, Tử Văn châm lửa đốt để trừ hại cho dân. Sau khi đốt đền, Tử Văn lên cơn sốt mê man, chàng thấy tên hung thần đòi trả đền và đe dọa bắt chàng xuống âm phủ. Thổ thần bày tỏ thái độ cảm phục trước hành động dũng cảm của Tử Văn, mách chàng về tung tích, tội ác tên hung thần và cách đối phó. Đến đêm, khi bệnh nặng thêm, Tử Văn thấy hai tên quỷ đến bắt chàng xuống âm phủ. Trước Diêm Vương, Tử Văn đã tố cáo tội ác của tên hung thần để hắn bị trừng trị. Thổ thần được phục chức, lính đưa Tử Văn về trần gian. Một tháng sau, Thổ thần tiến cử Tử Văn giữ chức phán sự đền Tản Viên để tạ ơn.
3. Bố cục (4 phần)
- Phần 1 (từ đầu …không cần gì cả) : Tử Văn đốt đền.
- Phần 2 (tiếp…khó lòng thoát nạn) : Tử Văn với viên Bách hộ họ Thôi và Thổ công.
- Phần 3 (tiếp…sai lính đưa Tử Văn về) : Tử Văn thắng kiện.
- Phần 4 (còn lại) : Tử Văn trở thành phán sự đền Tản Viên.
4. Giá trị nội dung
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt; đồng thời, thể hiện niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà của tác giả.
5. Giá trị nghệ thuật
- Yếu tố kì ảo dày đặc, xen chuyện người, chuyện thần, ma, trần gian, địa ngục…
- Cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, lo-gic.
- Cách dẫn truyện khéo léo, biến hóa, có cao trào, có thắt mở nút.
- Nhân vật được xây dựng sắc nét.
III. Trả lời câu hỏi
Câu 1:
Việc làm của Ngô Tử Văn mang nhiều ý nghĩa. Nó vừa thể hiện sự khảng khái, chính trực và dũng cảm muốn vì dân trừ hại, vừa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ Thổ thần nước Việt, người từng có công giúp Lí Nam Đế chống ngoại xâm.
Câu trả lời a chỉ đúng một phần vì Ngô Tử Văn chỉ đả phá sự ngu tín của nhân dân khi họ tin vào cả những thần ác, thần bất chính, chứ không đã phá tập tục thờ cúng thần linh nói chung. Câu trả lời c thì hoàn toàn sai vì Tử Văn không đốt đền một cách vô căn cứ. Như vậy, đáp án chính xác là kết hợp cả b và d.
Câu 2:
Chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là một chi tiết quan trọng trong việc thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm. Chi tiết này thể hiện niềm tin của người trung đại về một thế giới khác bên cạnh cõi trần (thế giới âm phủ), nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét và thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống. Nó cũng đồng thời thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa. Đây là một bước ngoặt của câu chuyện, là chi tiết cần thiết nhằm đẩy kịch tính của câu chuyện lên đến cao trào để nhân vật chính có dịp bộc lộ bản lĩnh và khí phách của mình. Nó cũng mang ý nghĩa khuyên răn, nhằm giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác. Chọn câu e: Ý kiến khác.
Câu 3:
Chức Phán sự là một chức quan xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án. Đây là chức quan thực hiện công lí. Ngô Tử Văn sở dĩ được Thổ Thần tiến cử nhận chức này vì chàng đã giúp Thổ Thần đòi lại công lí, chàng dũng cảm bảo vệ công lí, chính nghĩa ngay cả khi cái chết đe doạ. Việc nhận chức Phán sự đền Tản Viên của Ngô Tử Văn chính là một hình thức thưởng công xứng đáng có ý nghĩa noi gương cho đời sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí. Hình ảnh Ngô Tử Văn oai phong lẫm liệt xuất hiện ở cuối chuyện đã nói lên điều đó.
Câu 4:
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên ngay từ nhan đề đã đưa người đọc bước vào thế giới li kì, biến ảo. Truyện toàn viết về thần linh (Thổ công, Đức thánh Tản Viên), ma quỷ (Diêm Vương, hôn ma tướng giặc) rồi chuyện chết đi sống lại (Tử Văn chết hai ngày rồi còn trở về; chết để nhận chức phán sự đền Tản Viên). Điều đáng nói ở đây là cốt lõi hiện thực đã được lồng vào một cốt truyện kì ảo. Người đọc bị mê hoặc bởi bức màn kì ảo để rồi khi đọc hết, suy ngẫm về các nhân vật, tình tiết ... sẽ nhận ra giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm.
Nhìn chung cốt truyện của Nguyễn Dữ giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, logic. Tác giả đã dẫn dắt chuyện vô cùng khéo léo, mở ra bằng một sự việc bất ngờ rồi dẫn dắt dần tới đỉnh điểm của kịch tính và giải quyết một cách hợp lí, thoả đáng. Người đọc đồng cảm được với thái độ và quan điểm của nhà văn, nhất là thái độ ngợi ca người trí thức, ngợi ca tinh thần dân tộc, quan niệm ác giả, ác báo, ...
Câu 5:
Truyện có nhiều ý nghĩa (phản ánh hiện thực, ca ngợi những người trí thức dũng cảm ...) nhưng trong đó chủ yếu nhất vẫn là nhằm đề cao nhân vật Tử Văn - đại biểu cho trí thức nước Việt giàu tinh thần dân tộc, yêu chuộng chính nghĩa, dũng cảm cương trực, dám đấu tranh chống cái ác, trừ hại cho dân.
II.Luyện tập
Câu 1:
Với yêu cầu viết đoạn kết của truyện, các em có thể đồng tình hay không đồng tình với kết thúc như đã có và đưa ra một cách kết thúc khác. Điều quan trọng là có thể giải thích một cách hợp lí và thuyết phục về ý kiến của mình.
Câu 2:
Ngô Tử Văn tên Soạn, người huyện Yên Dũng đất Lạng Giang tính tình khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà không chịu được. Trong làng có 1 ngôi đền thiêng nhưng cuối đời nhà Hồ, quân Ngô sang lấn cướp, tên Bách hộ họ Thôi là tên tướng giặc bại trận chết ở đó rồi làm yêu làm quái trong dân gian. Tử Văn tức giận đốt đền làm tướng giặc mất nơi nương náu bèn hiện trong mơ đe doạ nhưng Tử Văn không sợ. Chiều tối có 1 người tự xưng là thổ công đến kể về việc bị cướp đền, tạm lánh ở đền Tản Viên và bày cho chàng cách ứng xử khi bị bắt xuông Minh ti. Đến đêm, Tử Văn bị quỷ sứ bắt đi. Chàng cứng cỏi vượt qua những áp lực, cản trở để làm rõ trắng đen và nỗ lực của chàng đã làm Diêm Vương sinh nghi cho người đến đền Tản Viên chứng thực. Quả đúng như lời Tử Văn nói nên Diêm Vương đã xử tội tướng giặc và cho Tử Văn sống lại. Thổ Công cảm kích, hiện về mời Tử Văn nhận chức phán sự đền Tản Viên. Chàng vui vẻ nhận lời rồi thu xếp việc nhà sau đó không bệnh mà mất.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Bài soạn "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" số 1
I – KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Nguyễn Dữ người xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay là huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương, hiện chưa rõ ông sinh và mất năm nào. Ông là con trai cả của Nguyễn Tường Phiêu, người đỗ tiến sĩ năm 1496. Thi đỗ hương tiến và ra làm quan ở huyện Thanh Tuyền chưa được một năm thì ông từ quan về phụng dưỡng mẹ già. Với Truyền kì mạn lục, Nguyễn Dữ được xem như một tác gia tiêu biểu của văn học Việt Nam trung đại nói chung, văn xuôi tự sự chữ Hán Việt Nam nói riêng.
2. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, cũng như các truyện khác của Truyền kì mạn lục, thuộc thể loại truyền kì. Truyền kì là thể văn xuôi tự sự có nguồn gốc từ Trung Hoa, dùng yếu tố kì ảo làm phương thức nghệ thuật để phản ánh cuộc sống. Ở Việt Nam thời trung đại, thể loại này rất được ưa chuộng. Truyện truyền kì Việt Nam thường sử dụng truyện dân gian hoặc các mô-típ truyện dân gian để xây dựng thành truyện mới. Truyện truyền kì Việt Nam mang đậm chất yếu tố hiện thực và chất nhân văn.
3. Bố cục:
- Phần 1 (từ đầu … không cần gì cả) : Tử Văn đốt đền.
- Phần 2 (tiếp…khó lòng thoát nạn) : Tử Văn với viên Bách hộ họ Thôi và Thổ công.
- Phần 3 (tiếp…sai lính đưa Tử Văn về) : Tử Văn thắng kiện.
- Phần 4 (còn lại) : Tử Văn trở thành phán sự đền Tản Viên.
II – RÈN LUYỆN KĨ NĂNG
Câu 1 (trang 60 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Việc làm của Ngô Tử Văn mang nhiều ý nghĩa, vừa thể hiện sự khảng khái, chính trực, dũng cảm muốn vì dân trừ hại
Vừa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ xâm lược
Đáp án chính xác phải là sự kết hợp giữa hai đáp án B và D.
Câu 2 (trang 60 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Chuyện Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là chi tiết thể hiện nội dung tư tưởng tác phẩm. Chi tiết này thể hiện niềm tin người trung đại về một thế giới khác bên cạnh cõi trần
- Thể hiện khát vọng về công lý, là bước ngoặt của truyện, tạo nên tính li kì, hấp dẫn
- Mang ý nghĩa khuyên răn, giáo dục con người nên sống,hành động hợp lẽ phải, tránh làm điều ác
Chọn ý e: ý kiến khác
Câu 3 (trang 60 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Chức phán sự là chức quan xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án. Chi tiết này có nghĩa:
+ Chức quan thể hiện công lí, công bằng, sự thật
+ Chàng đã đòi lại công lí, chính nghĩa, mặc cho cái chết đe dọa
+ Là phần thưởng xứng đáng có ý nghĩa cho con cháu noi gương
Câu 4 (trang 61 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đưa người đọc vào thế giới li kì, huyền ảo.
+ Chuyện viết về thần linh (thổ công, đức thánh Tản Viên), ma quỷ (Diêm Vương, hồn ma
+ Chuyện chết đi sống lại của con người
- Hiện thực được lồng vào cốt truyện kì ảo, người đọc bị mê hoặc bởi bức màn kì ảo để khi đọc hết, suy ngẫm về các nhân vật, tình tiết sẽ nhận giá trị hiện thực, nhân đạo của tác phẩm
- Cốt truyện của Nguyễn Dữ giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, logic
+ Cách dẫn dắt truyện của tác giả khéo léo, bằng sự việc bất ngờ, dẫn dắt tới đỉnh điểm kịch tính, giải quyết một cách hợp lí, thỏa đáng
Người đọc đồng cảm với thái độ, quan điểm của nhà văn, thái độ ca ngợi trí thức, tinh thần dân tộc, quan niệm ác giả ác báo
Câu 5 (trang 61 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Truyện đề cao nhân vật Ngô Tử Văn- đại diện cho trí thức Việt giàu tinh thần dân tộc, chuộng chính nghĩa, dũng cảm, cương trực, dám đấu tranh trừ hại cho dân
Chủ đề truyện: đề cao chính nghĩa, dũng cảm cương trực nhất định chiến thắng gian tà.
LUYỆN TẬP
Bài 1 (trang 61 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Với cách kết như vậy em đồng tình, bởi nhân vật Ngô Tử Văn cương trực, luôn đề cao chính nghĩa sẽ phù hợp với chức phán sự đền tản viên. Ngô Tử Văn sẽ cầm cân nảy mực vì lẽ phải, để không ai bị oan khuất.
Bài 2 (trang 61 sgk ngữ văn 10 tập 2):
Tóm tắt
Ngô Tử Văn tên Soạn người Lạng Giang có tính tình khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà không chịu được. Trong làng có ngôi đền thiêng cuối đời nhà Hồ bị tên Bách hộ họ Thôi là tướng giặc bại trận chết ở đó rồi cướp đền, tác oai tác quái. Ngô Tử Văn tức giận nên đốt đền, khiến cho hồn tên tướng giặc không có nơi nương tựa, Tử Văn bị đe dọa nhưng chàng không sợ. Nửa đêm Tử Văn bị quỷ sứ bắt đi, khi gặp Diêm Vương Tử Văn đã vạch trần bộ mặt dối trá, gian ác của tên tướng giặc họ Thôi, Diêm Vương tha mạng cho chàng. Thổ Công lấy làm cảm kích, mờ Tử Văn về giữ chức phán sự đền Tản Viên. Chàng vui vẻ nhận lời, thu xếp mọi mọi việc rồi không bệnh mà mất.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Bài soạn "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" số 2
TÌM HIỂU CHUNG VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM
I. Tác giả
- Nguyễn Dữ (không rõ năm sinh, năm mất) sống vào khoảng thế kỉ XVI, quê quán xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân (nay thuộc huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương).
- Xuất thân trong gia đình khoa bảng (cha đỗ tiến sĩ đời Lê Thánh Tông), ông còn là học trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm
- Từng đi thi và đã ra làm quan nhưng không bao lâu thì lui về ẩn dật.
II. Tác phẩm
- Truyền kì mạn lục được viết bằng chữ Hán, ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI, gồm 20 câu chuyện, là một tiếng nói phê phán hiện thực, cảm thông, bênh vực những con người nhỏ bé với số phận bi thảm, đặc biệt là người phụ nữ với khát vọng hạnh phúc lứa đôi. Thể hiện tinh thần dân tộc, niềm tự hào về nhân tài, văn hóa nước Việt, đề cao đạo đức nhân hậu, thủy chung. Khẳng định quan điểm sống “lánh đục về trong” của lớp trí thức ẩn dật đương thời.
- Thể loại: Truyền kì là một thể loại văn xuôi tự sự thời trung đại, phản ánh hiện thực qua những yếu tố kì lạ, truyền kì hoang đường, mang đậm chất dân gian, yếu tố hiện thực và tính nhân văn sâu sắc.
- "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" là một trong 20 truyện của “Truyền Kì Mạn Lục”
- Bố cục của truyện: 3 phần
+ Phần 1: Giới thiệu hành động nhân vật Ngô Tử Văn và hành động dũng cảm đốt đền của anh
+ Phần 2: Hành động cứng cỏi, kiên quyết đấu tranh, vạch mặt gian tà của Tử Văn đã chiến thắng cái xấu, cái ác
+ Phần 3: Ngô Tử Văn được nhận chức phán sự đền Tản Viên và lời bình của tác giả
ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
Câu 1 - Trang 60 SGK
Theo anh (chị) việc làm của nhân vật Ngô Tử Văn có ý nghĩa gì?
a) Thể hiện quan điểm và thái độ của người trí thức muốn đả phá sự mê tín thần linh của quần chúng bình dân.
b) Thể hiện sự khảng khái, chính trực và dũng cảm muốn vì dân trừ hại.
c) Thể hiện tính hiếu thắng của người trẻ tuổi.
d) Thể hiện tinh thần dân tộc, mạnh mẽ qua việc diệt trừ tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ Thổ thần nước Việt, người từng có công giúp Lý Nam Đế chống ngoại xâm.
e) Ý kiến khác.
Giải thích nguyên nhân sự lựa chọn của anh (chị).
Trả lời:
Việc làm của Ngô Tử Văn là đốt đền, vạch tội hồn tên tướng giặc trước Diêm Vương. Hành động của Tử Văn xuất hiện từ ý thức rõ ràng: "Thấy sự gian tà thì không chịu được" chứ không phải việc làm động chạm thần linh. Qua lời giới thiệu về Tử Văn và nguyên nhân đốt đền của chàng, ta thấy Tử Văn là con người "khảng khái", "nóng nảy" và "cương trực”. Tử Văn là người coi trọng công lí, bất bình trước cái xấu, cái ác lộng hành làm mưa làm gió.
Cuộc đấu tranh giữa Ngô Tử Văn với hồn tên tướng giặc họ Thôi là cuộc đấu tranh giữa hai thế lực: công lí, chính nghĩa và phi nghĩa, gian tà. Cuộc đấu tranh giữa hai thế lực này có ý nghĩa hiện thực cụ thể và ý nghĩa nhân đạo sâu sắc, một mặt lên án giặc ngoại xâm, tố cáo sự cấu kết của thần quyền, mặt khác phản ánh hiện thực xã hội với cái nhìn tin tưởng vào chính nghĩa thắng gian tà.
Câu trả lời tốt nhất ở đây là câu (e). Ý kiến khác ở đây cần bao gồm cả ý (b) và ý (d) (có thể thêm những ý kiến mang tính phát hiện sáng tạo). Hành động của Tử Văn vừa thể hiện sự khảng khái, chính trực và dũng cảm vì dân trừ hại (b), vừa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ hồn tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ thổ thần nước Việt (d). Câu trả lời (a) chỉ đúng một phần rất nhỏ vì Ngô Tử Văn có đả phá nhưng là đả phá sự ngu tín vào những thần ác, thần bất chính chứ không đả phá tập tục thờ cúng thần linh nói chung. Câu trả lời (c) hoàn toàn là sai vì Ngô Tử Văn không đốt đền một cách vô cớ, hơn nữa trước khi đốt, Tử Văn "tắm gội sạch sẽ, khấn trời'' rồi mới "châm lửa đốt đền". Hành động đó của Tử Văn chứng tỏ chàng đã suy xét rất kĩ lưỡng chứ đâu phải hành động của người tuổi trẻ hiếu thắng.
Câu 2 - Trang 60 SGK
Theo anh (chị) chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ thể hiện điều gì?
a) Thể hiện niềm tin của người thời trung đại: bên cạnh cõi trần còn có một thế giới khác là âm phủ, nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét, thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống.
b) Thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa.
c) Nhằm đẩy kịch tính của truyện đến cao trào để nhân vật chính - Ngô Tử Văn - có dịp bộc lộ bản lĩnh, khí phách của mình.
d) Có ý nghĩa khuyên răn, giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác.
e) Ý kiến khác.
Giải thích lí do sự lựa chọn của anh (chị).
Trả lời:
Việc xử kiện ở âm phủ là do hồn tên tướng giặc Bách Hộ họ Thôi kiện Ngô Tử Văn đốt đền. Hồn tên tướng giặc đã giả mạo Thổ Thần, làm hại dân, qua mặt cả Diêm Vương. Sở dĩ Diêm Vương không hay biết là vì các vị thần ở những đền miếu lân cận ăn của đút nên bao che cho kẻ ác, vì các phán quan của Diêm Vương chưa làm hết trách nhiệm của mình, quan liêu, không theo sát thực tế.
Chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là chi tiết vô cùng cần thiết nhằm đẩy kịch tính của truyện đến cao trào để nhân vật bộc lộ rõ tính cách, phẩm chất đồng thời khắc sâu chủ đề của truyện. Chi tiết này thể hiện khát vọng của người xưa về công lí chưa thể hiện được nơi trần thế còn đầy rẫy bất công và tội ác. Con người thời trung đại còn tin rằng bên cạnh cõi trần còn có một thế giới khác là âm phủ, nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét, thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống. Điều đó có ý nghĩa khuyên răn, giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác để không bị trừng phạt.
Học sinh phải chọn ý (e) để trình bày ý kiến của mình. Ý kiến trình bày phải bao gồm được tất cả các ý (a, b, c, d).
Câu 3 - Trang 61 SGK
Chi tiết Ngô Tử Văn được nhậm chức phán sự ở đền Tản Viên có ý nghĩa gì?
Trả lời:
Chức phán sự là một chức quan xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án. Đây là chức quan thực hiện công lí. Ngô Tử Văn sở dĩ được Thổ thần tiến cử nhận chức này vì chàng đã giúp Thổ thần đòi lại công lí, chàng dũng cảm bảo vệ công lí, chính nghĩa ngay cả khi cái chết đe dọa. Việc nhận chức phán sự đền Tản Viên của Ngô Tử Văn chính là một hình thức thưởng công xứng đáng có ý nghĩa noi gương cho đời sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí. Hình ảnh Ngô Tử Văn oai phong lẫm liệt xuất hiện ở cuối chuyện đã nói lên điều đó.
Câu 4 - Trang 61 SGK
Phân tích nghệ thuật kể chuyện đặc sắc và hấp dẫn của Nguyễn Dữ.
Trả lời:
- Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn: Yếu tố kì ảo dày đặc, xen lẫn chuyện người, chuyện thần, chuyện ma, thế giới thực ảo, trần thế, địa ngục... làm cho câu chuyện càng trở nên hấp dẫn. Kì ảo là phương thức đặc biệt để chuyên chở nội dung và cảm hứng hiện thực.
- Cách kể chuyện từng đoạn theo trình tự thời gian đầy li kì biến hoá mà vẫn tự nhiên, logic, có thắt - mở nút.
Tác giả đã dẫn dắt chuyện vô cùng khéo léo, mở ra bằng một sự việc bất ngờ rồi dẫn dắt dần tới đỉnh điểm của kịch tính và giải quyết một cách hợp lí, thoả đáng. Người đọc hồi hộp theo dõi diễn biến các sự việc để rồi cuối cùng thở phào nhẹ nhõm, chủ đề tư tưởng của chuyện vì thế được nổi bật.
Câu 5 - Trang 61 SGK
Nêu chủ đề của truyện.
Trả lời:
"Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" của Nguyễn Dữ có nhiều ý nghĩa nhưng chủ yếu là đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân qua hình tượng Ngô Tử Văn - một trí thức yêu chính nghĩa, dũng cảm, cương trực. Truyện thể hiện khát vọng công lí, niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng.
LUYỆN TẬP
Câu 1 - Trang 61 SGK
Nếu được yêu cầu viết đoạn kết thúc của truyện, anh (chị) sẽ đồng tình với cách kết thúc như đã có hay sẽ chọn một cách kết thúc khác? Trình bày và giải thích ý kiến của mình?
Gợi ý:
Với yêu cầu viết đoạn kết của truyện, các em có thể đồng tình hay không đồng tình với kết thúc như đã có và đưa ra một cách kết thúc khác, có thể chọn Tử Văn không chết. Vấn đề quan trọng là có thể giải thích một cách hợp lí và thuyết phục về ý kiến của mình trên cơ sở chủ đề, ý nghĩa của truyện.
Câu 2 - Trang 61 SGK
Tóm tắt truyện (không quá 20 dòng).
Trả lời:
Tóm tắt cần đầy đủ các chi tiết quan trọng sau đây:
- Ngô Tử Văn, một kẻ sĩ khẳng khái, chính trực đã đốt đền của một tên hung thần vốn là tướng giặc xâm lược, trừ hại cho dân.
- Tên hung thần đe dọa Tử Văn nhưng chàng đã được Thổ thần mách bảo về tung tích và tội ác của hắn, đồng thời chỉ dẫn cách đối phó.
- Ngô Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống âm phủ. Trước mặt Diêm Vương, Ngô Tử Văn đã dũng cảm tố cáo tội ác tên hung thần với đầy đủ chứng cứ. Cuối cùng, công lí được khôi phục, kẻ ác bị trừng trị, Thổ thần được phục chức, Tử Văn được sống lại.
- Ngô Tử Văn được thổ thần tiến cử giữ chức phán sự đền Tản Viên.
GHI NHỚ
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đề cao tinh thần khẳng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt; đồng thời thể hiện niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng gian tà.
Bằng nghệ thuật kể chuyện lôi cuốn, nhân vật được xây dựng sắc nét, tình tiết và diễn biến truyện giàu kịch tính, truyện đã đế lại ấn tượng mạnh mẽ trong lòng người đọc.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Bài soạn "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" số 3
A- KIẾN THỨ TRỌNG TÂM
1. Tác giả: Nguyễn Dữ
Nguyễn Dữ người xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay là huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương, hiện chưa rõ ông sinh và mất năm nào. Ông là con trai cả của Nguyễn Tường Phiêu, người đỗ tiến sĩ năm 1496.
Thi đỗ hương tiến và ra làm quan ở huyện Thanh Tuyền chưa được một năm thì ông từ quan về phụng dưỡng mẹ già. Với Truyền kì mạn lục, Nguyễn Dữ được xem như một tác gia tiêu biểu của văn học Việt Nam trung đại nói chung, văn xuôi tự sự chữ Hán Việt Nam nói riêng.
2. Tác phẩm:
Thể loại: truyện truyền kì. Truyền kì là thể văn xuôi tự sự có nguồn gốc từ Trung Hoa, dùng yếu tố kì ảo làm phương thức nghệ thuật để phản ánh cuộc sống. Ở Việt Nam thời trung đại, thể loại này rất được ưa chuộng. Truyện truyền kì Việt Nam thường sử dụng truyện dân gian hoặc các mô-típ truyện dân gian để xây dựng thành truyện mới. Truyện truyền kì Việt Nam mang đậm chất yếu tố hiện thực và chất nhân văn
Nội dung:
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" của Nguyễn Dữ có nhiều ý nghĩa nhưng chủ yếu là đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân qua hình tượng Ngô Tử Văn. một trí thức yêu chính nghĩa, dũng cảm, cương trực. Truyện thể hiện khát vọng công lí, niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng.
B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI
Câu 1: trang 60 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Theo anh (chị) việc làm của nhân vật Ngô Tử Văn có ý nghĩa gì?
a. Thể hiện quan điểm và thái độ của người trí thức muốn đả phá sự mê tín thần linh của quần chúng bình dân.
b. Thể hiện sự khảng khái, chính trực và dũng cảm muốn vì dân trừ hại.
c. Thể hiện tính hiếu thắng của người trẻ tuổi.
d. Thể hiện tinh thần dân tộc, mạnh mẽ qua việc diệt trừ tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ Thổ thần nước Việt, người từng có công giúp Lý Nam Đế chống ngoại xâm.
e. Ý kiến khác.
Giải thích nguyên nhân sự lựa chọn của anh (chị)
Bài làm:
Chọn đáp án e, vì các ý kiến trên đều đúng cả nhưng chưa được hoàn chỉnh.
Ý kiến khác ở đây cần bao gồm cả ý (b) và ý (d) (có thể thêm những ý kiến mang tính phát hiện sáng tạo). Hành động của Tử Văn vừa thể hiện sự khảng khái, chính trực và dũng cảm vì dân trừ hại (b), vừa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ hồn tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ thổ thần nước Việt (d). Câu trả lời (a) chỉ đúng một phần rất nhỏ vì Ngô Tử Văn có đả phá nhưng đả phá sự ngu tín vào những thần ác, thần bất chính chứ không đả phá tập tục thờ cúng thần linh nói chung. Câu trả lời (c) là hoàn toàn sai vì Ngô Tử Văn đâu có đốt đền một cách vô cớ, hơn nữa, trước khi đốt, Tử Văn "tắm gội sạch sẽ, khấn trời" rồi mới "châm lửa đốt đền". Hành động đó của Tử Văn chứng tỏ chàng đã suy xét rất kĩ lưỡng chứ đâu phải hành động của người tuổi trẻ hiếu thắng.
Câu 2: trang 61 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Theo anh (chị) chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ thể hiện điều gì ?
a. Thể hiện niềm tin của người thời trung đại: bên cạnh cõi trần còn có một thế giới khác là âm phủ, nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét, thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống.
b. Thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa.
c. Là chi tiết cần thiết nhằm đẩy kịch tính của truyện đến cao trào để nhân vật chính - Ngô Tử Văn - có dịp bộc lộ bản lĩnh, khí phách của mình.
d. Có ý nghĩa khuyên răn, giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác.
e. Ý kiến khác
Giải thích lí do sự lựa chọn của anh (chị).
Bài làm:
Chọn ý e) ý kiến khác ở đây là bao gồm tất cả các ý kiến đã nêu ở trên.
Chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là một chi tiết quan trọng trong việc thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm thể hiện niềm tin của người trung đại về một thế giới khác bên cạnh cõi trần (thế giới âm phủ), nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét và thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống. Nó cũng đồng thời thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa. Đây là một bước ngoặt của câu chuyện, là chi tiết cần thiết nhằm đẩy kịch tính của câu chuyện lên đến cao trào để nhân vật chính có dịp bộc lộ bản lĩnh và khí phách của mình. Nó cũng mang ý nghĩa khuyên răn, nhằm giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác
Câu 3: trang 61 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Chi tiết Ngô Tử Văn được nhậm chức Phán sự ở đền Tản Viên có ý nghĩa gì?
Bài làm:
Ý nghĩa của chi tiết:
Xưa kia, chức Phán sự là một chức quan xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án. Đây là chức quan thực hiện công lí. Ngô Tử Văn sở dĩ được Thổ Thần tiến cử nhận chức này vì chàng đã giúp Thổ Thần đòi lại công lí, chàng dũng cảm bảo vệ công lí, chính nghĩa ngay cả khi cái chết đe doạ. Việc nhận chức Phán sự đền Tản Viên của Ngô Tử Văn chính là một hình thức thưởng công xứng đáng có ý nghĩa noi gương cho đời sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí. Hình ảnh Ngô Tử Văn oai phong lẫm liệt xuất hiện ở cuối chuyện đã nói lên điều đó.
Câu 4: trang 61 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Phân tích nghệ thuật kể chuyện đặc sắc của Nguyễn Dữ
Bài làm:
Bằng nghệ thuật kể chuyện lôi cuốn, chuyện chức phán sự đền Tản Viên ngay từ nhan đề đã đưa người đọc bước vào thế giới li kì, biến ảo. Truyện toàn viết về thần linh (Thổ công, Đức thánh Tản Viên), ma quỷ (Diêm Vương, hôn ma tướng giặc) rồi chuyện chết đi sống lại (Tử Văn chết hai ngày rồi còn trở về; chết để nhận chức phán sự đền Tản Viên). Điều đáng nói ở đây là cốt lõi hiện thực đã được lồng vào một cốt truyện kì ảo. Người đọc bị mê hoặc bởi bức màn kì ảo để rồi khi đọc hết, suy ngẫm về các nhân vật, tình tiết ... sẽ nhận ra giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm.
Cốt truyện của Nguyễn Dữ giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, logic. Tác giả đã dẫn dắt chuyện vô cùng khéo léo, mở ra bằng một sự việc bất ngờ rồi dẫn dắt dần tới đỉnh điểm của kịch tính và giải quyết một cách hợp lí, thoả đáng. Người đọc đồng cảm được với thái độ và quan điểm của nhà văn, nhất là thái độ ngợi ca người trí thức, ngợi ca tinh thần dân tộc, quan niệm ác giả, ác báo, ...
Câu 5: trang 61 sgk Ngữ văn 9 tập 2
Nêu chủ đề của truyện
Bài làm:
Nội dung truyện:
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" của Nguyễn Dữ có nhiều ý nghĩa nhưng chủ yếu là đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân qua hình tượng Ngô Tử Văn. một trí thức yêu chính nghĩa, dũng cảm, cương trực. Truyện thể hiện khát vọng công lí, niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng.
III- LUYỆN TẬP
Câu 1: trang 61 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Nếu được yêu cầu viết đoạn kết thúc của truyện, anh (chị) sẽ đồng tình với cách kết thúc như đã có hay sẽ chọn một cách kết thúc khác? Trình bày và giải thích ý kiến của mình?
Bài làm:
Các em đưa ra ý kiến của mình về kết thúc của truyện. Các em có thể tham khảo ý kiến sau:
Em không đồng ý với kết thúc của câu chuyện, em muốn sau khi được minh oan Ngô Tử Văn được quay lại dương thế tiếp tục cuộc sống cứu người giúp dân, khiến câu chuyện kết thúc có hậu hơn
Câu 2: trang 61 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Tóm tắt truyện( không quá 20 dòng)
Bài làm:
Ngô Tử Văn vốn là người khảng khái, cương trực. Tức giận vì tiếng là đền làng linh ứng, nhưng tên giặc tử trận ở gần đền lại biến thành yêu quái trong dân gian, Tử Văn đã đốt đền. Đốt đền xong, về nhà, Tử Văn thấy người khó chịu, rồi lên cơn sốt. Trong cơn sốt, Tử Văn thấy một người cao lớn khôi ngô, đầu đội mũ trụ tự xưng là cư sĩ đến đòi làm trả lại ngôi đền như cũ. Tử Văn vẫn thản nhiên. Người kia tức giận doạ sẽ kiện Tử Văn ở toà cõi âm. Chiều tối, lại có một ông già phong độ nhàn nhã đến tỏ lời mừng, hỏi ra mới biết đó là Thổ công bị viên tướng bại trận giả làm cư sĩ kia tranh chiếm mất đền. Ông già dặn rằng nếu âm phủ có tra hỏi thì cứ khai ra những lời ông nói, nếu tên kia chối thì cứ đến mà xác minh. Đến đêm, Tử Văn bị hai tên quỷ sứ đến bắt đi. Đến âm phủ, người canh cổng truyền rằng Tử Văn tội sâu ác nặng không được khoan giảm. Tử Văn kêu oan và được dẫn vào gặp Diêm Vương. Tử Văn tâu trình đầu đuôi như lời Thổ công đã nói và tranh cãi mãi với người đội mũ trụ, không phân phải trái. Diêm Vương sinh nghi, người đội mũ trụ định lảng chuyện, sợ bị lộ ra sự thực. Diêm Vương sai người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực thì thấy đúng như lời Tử Văn nói. Kẻ kia bị đẩy vào địa ngục tầng thứ chín. Tử Văn về đến nhà thì mới biết mình đã chết được hai ngày. Ngôi mộ của tên tướng giặc bị bật tung lên, hài cốt tan tành. Sau đó một tháng, Thổ công tiến cử Tử Văn giữ chức phán sự ở đền Tản Viên. Tử Văn nhận lời, rồi không bệnh mà mất. Sau đó, có người thấy Tử Văn trên xe ngựa cưỡi gió. Người ta truyền rằng đó là “nhà quan phán sự !”
Đề bài: Giá trị nội dung và nghệ thuật của Chuyện chức phán sự đền Tản Viên
Bài làm:
Giá trị nội dung:
Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt. Suốt cả câu chuyện, tác giả đã xây dựng những chi tiết, tình huống giàu kịch tính về cuộc đấu tranh của Ngô Tử Văn với tên tướng giặc ngông cuồng. Bất bình trước sự sách nhiễu của tên tướng giặc với nhân dân, Ngô Tử Văn đã đốt đền, mặc cho hắn đe dọa, Ngô Tử Văn cũng kiên quyết không chịu nhận tội. Trong cuộc đối chất ở phiên xử kiện của Diêm Vương, Ngô Tử Văn đã dũng cảm vạch trần sự dối trá, ngang ngược của tên Thổ công giả mạo để trả lại miếu cho Thổ công thật - một vị công thần dưới triều vua Lí Nam Đế. Đặt trong hoàn cảnh của đất nước khi đang bị phương Bắc lăm le xâm chiếm ta mới thấy hết được tinh thần yêu nước mà Nguyễn Dữ gửi gắm trong tác phẩm của mình
Đồng thời, kết thúc tác phẩm, Ngô Tử Văn được xử thắng kiến và nhậm chức phán sự ở đền Tản Viên cũng đã thể hiện niềm tin về công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng gian tà. Trong xã hội phong kiến đương thời, khi công lí, chính nghĩa được xem như một món hàng có thể dùng tiền để mua được thì chiến thắng của Ngô Tử Văn với tên tướng giặc trong phiên tòa của Diêm Vương đã làm người đọc cảm thấy hả hê, sung sướng biết bao nhiêu. Niềm tin vào công lí, vào chính nghĩa cũng vì thế mà vẫn được thắp lên trong tâm hồn của mỗi con người..
Giá trị nghệ thuật
Bằng cách kể chuyện lôi cuốn với những tình tiết và cách xây dựng truyện giàu kịch tính, Nguyễn Dữ đã dựng nên bức chân dung của nhân vật Ngô Tử Văn một cách sắc nét và sinh động.
Chuyện sử dụng những chi tiết kì ảo, hoang đường khiến cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, hứng thú với người đọc.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Bài soạn "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" số 4
I. Tác giả, tác phẩm
1. Tác giả: Nguyễn Dữ (các em tham khảo phần giới thiệu tác giả Nguyễn Dữ trong SGK Ngữ Văn 10 Tập 2).
2. Tác phẩm
* Thể loại: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên cũng như các truyện của Truyền kì mạn lục, thuộc thể loại truyền kỳ.
* Tóm tắt:
Ngô Tử Văn vốn là một kẻ sĩ khảng khái, chính trực. Trong làng có một ngôi đền thiêng. Từ khi có một tên tướng giặc nhà Minh tử trận ở gần đền, hồn của hắn tác quái. Tức giận, Tử Văn châm lửa đốt đền để trừ hại cho dân. Sau khi đốt đền, Tử Văn lên cơn sốt mê man, chàng thấy tên hung thần đòi trả đền và đe dọa bắt chàng xuống âm phủ. Thổ công bày tỏ thái độ cảm phục trước hành động dũng cảm của Tử Văn, mách chàng về tung tích, tội ác tên hung thần và cách đối phó. Đến đêm, khi bệnh nặng thêm, Tử Văn thấy hai tên quỷ đến bắt chàng xuống âm phủ. Trước Diêm Vương, Tử Văn đã tố cáo tội ác của tên hung thần để hắn bị trừng trị. Thổ công được phục chức, lính đưa Tử Văn trở về trần gian. Một tháng sau, Thổ công tiến cử Tử Văn giữ chức phán sự đền Tản Viên để tạ ơn.
* Bố cục: Văn bản có thể được chia làm 4 phần:
Phần 1: từ đầu -> “vung tay không cần gì cả” : Tử Văn đốt đền.
Phần 2: tiếp -> “thầy cũng khó lòng thoát nạn” : Tư Văn với viên Bách họ họ Thôi và Thổ công.
Phần 3: tiếp -> “sai lính đưa Tử Văn về” : Tử Văn thắng kiện và được trở về trần gian.
Phần 4: còn lại : Tử Văn từ đó trở thành phán sự đền Tản Viên.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1:
Việc làm của nhân vật Ngô Tử Văn có ý nghĩa:
Ý kiến A: không đúng bởi hành động của Tử Văn chỉ là đả phá sự ngu tín của nhân dân khi họ tin vào cả những thần ác, thần bất chính, chứ không hề có ý định đả phá tập tục thờ cúng thần linh nói chung của nhân dân.
Ý kiến B và D: đều đúng bởi truyện đã giới thiệu, Tử Văn là một người có tính khảng khái, nóng nảy, cương trực, diệt trừ hồn ma của tên giặc cũng là diệt trừ kẻ thù cho đất nước, để nhân dân được sống yên ổn.
Ý kiến C: không đúng bởi vì việc Tử Văn tắm gội sạch sẽ, khấn trời rồi mới châm lửa đốt đền chứng tỏ chàng đã suy xét rất kỹ lưỡng trước khi hành động, chứ không phải đó là do sự hiếu thắng của tuổi trẻ.
Câu 2:
* Chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ nói lên:
Ý kiến A: thể hiện niềm tin của con người trung đại vào việc có một thế giới khác: thế giới cai trị của Diêm Vương phán xét công bằng.
Ý kiến B: thể hiện khát vọng công lý chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa: Diêm Vương sẽ luôn đem lại công lý cho người bị oan.
Ý kiến C: nhằm đẩy xung đột kịch tính của truyện đến cao trào: giúp cho nhân vật chính có cơ hội bộc lộ bản lĩnh, tính cách, khắc sâu tư tưởng truyện.
Ý kiến D: khuyên răn, giáo dục con người nên sống và hành động đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác.
=> Ý kiến đúng là cả A, B, C, D.
Câu 3:
Chi tiết Ngô Tử Văn được nhận chức phán sự ở đền Tản Viên có ý nghĩa: sự đền đáp xứng đáng dành cho con người đã dũng cảm đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác. Đồng thời, chi tiết này cũng có ý nghĩa noi gương cho các thế hệ sau, khích lệ mọi người cần phải đấu tranh chống lại cái ác, bảo vệ công lý, bảo vệ lẽ phải.
Câu 4:
Nghệ thuật kể chuyện đặc sắc, hấp dẫn của Nguyễn Dữ:
Cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, logic
Đan xen các yếu tố kì ảo dày đặc: chuyện người đan xen chuyện thần, ma, địa ngục, trần gian,…
Câu chuyện có thắt nút và mở nút tạo hứng thú cho người đọc
Cách dẫn truyện khéo léo, biến hóa
Câu 5:
Chủ đề của truyện: Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dũng cảm, dám đấu tranh chống lại cái ác của nhân vật Ngô Tử Văn – đại diện cho lớp người trí thức Việt giàu tinh thần dân tộc, yêu chuộng chính nghĩa. Đồng thời, truyện cũng thể hiện niềm tin vào công lý, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng gian tà.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Bài soạn "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" số 5
I - KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
1. Nguyễn Dữ (chưa rõ nãm sinh, năm mất), sống vào khoảng thế kỉ XVI, người xã Đỗ Tùng, Trường Tân nay là huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Cha ông là tiến sĩ đời Lê Thánh Tông, bản thân cũng đã từng đi thi và làm quan nhưng không bao lâu ông từ quan về ở ẩn. Trước tác của ông có tác phẩm nổi tiếng Truyền kì mạn lục, một tác phẩm thể hiện quan niệm sống và tấm lòng của ông trước cuộc đời.
2. Truyền kì là một thể loại văn xuôi tự sự thời trung đại phản ánh hiện thực qua các yếu tố kì lạ, hoang đường. Trong truyện truyền kì, thế giới con người và thế giới cõi âm với những thần linh, ma quỷ có sự tương giao làm nên sự hấp dẫn đặc biệt cho thể loại. Tuy nhiên, đằng sau những chi tiết phi hiện thực là những vấn đề cốt lõi của đời sống xã hội cũng như những quan niệm và thái độ của tác giả đối với nhân sinh.
3. Truyền kì mạn lục viết bằng chữ Hán, gồm 20 truyện, được viết vào khoảng nửa đầu thế kỉ XVI. Các truyện hầu hết gắn với thời Lí, Trần, Hồ, Lê sơ và đều mang yếu tố hoang đường. Nhưng đằng sau những yếu tố hoang đường đó chính là hiện thực xã hội phong kiến đương thời với đầy rẫy những xấu xa mà tác giả muốn vạch trần, phê phán. Qua mỗi tác phẩm, người đọc thấy được số phận bi thảm của những con người nhỏ bé trong xã hội, những bi kịch tình yêu mà thiệt thòi thường rơi vào người phụ nữ. Tập truyện của Nguyễn Dữ thể hiện tinh thần dân tộc, bộc lộ niềm tự hào về nhân tài, văn hoá nước Việt, đề cao đạo đức, nhân hậu, thuỷ chung, đồng thời khẳng định quan điểm sống “lánh đục về trong” của các trí thức ẩn dật đương thời.
Truyền kì mạn lục không chỉ có giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc mà còn có giá trị nghệ thuật cao. Nó là một tuyệt tác của thể loại truyện truyền kì, từng được khen tặng là “thiên cổ kì bút" (Vũ Khâm Lân).
4. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một trong những truyện ngắn hay trong tập Truyền kì mạn lục. Câu chuyện ngợi ca-phẩm chất dũng cảm, kiên cường của nhân vật chính Ngô Tử Văn - đại biểu cho chính nghĩa chống lại các thế lực gian tà. Qua tác phẩm, nhà văn đã củng cố lòng tin yêu của con người vào chính nghĩa và niềm tự hào về người trí thức Việt Nam.
II - HƯỚNG DẪN ĐỌC - HlỂU VĂN BẢN
Câu 1. Việc làm của Ngô Tử Văn mang nhiều ý nghĩa. Nó vừa thể hiện sự khẳng khái, chính trực và dũng cảm muốn vì dân trừ hại, vừa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ Thổ thần nước Việt, người từng có công giúp Lí Nam Đế chống ngoại xâm.
Câu trả lời a chỉ đúng một phần vì Ngô Tử Văn chỉ đả phá sự ngu tín của nhân dân khi họ tin vào cả những thần ác, thần bất chính, chứ không đả phá tập tục thờ cúng thần linh nói chung. Câu trả lời c thì hoàn toàn sai vì Tử Văn không đốt đền một cách vô căn cứ. Như vậy, đáp án xác đáng nhất là sự kết hợp của hai phương án b và d.
Câu 2. Chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là một chi tiết quan trọng trong việc thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm. Chi tiết này thể hiện niềm tin của người trung đại về một thế giới khác bên cạnh cõi trần (thế giới âm phủ), nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét và thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống. Nó cũng đồng thời thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa. Đây là một bước ngoặt của câu chuyện, là chi tiết cần thiết nhằm đẩy kịch tính của truyện lên đến cao trào để nhân vật chính có dịp bộc lộ bản lĩnh và khí phách của mình. Nó cũng mang ý nghĩa khuyên răn, nhằm giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác.
Câu 3. Phán sự là chức quan chuyên xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án - đó là chức quan thực hiện công lí. Chàng trai Ngô Tử Văn đã dũng cảm đứng lên bảo vệ công lí và chính nghĩa, vì thế chức Phán sự ở đền Tản Viên như là một sự thưởng công xứng đáng, có ý nghĩa nêu gương cho người sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí.
Câu 4. Về nghệ thuật kể chuyện:
- Câu chuyện được mở đầu bằng chi tiết Tử Văn “châm lửa đốt đền, mọi người đều lắc đầu lè lưỡi, lo sợ thay cho Tử Văn...”. Chi tiết này ngay lập tức gây được sự chú ý của người đọc, đồng thời nó dự báo về những diễn biến căng thẳng và gay cấn sẽ nối tiếp diễn ra sau đó. Cách mở đầu truyện của Nguyễn Dữ như thế vừa hấp dẫn, vừa gây sự tò mò, tạo ra hứng thú cuốn người đọc đi sâu vào truyện.
- Câu chuyện được thắt nút và nối tiếp sau đó là những xung đột cứ dần căng thẳng rồi được đẩy lên đến cao trào:
+ Tử Vãn "thấy trong mình khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng sốt rét”. Tử Vãn mơ màng thấy tên hung thần đến trách mắng, đe doạ.
+ Thổ thần đến báo cho Tử Văn biết sự việc đã trở nên nghiêm trọng: "Hắn quyết chống chọi với nhà thầy, hiện đã kiện thầy ở Minh ti” và bảo cho Tử Văn cách đối phó khi xuống Minh ti.
+ Bệnh Tử Văn nạng thêm, rồi bị quỷ sứ bắt đi đến chỗ dành cho những người gây tội ác sâu nặng trước đó ở trần gian. Quang cảnh ở đây thật rợn người: "'gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương”, "‘mấy vạn quỷ Dạ Xoa đều mắt xanh tóc đỏ, hình dáng nanh ác”.
+ Tử Văn bị giải đến trước điện của Diêm Vương, bị Diêm Vương quát mắng, nhưng vẫn bình tĩnh kể rõ đầu đuôi sự việc, "lời rất cứng cỏi, không chịu nhún nhường chút nào”.
- Câu chuyện được cởi nút khi lời của Tử Văn được chứng thực, sự thật được phơi bày, tên hung thần phải đền tội, người lương thiện, dũng cảm được sống lại và được đền đáp.
Nhìn chung cốt truyện của Nguyền Dữ giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, lô gích, cuốn hút người đọc dõi theo từng tình tiết truyện. Cách dẫn truyện khéo léo, lối kể sinh động và hấp dẫn tạo được sự đồng cảm của người đọc với thái độ và quan điểm của nhà văn, nhất là thái độ ngợi ca người trí thức, ngợi ca tinh thần dân tộc, quan niệm ác giả ác báo,...
Câu 5. Chủ đề truyện:
Truyện có nhiều ý nghĩa (phản ánh hiện thực, ca ngợi những người trí thức dũng cảm,...) nhưng trong đó chủ yếu nhất vẫn là nhằm đề cao nhân vật Tử Văn - đại biểu cho người trí thức nước Việt giàu tinh thần dân tộc, yêu chuông chính nghĩa, dũng cảm cương trực, dám đấu tranh chống cái ác trừ hại cho dân.
III - HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Câu 1. Với yêu cầu viết đoạn kết của truyện, anh (chị) có thể đồng tình hay không đồng tình với kết thúc như đã có và đưa ra một cách kết thúc khác. Điều quan trọng là có thể giải thích một cách hợp lí và thuyết phục về ý kiến của mình.
Câu 2. Tóm tắt truyện.
Gợi ý: Khi tóm tắt truyện cần chú ý đảm bảo những chi tiết quan trọng:
- Ngô Tử Văn, một kẻ sĩ khảng khái, chính trực đã dũng cảm đốt đền của một tên hung thần vốn là một tên giặc xâm lược nước ta để trừ hại cho dân.
- Tên hung thần đe doạ Tử Văn nhưng chàng được Thổ thần bày cho cách đối phó.
- Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống âm phủ. Trước mặt Diêm Vưomg, Tử Văn đã dũng cảm và thẳng thắn vạch trần tội ác của tên giặc với đầy đủ chứng cớ. Cuối cùng tên giặc đã bị trừng trị, Thổ thần được phục chức và Tử Văn sống lại.
- Ngô Tử Văn được Thổ thần tiến cử giữ chức Phán sự đền Tản Viên.
Có thể tham khảo văn bản tóm tắt truyện dưới đây.
Ngô Tử Văn người đất Lạng Giang, vốn khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà thì không chịu được. Cuối đời Hồ, có tên giặc tử trận gần ngôi đền trong làng rồi làm yêu làm quái trong dân gian. Tử Văn tức giận bèn châm lửa đốt đền.
Về nhà, chàng lên cơn sốt rồi mơ thấy tên giặc kia đến doạ nhưng mặc kệ, cứ ngồi thản nhiên, chều tối lại có ông già đến, tự xưng là Thổ công. Ông già kể cho Tử Vãn rõ mọi sự tình rồi bày cho chàng cách ứng xử khi bị bắt xuống Minh ti.
Tử Văn đứng trước Diêm Vương tâu trình rõ đầu đuôi sự việc, lời lẽ rất cứng cỏi, không chịu nhún nhường chút nào. Diêm Vương sinh nghi bèn cho người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực.
Quân lính về tâu, nhất nhất đúng lời Văn nói. Diêm Vương tức giận liền sai quân lính đày tên giặc giả danh kia xuống ngục Cửu u.
Tử Văn sống lại cùng dân làng mua gỗ dựng lại toà đền. Viên Thổ công cảm kích bèn đến mời Tử Vãn về làm Phán sự cho Đức Thánh Tản ở đền Tản Viên. Tử Văn nghe nói, vui vẻ nhận lời, bèn thu xếp việc nhà rồi không bệnh mà mất ngay sau đó.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Bài soạn "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" số 6
I. Đôi nét về tác giả
- Nguyễn Dữ (có người đọc là Nguyễn Tự), chưa rõ năm sinh năm mất, sống vào khoảng thế kỉ XVI
- Quê quán: xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay thuộc huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương
- Ông xuất thân trong gia đình khoa bảng (cha đỗ tiến sĩ đời Lê Thánh Tông)
- Ông từng đi thi và đã ra làm quan, sau đó không bao lâu thì từ quan lui về ẩn dật.
- Ông để lại tác phẩm nổi tiếng là Truyền kì mạn lục, qua tác phẩm có thể thấy được quan điểm sống và tấm lòng của ông với cuộc đời.
II. Đôi nét về tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên
1. Tác phẩm “Truyền kì mạn lục”
a) Thể loại truyền kì
- Truyền kì là một thể văn xuôi tự sự thời trung đại, phản ánh hiện thực qua những yếu tố kì lạ, hoang đường.
- Trong truyện truyền kì, thế giới con người và thế giới cõi âm với những thánh thần, ma quỷ có sự tương giao. Điều này đã tạo nên sự hấp dẫn đặc biệt cho thể loại
- Đằng sau những chi tiết phi hiện thực, người đọc có thể tìm thấy những vấn đề cốt lõi của hiện thực cũng như quan niệm và thái độ của tác giả.
b) Truyền kì mạn lục
- Truyền kì mạn lục là tác phẩm viết ằng chữ Hán, gồm 20 truyện, ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI
- Nội dung:
+ Hiện thực xã hội đương thời
+ Số phận con người
+ Tinh thần dân tộc
- Nghệ thuật: có sự tham gia của các yếu tố hoang đường, kì ảo
→ Truyền kì mạn lục vừa có giá trị hiện thực, vừa có giá trị nhân đạo
2. Tóm tắt “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”
Ngô Tử Văn vốn là một kẻ sĩ khảng khái, chính trực. Trong làng có một ngôi đền thiêng. Từ khi có một tên tướng giặc nhà Minh tử trận ở gần đền, hồn của hắn tác quái. Tức giận, Tử Văn châm lửa đốt để trừ hại cho dân. Sau khi đốt đền, Tử Văn lên cơn sốt mê man, chàng thấy tên hung thần đòi trả đền và đe dọa bắt chàng xuống âm phủ. Thổ thần bày tỏ thái độ cảm phục trước hành động dũng cảm của Tử Văn, mách chàng về tung tích, tội ác tên hung thần và cách đối phó. Đến đêm, khi bệnh nặng thêm, Tử Văn thấy hai tên quỷ đến bắt chàng xuống âm phủ. Trước Diêm Vương, Tử Văn đã tố cáo tội ác của tên hung thần để hắn bị trừng trị. Thổ thần được phục chức, lính đưa Tử Văn về trần gian. Một tháng sau, Thổ thần tiến cử Tử Văn giữ chức phán sự đền Tản Viên để tạ ơn.
3. Bố cục (4 phần)
- Phần 1 (từ đầu …không cần gì cả) : Tử Văn đốt đền.
- Phần 2 (tiếp…khó lòng thoát nạn) : Tử Văn với viên Bách hộ họ Thôi và Thổ công.
- Phần 3 (tiếp…sai lính đưa Tử Văn về) : Tử Văn thắng kiện.
- Phần 4 (còn lại) : Tử Văn trở thành phán sự đền Tản Viên.
4. Giá trị nội dung
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt; đồng thời, thể hiện niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà của tác giả.
5. Giá trị nghệ thuật
- Yếu tố kì ảo dày đặc, xen chuyện người, chuyện thần, ma, trần gian, địa ngục…
- Cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, lo-gic.
- Cách dẫn truyện khéo léo, biến hóa, có cao trào, có thắt mở nút.
- Nhân vật được xây dựng sắc nét.
III. Trả lời câu hỏi
Câu 1:
Việc làm của Ngô Tử Văn mang nhiều ý nghĩa. Nó vừa thể hiện sự khảng khái, chính trực và dũng cảm muốn vì dân trừ hại, vừa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ tên giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ Thổ thần nước Việt, người từng có công giúp Lí Nam Đế chống ngoại xâm.
Câu trả lời a chỉ đúng một phần vì Ngô Tử Văn chỉ đả phá sự ngu tín của nhân dân khi họ tin vào cả những thần ác, thần bất chính, chứ không đã phá tập tục thờ cúng thần linh nói chung. Câu trả lời c thì hoàn toàn sai vì Tử Văn không đốt đền một cách vô căn cứ. Như vậy, đáp án chính xác là kết hợp cả b và d.
Câu 2:
Chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là một chi tiết quan trọng trong việc thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm. Chi tiết này thể hiện niềm tin của người trung đại về một thế giới khác bên cạnh cõi trần (thế giới âm phủ), nơi con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét và thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống. Nó cũng đồng thời thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa. Đây là một bước ngoặt của câu chuyện, là chi tiết cần thiết nhằm đẩy kịch tính của câu chuyện lên đến cao trào để nhân vật chính có dịp bộc lộ bản lĩnh và khí phách của mình. Nó cũng mang ý nghĩa khuyên răn, nhằm giáo dục con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác. Chọn câu e: Ý kiến khác.
Câu 3:
Chức Phán sự là một chức quan xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án. Đây là chức quan thực hiện công lí. Ngô Tử Văn sở dĩ được Thổ Thần tiến cử nhận chức này vì chàng đã giúp Thổ Thần đòi lại công lí, chàng dũng cảm bảo vệ công lí, chính nghĩa ngay cả khi cái chết đe doạ. Việc nhận chức Phán sự đền Tản Viên của Ngô Tử Văn chính là một hình thức thưởng công xứng đáng có ý nghĩa noi gương cho đời sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí. Hình ảnh Ngô Tử Văn oai phong lẫm liệt xuất hiện ở cuối chuyện đã nói lên điều đó.
Câu 4:
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên ngay từ nhan đề đã đưa người đọc bước vào thế giới li kì, biến ảo. Truyện toàn viết về thần linh (Thổ công, Đức thánh Tản Viên), ma quỷ (Diêm Vương, hôn ma tướng giặc) rồi chuyện chết đi sống lại (Tử Văn chết hai ngày rồi còn trở về; chết để nhận chức phán sự đền Tản Viên). Điều đáng nói ở đây là cốt lõi hiện thực đã được lồng vào một cốt truyện kì ảo. Người đọc bị mê hoặc bởi bức màn kì ảo để rồi khi đọc hết, suy ngẫm về các nhân vật, tình tiết ... sẽ nhận ra giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm.
Nhìn chung cốt truyện của Nguyễn Dữ giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, logic. Tác giả đã dẫn dắt chuyện vô cùng khéo léo, mở ra bằng một sự việc bất ngờ rồi dẫn dắt dần tới đỉnh điểm của kịch tính và giải quyết một cách hợp lí, thoả đáng. Người đọc đồng cảm được với thái độ và quan điểm của nhà văn, nhất là thái độ ngợi ca người trí thức, ngợi ca tinh thần dân tộc, quan niệm ác giả, ác báo, ...
Câu 5:
Truyện có nhiều ý nghĩa (phản ánh hiện thực, ca ngợi những người trí thức dũng cảm ...) nhưng trong đó chủ yếu nhất vẫn là nhằm đề cao nhân vật Tử Văn - đại biểu cho trí thức nước Việt giàu tinh thần dân tộc, yêu chuộng chính nghĩa, dũng cảm cương trực, dám đấu tranh chống cái ác, trừ hại cho dân.
II.Luyện tập
Câu 1:
Với yêu cầu viết đoạn kết của truyện, các em có thể đồng tình hay không đồng tình với kết thúc như đã có và đưa ra một cách kết thúc khác. Điều quan trọng là có thể giải thích một cách hợp lí và thuyết phục về ý kiến của mình.
Câu 2:
Ngô Tử Văn tên Soạn, người huyện Yên Dũng đất Lạng Giang tính tình khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà không chịu được. Trong làng có 1 ngôi đền thiêng nhưng cuối đời nhà Hồ, quân Ngô sang lấn cướp, tên Bách hộ họ Thôi là tên tướng giặc bại trận chết ở đó rồi làm yêu làm quái trong dân gian. Tử Văn tức giận đốt đền làm tướng giặc mất nơi nương náu bèn hiện trong mơ đe doạ nhưng Tử Văn không sợ. Chiều tối có 1 người tự xưng là thổ công đến kể về việc bị cướp đền, tạm lánh ở đền Tản Viên và bày cho chàng cách ứng xử khi bị bắt xuông Minh ti. Đến đêm, Tử Văn bị quỷ sứ bắt đi. Chàng cứng cỏi vượt qua những áp lực, cản trở để làm rõ trắng đen và nỗ lực của chàng đã làm Diêm Vương sinh nghi cho người đến đền Tản Viên chứng thực. Quả đúng như lời Tử Văn nói nên Diêm Vương đã xử tội tướng giặc và cho Tử Văn sống lại. Thổ Công cảm kích, hiện về mời Tử Văn nhận chức phán sự đền Tản Viên. Chàng vui vẻ nhận lời rồi thu xếp việc nhà sau đó không bệnh mà mất.
Ảnh minh họa (Nguồn internet)
CHỦ ĐỀ LIÊN QUAN
CHỦ ĐỀ MỚI NHẤT
