MÔN TIẾNG VIỆT Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4

Yopovn · 27/2/24

Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4 được soạn dưới dạng file word gồm 22 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.
NỘI DUNG

1. Cơ sở lí luận

Miêu tả là một thể loại văn bản mà trong đó người viết dùng ngôn ngữ có tính chất nghệ thuật để tái hiện sao chụp lại hình ảnh với những đặc điểm nổi bật nhằm giúp người đọc có những hiểu biết và rung cảm, cảm nhận về đối tượng miêu tả đó như được trực tiếp tiếp xúc với đối tượng thông qua các giác quan của mình.

Tả là mô phỏng, là tô vẽ lại, là so sánh ví von, nhân hoá bằng hình ảnh... chứ không phải kể lể. Tả là dùng lời văn của mình giúp người đọc thấy cụ thể trước mắt hình dáng, đặc điểm của đối tượng như thế nào? Các bộ phận ra sao? nó có ích lợi gì? Đây chính là vấn đề mà mỗi giáo viên muốn truyền thụ để học sinh cảm nhận, hiểu và thực hành trong mỗi bài văn miêu tả của bản thân các em.

Tập làm văn được coi là phân môn khó trong môn Tiếng Việt đặc biệt với học sinh lớp 4. Các em phải làm quen với nhiều thể loại văn mà mỗi thể loại đòi hỏi các em có kĩ năng và phương pháp làm bài khác nhau. Chương trình văn miêu tả lớp 4 có 3 dạng bài (Tả đồ vật, tả cây cối , tả con vật) chiếm tới 30 / 62 tiết. Văn miêu tả phù hợp với đặc điểm tâm lý tuổi thơ ( ưa quan sát, thích nhận xét, sự nhận xét thiên về cảm tính ). Đồng thời góp phần nuôi dưỡng mối quan hệ sự quan tâm của các em với thế giới xung quanh. Góp phần giáo dục tình cảm, thẩm mĩ, lòng yêu cái đẹp, phát triển ngôn ngữ ở trẻ. Học văn miêu tả học sinh có thêm điều kiện để tạo nên sự thống nhất giữa tư duy và tình cảm, giữa con người với thiên nhiên, với xã hội để khêu gợi những tình cảm, cảm xúc, ý nghĩ cao thượng và đẹp đẽ.

2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

Đầu năm học 2021 – 2022, tôi được trường phân công dạy lớp 4. Qua quá trình giảng dạy và dự giờ tôi nhận thấy việc dạy và học văn miêu tả ở lớp 4 gặp một số khó khăn:

a. Về giáo viên:

-. Một vài giáo viên còn tỏ ra lúng túng khi hướng dẫn học sinh lập dàn bài chi tiêt của bài văn miêu tả theo đúng yêu cầu của đề bài.

- Chưa thực sự khai thác hết thế mạnh của các phương pháp dạy học tích cực và những kĩ năng dạy học mới vào bài dạy trong tiết học.

- Ở một số tiết dạy do chưa có sự chuẩn bị kế hoạch bài học chu đáo dẫn đến giáo viên không có câu hỏi gợi mở, dẫn dắt học sinh chưa phù hợp.

- Một vài giáo viên chưa chú ý khơi gợi vốn hiểu biết, cách sử dụng từ ngữ mà đôi khi còn yêu cầu học sinh nhớ để “bắt trước” rồi áp dụng vào làm các dạng bài tương tự.

- Đứng trước một bài viết của học sinh, giáo viên đưa ra những lời nhận xét cụ thể về ưu nhược điểm nhưng chưa giúp học sinh sửa sai để rút kinh nghiệm cho bài Tập làm văn sau.

b. Về phía học sinh:

- Các em rất ngại học phân môn Tập làm văn nhất là những bài văn viết. Bởi kỹ năng làm bài của các em còn hạn chế. Do đặc điểm tâm lý, học sinh Tiểu học còn ham chơi, khả năng tập trung chú ý quan sát chưa tinh tế, năng lực sử dụng ngôn ngữ chưa phát triển tốt dẫn đến viết văn miêu tả còn thiểu hiểu biết về đối tượng miêu tả, không biết cách diễn đạt điều định tả.

- Khi miêu tả mang tính chất liệt kê: Các em không biết chọn đối tượng miêu tả, thấy gì tả đó khiến bài văn trở nên rời rạc, thiếu sự liên kết giữa các ý và không làm nổi bật trọng tâm. Cụ thể là các em không biết và không có thói quen quan sát cây cối để miêu tả. Nhiều em còn chưa hiểu quan sát là gì? Thường thì nghĩ cái gì, viết cái ấy theo kiểu liệt kê chứ không biết chắt lọc các chi tiết tiêu biểu, trình tự miêu tả lộn xộn.

- Mặt khác, vốn từ của các em chưa phong phú nên các em dùng từ chưa chính xác, câu què, câu cụt. Câu văn còn mang nhiều ngôn ngữ nói đôi khi còn lặp từ. Đặc biệt các em chưa biết sử dụng các biện pháp nghệ thuật khi miêu tả như nhân hoá, so sánh, điệp từ, điệp ngữ, lớp từ có tác dụng gợi tả, gợi cảm như từ láy, từ tượng thanh, tượng hình... Một số bài viết của học sinh còn mắc nhiều lỗi chính tả, chấm phẩy một các tuỳ tiện. Thậm chí có bài văn cả bài không có một dấu chấm.

- Đa số các em chưa tích cực đọc sách tham khảo để trau dồi cách diễn đạt và cách hành văn lưu loát hoặc nếu có đọc, các em thường vay mượn ý của sách, lệ thuộc vào bài mẫu, có thể chép vào làm bài của mình chứ các em chưa biết vận dụng, liên tưởng một cách sáng tạo và linh hoạt.

- Vốn sống và vốn hiểu biết của học sinh vùng nông thôn còn hạn chế nên học sinh thiếu các tài liệu tham khảo .

c . Kết quả khảo sát đầu năm: Qua giảng dạy tôi đã nắm bắt tình hình học tập của học sinh, đồng thời tổ chức khảo sát học sinh qua bài kiểm tra.

Đề bài: Em hãy tả lại một đồ vật mà em yêu thích.

* Kết quả như sau:

Tổng số HS	HS HTT	Tỉ lệ	HS HT	Tỉ lệ	HS chưaHT	Tỉ lệ
30	3	10%	20	66,6 %	7	23,3 %

Nhìn chung, bài viết của những học sinh chưa hoàn thành có bố cục của bài chưa đúng quy định, nội dung sơ sài, câu văn mới chỉ mang tính liệt kê để tả chưa thể hiện được cái hồn của người viết. Việc sử dụng các từ ngữ gợi tả, gợi cảm, biện pháp nghệ thuật đã có ở một số bài nhưng chưa gây được ấn tượng sâu sắc. Đôi khi sử dụng dấu câu còn tùy tiện. Đặc biệt giữa các phần, các đoạn còn rời rạc, chưa có sự liên kết. Để khắc phục những khuyết điểm đã nêu tôi xin đưa ra một số biện pháp sau:

3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.

Giải pháp1: Giúp học sinh nắm chắc yêu cầu của đề và biết quan sát tìm ý:

a/ Hướng dẫn học sinh tìm hiểu đề bài:

Đây là việc làm quan trọng bởi nó giúp học sinh đi đúng hướng yêu cầu của đề bài. Từ đó giúp các em không bị lạc đề.

Ví dụ: Em hãy tả một con vật nuôi ở trong nhà

Tôi hướng dẫn các em như sau:

- 2 HS đọc đề bài - Lớp đọc thầm.

- Đề bài thuộc thể loại văn gì ? ( văn miêu tả )

- Kiểu bài nào? ( tả con vật )

- Đối tượng ( hoặc nội dung) miêu tả là gì ? ( con vật ở trong nhà)

- Trọng tâm miêu tả là gì ? ( hình dáng bên ngoài và hoạt động)

- Học sinh thảo luận nhóm đôi kể tên các con vật có ở trong nhà? ( chó, mèo, gà, lợn, thỏ...)

- Học sinh trả lời - giáo viên chốt lại và dùng phấn màu gạch chân các từ ngữ quan trọng của đề bài.

b/ Hướng dẫn học sinh quan sát, tìm ý:

Chống lối dạy theo mẫu giúp học sinh rèn luyện bộ óc, rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp vận dụng kiến thức thì việc đầu tiên cho học sinh làm bài văn miêu tả là quan sát trực tiếp đối tượng sẽ tả.

* Một số lưu ý khi hướng dẫn học sinh quan sát :

- HS có thể đứng ở vị trí tùy ý để quan sát.

- Cho học sinh quan sát bên ngoài bằng nhiều giác quan: thị giác, thính giác, vị giác, khứu giác, tri giác…

- Các em có thể quan sát từ xa đến gần hoặc ngược lại.

- Hướng dẫn các em quan sát theo hệ thống câu hỏi thích hợp, rèn luyện thành nếp việc ghi chép các nhận xét, ấn tượng, cảm xúc…của bản thân.

Khi hướng dẫn học sinh quan sát bên trong chiếc cặp của em giáo viên đưa ra hệ thống câu hỏi:

Ví dụ: Chiếc cặp có mấy ngăn? Vách ngăn được làm bằng gì? Trông như thế nào? Em đựng gì ở mỗi ngăn? Cách sắp xếp như vậy khiến em có cảm giác như thế nào?

- GV kèm cặp học sinh yếu, phát hiện vấn đề có tính chất chung, chọn thời điểm thích hợp uốn nắn chung cho cả lớp.

- Khéo léo gợi mở để các em sử dụng vốn sống, khả năng tưởng tượng và cảm xúc giúp cho việc quan sát được tốt hơn.

Ví dụ: Đôi mắt gà con được so sánh với hình ảnh nào? Nó có vẻ đẹp gì hấp dẫn? ( Đôi mắt tròn nhỏ bằng hạt đậu, lúc nào cũng long lanh như giọt nước)

* Quan sát tỉ mỉ các bộ phận kết hợp bằng nhiều giác quan:

- Quan sát tổng thể hình dáng, thế đứng của cây, đặc điểm riêng, hoạt động của vật.

- Quan sát theo từng thời kỳ phát triển hoặc quan sát từng bộ phận của đối tượng miêu tả. Song dù quan sát theo cách nào cũng phải dừng lại ở phần trọng tâm, yêu cầu của đề để quan sát kỹ hơn.

+ Khi tả đồ vật cần tả bao quát toàn bộ đồ vật, sau đó đi vào tả những bộ phận có đặc điểm nổi bật.

Ví dụ: Tả cây cho bóng mát cần quan sát kỹ ở tán lá, dáng vẻ cổ thụ của cây.

Ví dụ: Tả cây hoa quan sát kĩ bông hoa về màu sắc, vẻ đẹp, hương thơm... Tả cây ăn quả quan sát kỹ phần hoa, quả khi xanh, chín, màu sắc quả, hương vị.

Ví dụ: Tả con vật cần tả đặc điểm nổi bật của ngoại hình và hoạt động đặc sắc nhất của con vật.

* Quan sát để phát hiện tìm ra những đặc điểm riêng của đối tượng miêu tả:

Để giúp người đọc phân biệt được đặc điểm riêng của đối tượng định tả, tôi định hướng cho các em tránh lối liệt kê các bộ phận mà cần phải nhằm vào các chi tiết, bộ phận, đặc điểm riêng đặc sắc, rõ nét nhất có thể khắc hoạ sự vật ấy ấy một cách rõ rệt, gợi cho em nhiều ấn tượng, tập trung vào quan sát những nét độc đáo để hiện lên những nét riêng, độc đáo của vật khiến nó không lẫn lộn với các sự vật khác