MÔN TOÁN Một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng cho học sinh lớp 5 giải toán về tỉ số phần trăm.

Yopovn · 27/2/24

Một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng cho học sinh lớp 5 giải toán về tỉ số phần trăm được soạn dưới dạng file word gồm 15 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.

1. Mở đầu:

1.1. Lí do chọn đề tài:

Cùng với môn Tiếng Việt, môn Toán có vị trí quan trọng đối với học sinh Tiểu học nói chung và học sinh lớp 5 nói riêng. Chương trình tiếp tục thực hiện những yêu cầu đổi mới về toán học “giai đoạn học tập sâu” so với giai đoạn trước.Góp phần đổi mới giáo dục phổ thông, nhằm đáp ứng những yêu cầu của giáo dục và đào tạo trong giai đoạn công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước bằng việc hình thành và phát triển những cơ sở ban đầu cho sự phát triển trí tuệ con người. Thông qua môn học giúp học sinh có những kiến thức, kĩ năng vận dụng trong đời sống; nhận thức được nhiều mặt của thế giới xung quanh và biết cách hoạt động có hiệu quả, rèn tính cẩn thận, ý chí vượt khó, làm việc có kế hoạch, có nề nếp và tác phong khoa học.

Dạy giải toán về “Tỉ số phần trăm” là một trong 5 dạng bài toán mà mạch kiến thức cơ bản giải toán có lời văn ở Toán 5 đề cập tới. Việc dạy giải bài toán có lời văn nói chung và toán về “Tỉ số phần trăm” góp phần rèn kĩ năng về phương pháp giải toán, khả năng diễn đạt thông qua việc giải quyết các “tình huống” trong bài toán, trình bày được cách giải, biết đưa ra câu lời giải và phép tính đúng để giải quyết yêu cầu của bài toán.

Đặc biệt, toán về tỉ số phần trăm cũng rất gần gũi và được ứng dụng rộng rãi trong cuộc sống hằng ngày. Việc học giải loại toán này củng cố cho học sinh những hiểu biết cần thiết về tỉ số phần trăm khi tiếp xúc với những tình huống thực tế (ở mức độ đơn giản), giúp học sinh biết vận dụng những kiến thức đã học để tính nhanh và giải quyết một số vấn đề của thực tế như tính tỉ số phần trăm của hai đại lượng cùng loại, giải bài toán phần trăm có liên quan đến vấn đề dân số, môi trường, hoạt động sản xuất, kinh doanh ... Đó cũng là một trong những cơ sở làm tiền đề cho học sinh học tiếp ở các lớp trên và hình thành các phẩm chất, năng lực cần thiết của người lao động mới.Tuy vậy, thực tế việc dạy học giải toán về tỉ số phần trăm ở lớp tôi gặp không ít khó khăn, bởi đây là loại toán khó, xuất hiện những khái niệm mới lạ và trừu tượng như: tỉ số phần trăm, giá trị tỉ số phần trăm, thực hiện một số phần trăm kế hoạch, vượt mức một số phần trăm kế hoạch, tiền vốn, tiền bán, tiền lãi, số phần trăm lãi, ... Trong khi đó năng lực tư duy phân tích tổng hợp, khái quát hóa, cụ thể hóa, trình độ Tiếng Việt của học sinh còn hạn chế. Với đặc điểm là một lớp có gia đình chủ yếu là làm nông nghiệp, một số em có hoàn cảnh gia đình khó khăn, điều kiện học hành thiếu thốn, thời gian học trên lớp là chủ yếu còn quỹ thời gian dành cho việc học ở nhà rất ít. Các em không có điều kiện để tìm tòi, học hỏi mở rộng và nâng cao kiến thức, tất cả đều phụ thuộc vào sách giáo khoa và việc học tập ở lớp.
Vì vậy, để góp phần nâng cao chất lượng dạy học nói chung đặc biệt là giúp học sinh nắm chắc về giải loại toán “Tỉ số phần trăm” và có khả năng vận dụng tốt trong thực hành luyện tập cũng như có khả năng vận dụng trong thực tế, qua đề tài tôi muốn trao đổi kinh nghiệm dạy giải loại toán này.

1.2. Mục đích nghiên cứu:

- Điều tra thực trạng dạy và học về những bài toán liên quan đến tỉ số phần trăm ở lớp 5.

- Một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng cho học sinh lớp 5 giải toán về tỉ số phần trăm.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

Học sinh lớp 5 trường tiểu học Lê Văn Tám.

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin và thực nghiệm.

- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết, phương pháp thống kê xử lí số liệu

- Phương pháp nghiên cứu kinh nghiệm.

- Phương pháp nghiên cứu lí luận.

1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm .

Phương pháp giải các dạng toán về tỉ số phần trăm trong sáng kiến này giúp cho học sinh lập kế hoạch giải một cách dễ dàng, giúp cho sự phát triển kĩ năng, năng lực tư duy và giải toán của các em.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.

2.1. Cơ sở lí luận:

- Dạy giải toán về “Tỉ số phần trăm” là một trong 5 dạng bài toán mà mạch kiến thức cơ bản giải toán có lời văn ở Toán 5 đề cập tới. Việc dạy giải bài toán có lời văn nói chung và toán về “Tỉ số phần trăm” góp phần rèn kĩ năng về phương pháp giải toán, khả năng diễn đạt thông qua việc giải quyết các “tình huống” trong bài toán, trình bày được cách giải, biết đưa ra câu lời giải và phép tính đúng để giải quyết yêu cầu của bài toán.

Đặc biệt, toán về tỉ số phần trăm cũng rất gần gũi và được ứng dụng rộng rãi trong cuộc sống hằng ngày. Việc học giải loại toán này củng cố cho học sinh những hiểu biết cần thiết về tỉ số phần trăm khi tiếp xúc với những tình huống thực tế (ở mức độ đơn giản), giúp học sinh biết vận dụng những kiến thức đã học để tính nhanh và giải quyết một số vấn đề của thực tế như tính tỉ số phần trăm của hai đại lượng cùng loại, giải bài toán phần trăm có liên quan đến vấn đề dân số, môi trường, hoạt động sản xuất, kinh doanh ... Đó cũng là một trong những cơ sở làm tiền đề cho học sinh học tiếp ở các lớp trên và hình thành các phẩm chất, năng lực cần thiết của người lao động mới.

2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
Theo kinh nghiệm dạy toán 5, tôi thấy những bài toán về tỉ số phần trăm vừa thiết thực lại vừa rất trừu tượng, HS phải làm quen với nhiều thuật ngữ mới như: “ đạt một số phần trăm chỉ tiêu ; vượt kế hoạch; vượt chỉ tiêu; vốn ; lãi; lãi suất”…, đòi hỏi phải có năng lực tư duy , khả năng suy luận hợp lí , cách phát hiện và giải quyết các vấn đề ... Qua thực tế giảng dạy toán lớp 5 cải cách, khi dạy học yếu tố giải toán về tỉ số phần trăm, tôi nhận thấy những hạn chế của học sinh thường gặp phải là:

- HS chưa kịp làm quen với cách viết thêm kí hiệu “ %” vào bên phải của số nên thường không hiểu rõ ý nghĩa của tỉ số phần trăm.

- HS khó định dạng bài tập. Dạng bài tập tìm tỉ số phần trăm của hai số đã được khái quát thành quy tắc ( muốn tìm tỉ số phần trăm của hai số, ta tìm thương của hai số, nhân thương đó với 100 rồi viết thêm kí hiệu “ %” vào bên phải của tích vừa tìm được), nhưng với hai dạng bài tập còn lại chỉ thể hiện ra dưới hình thức bài tập mẫu, yêu cầu HS vận dụng tương tự. Vì không nắm vững ý nghĩa của tỉ số phần trăm, không phân tích rõ được bản chất bài toán, chưa nắm rõ mối quan hệ giữa ba dạng toán cơ bản về tỉ số phần trăm nên hiểu một cách mơ hồ.

- Nhiều em xác định được dạng toán nhưng lại vận dụng một cách rập khuôn, máy móc mà không hiểu được thực chất của vấn đề cần giải quyết nên khi gặp bài toán có cùng nội dung nhưng lời lẽ khác đi thì các em lại lúng túng. Nguyên nhân chủ yếu là do học sinh đã vận dụng một cách máy móc bài tập mẫu mà không hiểu bản chất của bài toán nên khi không có bài tập mẫu thì các em làm sai. Thông thường các em hay nhầm lẫn giữa hai dạng bài tập: “ Tìm giá trị tỉ số phần trăm của một số cho trước” và “ Tìm một số khi biết giá trị tỉ số phần trăm của số đó”.Điều này thể hiện rất rõ khi học sinh gặp các bài toán đơn lẻ được sắp xếp xen kẽ với các yếu tố khác( theo nguyên tắc tích hợp), thường là các em có biểu hiện lúng túng khi giải quyết các vấn đề đặt ra của bài toán Về phía giáo viên, nhìn chung mọi giáo viên đều quan tâm về nội dung này, có đầu tư, nghiên cứu cho mỗi tiết dạy. Tuy nhiên, đôi khi còn lệ thuộc vào sách giáo khoa nên rập khuôn một cách máy móc, dẫn đến học sinh hiểu bài một cách mơ hồ, giáo viên giảng giải nhiều nhưng lại chưa khắc sâu được bài học, thành ra lúng túng. Thực trạng này cũng góp phần làm giảm chất lượng dạy – học môn Toán trong nhà trường.

2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.

2.3.1. Khảo sát phân loại đối tượng học sinh:

Sau khi học nội dung giải toán về tỉ số phần trăm, tôi nhận thấy năng lực giải toán và khả năng vận dụng thực tế của các em cồn rất hạn chế nên rất nhiều em khi làm bài tập không nhận dạng được bài toán dẫn đến giải sai hoặc nhầm lẫn giữa các dạng toán, yêu cầu đặt ra là HS phải nắm vững 3 dạng toán cơ bản:

Dạng 1: Tìm tỉ số phần trăm của hai số.

Dạng 2:Tìm một số phần trăm của một số

Dạng 3: Tìm một số khi biết một số phần trăm của số đó.

Từ đó tôi đã kiểm tra và phân loại HS như sau:

Đề bài:

Bài 1: Một lớp học có 18 HS nam và 24HS nữ. Tìm tỉ số phần trăm của số HS nam so với HS nữ.

Bài 2: Khối lớp 5 của một trường tiểu học có 150HS, trong đó có 52% là học sinh gái. Hỏi khối lớp Năm của trường đó có bao nhiêu HS trai?

Bài 3: Một cửa hàng đã bán được 240kg gạo và số gạo đó bằng 12,5% tổng số gạo trước khi bán. Hỏi trước khi bán cửa hàng có mấy tấn gạo?

Bài 4: Tính diện tích của một hình chữ nhật, biết rằng nếu chiều dài tăng 20%, chiều rộng giảm 25% thì diện tích sẽ giảm đi 360m2.

Kết quả thu được như sau:

Tổng số bài	Đúng 4 bài	Sai 1bài	Sai 2 bài	Sai 3 - 4 bài
SL	TL	SL	TL	SL	TL	SL	TL
40	3	7,5%	10	25%	13	32,5%	14	35%

Từ bảng khảo sát trên ta có thể thấy tỉ lệ HS nắm và vận dụng lí thuyết vào giải toán chưa đều. Nhiều em kĩ năng vận dụng và nhận diện dạng toán chưa tốt.

Từ thực tế trên, tôi đã hướng dẫn HS tiếp thu kiến thức theo trình tự sau:

2.3.2. Hướng dẫn học sinh các bước để giải toán có lời văn về tỉ số phần trăm.

a. Tổ chức cho học sinh hoạt động nắm vững các khái niệm toán học, cấu trúc phép tính , thuật ngữ toán học,....

b. Tổ chức cho học sinh thực hiện các bước giải toán :

Bước 1: Tổ chức cho học sinh tìm hiểu nội dung bài toán bằng các thao tác :

- Đọc bài toán: Tùy từng bài toán mà tôi cho học sinh đọc theo nhiều cách khác nhau: đọc to, đọc nhỏ, đọc thầm, đọc bằng mắt ,...

- Tìm hiểu một số từ, thuật ngữ quan trọng như : Thực hiện một số phần trăm kế hoạch, tiền vốn, tiền bán, tiền lãi , , số phần trăm lãi, lãi suất tiết kiệm, ... để học sinh hiểu nội dung, nắm được yêu cầu của đề bài.

Bước 2: Hướng dẫn học sinh tìm cách giải bài toán bằng các thao tác:

- Tóm tắt bài toán (có thể tóm tắt bằng lời, bằng hình vẽ,..)

- Cho học sinh diễn đạt lại đề bài thông qua tóm tắt.

- Lập kế hoạch giải bài toán: Xác định trình tự giải bài toán xuất phát từ câu hỏi của bài toán đi đến các yếu tố đã cho, xác lập mối quan hệ giữa điều kiện đã cho với yêu cầu bài toán phải tìm và tìm được đúng phép tinh số học thích hợp.Dựa vào các kiến thức đã học để tìm ra cách giải bài toán .