- Tham gia
- 28/1/21
- Bài viết
- 82,419
- Điểm
- 113
tác giả
Biện pháp Thiết kế và tổ chức một số hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh trong dạy học môn Khoa học tự nhiên 6 được soạn dưới dạng file word gồm 11 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.
a) Mục tiêu
Nghiên cứu thiết kế và tổ chức các hoạt động học tập nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Khoa học tự nhiên 6.
b) Ý nghĩa
Một trong những năng lực mà Chương trình giáo dục phổ thông 2018 quan tâm chú trọng là năng lực tự học của học sinh. Nhờ có năng lực tự học, người học có thể kiến tạo nên tri thức, hình thành và củng cố kỹ năng, trau dồi thái độ và phát triển năng lực, phẩm chất, có thể thích ứng với cuộc sống và yêu cầu ngày càng cao của hoạt động nghề nghiệp thông qua học tập suốt đời. Trong đó, Trung học cơ sở (THCS) là cấp học bản lề và là thời kỳ tư duy thao tác, tư duy logic, tư duy ngôn ngữ của học sinh được phát triển mạnh. Vì vậy, việc phát triển năng lực tự học cho học sinh là nhiệm vụ quan trọng của giáo viên nói chung và giáo viên giảng dạy bộ môn Khoa học tự nhiên nói riêng trong quá trình dạy học.
c) Sự cần thiết của biện pháp trong quá trình giảng dạy tại đơn vị.
- Đối với học sinh trong năm học 2022-2023 tôi đã điều tra về thái độ học tập của 112 học sinh khối 6 Trường THCS Xuân Ngọc đối với bộ môn Khoa học tự nhiên, 90% các em đều cho rằng “Tự học là tự lực học lại bài cũ mà cô đã dạy trên lớp”, các em nhận thức chưa đúng về sự tự học, sự cần thiết phải rèn luyện năng lực tự học trong học tập.
+ Nhiều học sinh còn gặp khó khăn khi học tập: Chưa xác định mục tiêu học tập, lập kế hoạch và thực hiện cách học, cũng như việc tự đánh giá và điều chỉnh việc học của bản thân dẫn đến kết quả học tập của học sinh chưa cao.
- Đối với giáo viên:
+ Đã thực hiện đổi mới phương pháp dạy học để phát huy tính tích cực, tăng cường các hoạt động học tập theo định hướng phát triển các năng lực tự học cho HS nhưng hiệu quả chưa cao.
+ Một số giáo viên chỉ lo thực hiện chức năng giảng dạy của mình mà ít quan tâm đến việc hướng dẫn học sinh xác định mục tiêu, lập kế hoạch học tập, đặc biệt hướng dẫn học sinh kỹ năng tự học thông qua các hoạt động học tập, tạo hứng thú học tập cho học sinh.
Xuất phát từ hiện trạng trên, bản thân tôi luôn muốn thực hiện đổi mới phương pháp dạy học và tổ chức các hoạt động học tập của học sinh để đạt hiệu quả cao nhất nên tôi đã lựa chọn biện pháp “Thiết kế và tổ chức một số hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh trong dạy học môn Khoa học tự nhiên 6” nhằm nâng cao chát lượng trong công tác giảng dạy.
2. Nội dung biện pháp
Giai đoạn 1: Thiết kế hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học
Bước 1: Xác định chủ đề học tập.
Giáo viên xác định chủ đề học tập, phân tích mục tiêu về kiến thức, kỹ năng, thái độ và phát triển năng lực, chú trọng mục tiêu phát triển năng lực tự học. Trên cơ sở đó, xác định những nội dung có thể phát triển năng lực tự học của học sinh.
Bước 2: Phân tích nội dung, xác định các hoạt động học tập phát triển năng lực tự học.
Phân tích nội dung của chủ đề nhằm xác định thành phần kiến thức, mối quan hệ giữa kiến thức mới và kiến thức đã biết của học sinh để thiết kế hoạt động học tập sao cho phù hợp với năng lực tự học của học sinh. Sau khi phân tích nội dung, giáo viên sẽ phác họa trình tự logic nội dung phù hợp, thậm chí có thể cải tiến cách trình bày các mạch kiến thức ở sách giáo khoa làm cơ sở để thiết kế các hoạt động khởi động, hoạt động hình thành kiến thức, hoạt động luyện tập - vận dụng trong bài một cách thích hợp. Trên cơ sở phân tích đó, giáo viên xác định nội dung kiến thức có thể mã hóa thành các dạng hoạt động học tập phát triển năng lực tự học trong khâu của quá trình dạy học.
Bước 3: Sưu tầm, lựa chọn, xây dựng tư liệu cho việc thiết kế các hoạt động học tập.
Giáo viên cần thu thập tư liệu từ sách, báo, tạp chí giáo dục, trang web khoa học có liên quan để xây dựng kho tư liệu nhằm tạo điều kiện khai thác có hiệu quả nội dung của chủ đề. Tư liệu có thể là tranh ảnh, bảng biểu, sơ đồ, các thí nghiệm liên quan đến chủ đề. Đối chiếu với mục tiêu và nội dung chủ đề, từ nguồn tư liệu thu thập được để thiết kế các dạng hoạt động học tập sử dụng trong các khâu của quá trình dạy học. Đây chính là nguồn nguyên liệu thô để thiết kế các hoạt động học tập phát triển năng lực tự học.
Bước 4: Thiết kế các hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học.
Từ nguồn tư liệu thô, giáo viên cần sàng lọc, cấu trúc lại cho học sinh sử dụng thuận tiện, dễ hiểu, dễ vận dụng. Giáo viên lựa chọn tư liệu và mã hóa tư liệu thành hoạt động học tập trong dạy học môn Khoa học tự nhiên 6, bao gồm: hoạt động quan sát, phân tích kết quả thí nghiệm; hoạt động thực hành thí nghiệm; hoạt động thực hành xác định mẫu vật; hoạt động tìm hiểu tranh ảnh, sơ đồ, bảng biểu, văn bản; hoạt động giải quyết tình huống trong thực tiễn, đời sống.
Bước 5: Thiết kế kế hoạch sử dụng các hoạt động học tập.
Các hoạt động học tập được xem như một biện pháp dạy học nhằm phát triển năng lực tự học. Xác định các hình thức dạy học (Cá nhân, hợp tác hay các nhóm nhỏ) và thời lượng của hoạt động học tập, hoạt động ở nhà hay trên lớp, sử dụng trong khâu nào. Các hoạt động học tập phải trở thành một hệ thống, một chuỗi logic để sản phẩm của mỗi hoạt động là một mục tiêu đạt được của chủ đề. Trên cơ sở đó, giáo viên soạn kế hoạch bài học cho phù hợp.
Giai đoạn 2: Tổ chức hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học.
Bước 1: Xác định mục tiêu học tập, chú ý phát triển năng lực tự học của chủ đề
Giáo viên nêu mục tiêu về kiến thức, học sinh xác định mục tiêu học tập từ đó lựa chọn tài liêu, phương pháp học tập theo một định hướng rõ ràng của mục tiêu đề ra.
Bước 2: Giới thiệu hoạt động học tập phát triển năng lực tự học, nêu yêu cầu của hoạt động học tập
Giáo viên giới thiệu nêu yêu cầu hoạt động học tập, từ đó học sinh xác định được nhiệm vụ học tập, lựa chọn thông tin, vận dụng kiến thức kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề
Bước 3: Học sinh tự lực hoạt động học tập rèn luyện năng lực tự học
Giáo viên quan sát, theo dõi quá trình học tập của học sinh. Học sinh lên kế hoạch thực hiện nhiệm vụ học tập, học sinh vận dụng kiến thức để thực hiện kế hoạch học tập
Bước 4: Tổ chức thảo luận
Giáo viên tổ chức thảo luận, nhận xét kết quả học tập, học sinh trình bày lập luận, phân tích kết quả, bảo vệ lập luận trước các ý kiến phản đối
Bước 5: Kết luận vấn đề, đánh giá hoạt động rèn luyện năng lực tự học của học sinh
Giáo viên định hướng cho học sinh kết luận vấn đề, đánh giá hoạt động rèn luyện năng lực tự học của học sinh, phân tích điểm đạt và chưa đạt trong quá trình hoạt động. Học sinh tự đánh giá, điều chỉnh sai sót của bản thân và của các bạn, rút kinh nghiệm cho việc thực hiện các năng lực tự học tiếp theo.
2.2.Tiến trình thực nghiệm nghiên cứu sư phạm ứng dụng .
Để phát triển được năng lực tự học cho học sinh ở trường THCS Xuân Ngọc thông qua môn khoa học tự nhiên 6, tôi đã thiết kế một số dạng hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh bao gồm: hoạt động xác định mục tiêu học tập; hoạt động lập và thực hiện kế hoạch học tập, lựa chọn được các nguồn tài liệu học tập phù hợp, lưu giữ thông tin có chọn lọc bằng ghi tóm tắt, bằng sơ đồ tư duy, bảng biểu, sơ đồ; kỹ năng thực hiện theo tiến trình khoa học trong thực hành thí nghiệm, biết quan sát phân tích kết quả thí nghiệm và rút ra kết luận,...
Căn cứ vào mục đích, lí luận dạy học có các dạng hoạt động học tập được xây dựng gồm: Hoạt động khởi động, hoạt động học tập hình thành kiến thức mới, hoạt động học tập luyện tập - vận dụng, hoạt động học tập mở rộng nâng cao.
Trên cơ sở phân tích mục tiêu và nội dung môn Khoa học tự nhiên 6, căn cứ vào cấu trúc của năng lực tự học, để phát triển năng lực thực hiện kế hoạch học tập cho học sinh có thể có các dạng hoạt động học tập sau:
a) Dạng hoạt động tìm hiểu tranh ảnh, sơ đồ, bảng biểu, văn bản- điền từ, điền bảng, điền tranh câm:
Học sinh suy nghĩ cá nhân hoạt động nhóm để xử lý thông tin thu thập được từ việc quan sát tranh ảnh, sơ đồ bảng biểu, nội dung của văn bản từ đó giải quyết được vấn đề đặt ra và diễn 
BÁO CÁO BIỆN PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
CÔNG TÁC GIẢNG DẠY
CÔNG TÁC GIẢNG DẠY
I. TÊN BIỆN PHÁP, LĨNH VỰC ÁP DỤNG
1. Tên biện pháp:
Thiết kế và tổ chức một số hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh trong dạy học môn Khoa học tự nhiên 62. Lĩnh vực áp dụng biện pháp
Phương pháp giáo dục bộ môn Khoa học tự nhiên 6II. NỘI DUNG BIỆN PHÁP
1. Mục tiêu, ý nghĩa, sự cần thiết của biện pháp trong quá trình giảng dạy tại đơn vị.a) Mục tiêu
Nghiên cứu thiết kế và tổ chức các hoạt động học tập nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Khoa học tự nhiên 6.
b) Ý nghĩa
Một trong những năng lực mà Chương trình giáo dục phổ thông 2018 quan tâm chú trọng là năng lực tự học của học sinh. Nhờ có năng lực tự học, người học có thể kiến tạo nên tri thức, hình thành và củng cố kỹ năng, trau dồi thái độ và phát triển năng lực, phẩm chất, có thể thích ứng với cuộc sống và yêu cầu ngày càng cao của hoạt động nghề nghiệp thông qua học tập suốt đời. Trong đó, Trung học cơ sở (THCS) là cấp học bản lề và là thời kỳ tư duy thao tác, tư duy logic, tư duy ngôn ngữ của học sinh được phát triển mạnh. Vì vậy, việc phát triển năng lực tự học cho học sinh là nhiệm vụ quan trọng của giáo viên nói chung và giáo viên giảng dạy bộ môn Khoa học tự nhiên nói riêng trong quá trình dạy học.
c) Sự cần thiết của biện pháp trong quá trình giảng dạy tại đơn vị.
- Đối với học sinh trong năm học 2022-2023 tôi đã điều tra về thái độ học tập của 112 học sinh khối 6 Trường THCS Xuân Ngọc đối với bộ môn Khoa học tự nhiên, 90% các em đều cho rằng “Tự học là tự lực học lại bài cũ mà cô đã dạy trên lớp”, các em nhận thức chưa đúng về sự tự học, sự cần thiết phải rèn luyện năng lực tự học trong học tập.
+ Nhiều học sinh còn gặp khó khăn khi học tập: Chưa xác định mục tiêu học tập, lập kế hoạch và thực hiện cách học, cũng như việc tự đánh giá và điều chỉnh việc học của bản thân dẫn đến kết quả học tập của học sinh chưa cao.
- Đối với giáo viên:
+ Đã thực hiện đổi mới phương pháp dạy học để phát huy tính tích cực, tăng cường các hoạt động học tập theo định hướng phát triển các năng lực tự học cho HS nhưng hiệu quả chưa cao.
+ Một số giáo viên chỉ lo thực hiện chức năng giảng dạy của mình mà ít quan tâm đến việc hướng dẫn học sinh xác định mục tiêu, lập kế hoạch học tập, đặc biệt hướng dẫn học sinh kỹ năng tự học thông qua các hoạt động học tập, tạo hứng thú học tập cho học sinh.
Xuất phát từ hiện trạng trên, bản thân tôi luôn muốn thực hiện đổi mới phương pháp dạy học và tổ chức các hoạt động học tập của học sinh để đạt hiệu quả cao nhất nên tôi đã lựa chọn biện pháp “Thiết kế và tổ chức một số hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh trong dạy học môn Khoa học tự nhiên 6” nhằm nâng cao chát lượng trong công tác giảng dạy.
2. Nội dung biện pháp
2.1. Mô tả chi tiết nội dung của biện pháp
Qua nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn, quy trình thiết kế và tổ chức các hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học trong dạy học môn Khoa học tự nhiên 6, bản thân tôi đã xây dựng gồm 2 giai đoạn:Giai đoạn 1: Thiết kế hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học
Bước 1: Xác định chủ đề học tập.
Giáo viên xác định chủ đề học tập, phân tích mục tiêu về kiến thức, kỹ năng, thái độ và phát triển năng lực, chú trọng mục tiêu phát triển năng lực tự học. Trên cơ sở đó, xác định những nội dung có thể phát triển năng lực tự học của học sinh.
Bước 2: Phân tích nội dung, xác định các hoạt động học tập phát triển năng lực tự học.
Phân tích nội dung của chủ đề nhằm xác định thành phần kiến thức, mối quan hệ giữa kiến thức mới và kiến thức đã biết của học sinh để thiết kế hoạt động học tập sao cho phù hợp với năng lực tự học của học sinh. Sau khi phân tích nội dung, giáo viên sẽ phác họa trình tự logic nội dung phù hợp, thậm chí có thể cải tiến cách trình bày các mạch kiến thức ở sách giáo khoa làm cơ sở để thiết kế các hoạt động khởi động, hoạt động hình thành kiến thức, hoạt động luyện tập - vận dụng trong bài một cách thích hợp. Trên cơ sở phân tích đó, giáo viên xác định nội dung kiến thức có thể mã hóa thành các dạng hoạt động học tập phát triển năng lực tự học trong khâu của quá trình dạy học.
Bước 3: Sưu tầm, lựa chọn, xây dựng tư liệu cho việc thiết kế các hoạt động học tập.
Giáo viên cần thu thập tư liệu từ sách, báo, tạp chí giáo dục, trang web khoa học có liên quan để xây dựng kho tư liệu nhằm tạo điều kiện khai thác có hiệu quả nội dung của chủ đề. Tư liệu có thể là tranh ảnh, bảng biểu, sơ đồ, các thí nghiệm liên quan đến chủ đề. Đối chiếu với mục tiêu và nội dung chủ đề, từ nguồn tư liệu thu thập được để thiết kế các dạng hoạt động học tập sử dụng trong các khâu của quá trình dạy học. Đây chính là nguồn nguyên liệu thô để thiết kế các hoạt động học tập phát triển năng lực tự học.
Bước 4: Thiết kế các hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học.
Từ nguồn tư liệu thô, giáo viên cần sàng lọc, cấu trúc lại cho học sinh sử dụng thuận tiện, dễ hiểu, dễ vận dụng. Giáo viên lựa chọn tư liệu và mã hóa tư liệu thành hoạt động học tập trong dạy học môn Khoa học tự nhiên 6, bao gồm: hoạt động quan sát, phân tích kết quả thí nghiệm; hoạt động thực hành thí nghiệm; hoạt động thực hành xác định mẫu vật; hoạt động tìm hiểu tranh ảnh, sơ đồ, bảng biểu, văn bản; hoạt động giải quyết tình huống trong thực tiễn, đời sống.
Bước 5: Thiết kế kế hoạch sử dụng các hoạt động học tập.
Các hoạt động học tập được xem như một biện pháp dạy học nhằm phát triển năng lực tự học. Xác định các hình thức dạy học (Cá nhân, hợp tác hay các nhóm nhỏ) và thời lượng của hoạt động học tập, hoạt động ở nhà hay trên lớp, sử dụng trong khâu nào. Các hoạt động học tập phải trở thành một hệ thống, một chuỗi logic để sản phẩm của mỗi hoạt động là một mục tiêu đạt được của chủ đề. Trên cơ sở đó, giáo viên soạn kế hoạch bài học cho phù hợp.
Giai đoạn 2: Tổ chức hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học.
Bước 1: Xác định mục tiêu học tập, chú ý phát triển năng lực tự học của chủ đề
Giáo viên nêu mục tiêu về kiến thức, học sinh xác định mục tiêu học tập từ đó lựa chọn tài liêu, phương pháp học tập theo một định hướng rõ ràng của mục tiêu đề ra.
Bước 2: Giới thiệu hoạt động học tập phát triển năng lực tự học, nêu yêu cầu của hoạt động học tập
Giáo viên giới thiệu nêu yêu cầu hoạt động học tập, từ đó học sinh xác định được nhiệm vụ học tập, lựa chọn thông tin, vận dụng kiến thức kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề
Bước 3: Học sinh tự lực hoạt động học tập rèn luyện năng lực tự học
Giáo viên quan sát, theo dõi quá trình học tập của học sinh. Học sinh lên kế hoạch thực hiện nhiệm vụ học tập, học sinh vận dụng kiến thức để thực hiện kế hoạch học tập
Bước 4: Tổ chức thảo luận
Giáo viên tổ chức thảo luận, nhận xét kết quả học tập, học sinh trình bày lập luận, phân tích kết quả, bảo vệ lập luận trước các ý kiến phản đối
Bước 5: Kết luận vấn đề, đánh giá hoạt động rèn luyện năng lực tự học của học sinh
Giáo viên định hướng cho học sinh kết luận vấn đề, đánh giá hoạt động rèn luyện năng lực tự học của học sinh, phân tích điểm đạt và chưa đạt trong quá trình hoạt động. Học sinh tự đánh giá, điều chỉnh sai sót của bản thân và của các bạn, rút kinh nghiệm cho việc thực hiện các năng lực tự học tiếp theo.
2.2.Tiến trình thực nghiệm nghiên cứu sư phạm ứng dụng .
Để phát triển được năng lực tự học cho học sinh ở trường THCS Xuân Ngọc thông qua môn khoa học tự nhiên 6, tôi đã thiết kế một số dạng hoạt động học tập theo định hướng phát triển năng lực tự học cho học sinh bao gồm: hoạt động xác định mục tiêu học tập; hoạt động lập và thực hiện kế hoạch học tập, lựa chọn được các nguồn tài liệu học tập phù hợp, lưu giữ thông tin có chọn lọc bằng ghi tóm tắt, bằng sơ đồ tư duy, bảng biểu, sơ đồ; kỹ năng thực hiện theo tiến trình khoa học trong thực hành thí nghiệm, biết quan sát phân tích kết quả thí nghiệm và rút ra kết luận,...
Căn cứ vào mục đích, lí luận dạy học có các dạng hoạt động học tập được xây dựng gồm: Hoạt động khởi động, hoạt động học tập hình thành kiến thức mới, hoạt động học tập luyện tập - vận dụng, hoạt động học tập mở rộng nâng cao.
Trên cơ sở phân tích mục tiêu và nội dung môn Khoa học tự nhiên 6, căn cứ vào cấu trúc của năng lực tự học, để phát triển năng lực thực hiện kế hoạch học tập cho học sinh có thể có các dạng hoạt động học tập sau:
a) Dạng hoạt động tìm hiểu tranh ảnh, sơ đồ, bảng biểu, văn bản- điền từ, điền bảng, điền tranh câm:
Học sinh suy nghĩ cá nhân hoạt động nhóm để xử lý thông tin thu thập được từ việc quan sát tranh ảnh, sơ đồ bảng biểu, nội dung của văn bản từ đó giải quyết được vấn đề đặt ra và diễn
CHỦ ĐỀ LIÊN QUAN
CHỦ ĐỀ MỚI NHẤT
