Chuyển giọng và chuyển tạm

[Yopovn]

Chuyển giọng và chuyển tạm

1. Chuyển giọng và chuyển tạm
Chuyển giọng và chuyển tạm vừa là thủ pháp sáng tác, vừa là phương tiện phát triển âm nhạc, tạo nên sự phong phú về màu sắc trong tác phẩm. Chuyển giọng và chuyển tạm thường xuất hiện những dấu hoá bất thường ở giai điệu, có trường hợp thay đổi hoá biểu của bản nhạc.
– Chuyển giọng là bản nhạc có một đoạn chuyển sang giọng mới. Đoạn nhạc mới được củng cố và phát triển xung quanh chủ âm. Chuyển giọng thường thay đổi hoá biểu của bản nhạc.

– Chuyển tạm là thay đổi giọng trong một câu nhạc, không củng cố chủ âm mới, thường kết thúc bản nhạc ở giọng ban đầu. Chuyển tạm thường xuất hiện những dấu hoá bất thường ở giai điệu.

Đoạn nhạc trên viết ở giọng La thứ, chuyên tạm sang giọng Mi trưởng ở nhịp 9
2. Dịch giọng
Khi sáng tác, nhạc sĩ thường chọn giọng điệu thích hợp với nội dung của tác phẩm. Ngoài những bản giao hưởng, concerto, sonate, vở nhạc kịch… tác phẩm viết cho giọng hát nào cũng có thể chuyển dịch sang một giọng khác cao hơn hoặc thấp hơn giọng gốc. Sự chuyển dịch từ một giọng này sang một giọng khác gọi là dịch giọng. Việc dịch giọng thường gặp ở tác phẩm thanh nhạc. Khi biểu diễn các ca sĩ thường theo tầm cữ giọng của mình để chọn giọng tác phẩm cho phù hợp.
Dịch giọng đôi khi cũng xảy ra đối với các tác phẩm viết cho các nhạc cụ. Khi có một tác phẩm viết cho nhạc cụ này lại được dùng cho một nhạc cụ khác có âm vực không giống với nhạc cụ ban đầu. Ví dụ tác phẩm viết cho đàn violon lại được dùng cho đàn violoncell biểu diễn.
Có ba cách dịch giọng :
– Dịch giọng theo quãng.
Để dịch giọng theo quãng, cần tiến hành các bước :
+ Bước 1 : Xác định giọng bản nhạc gốc.
+ Bước 2 : Xác định giọng bản nhạc mới.
+ Bước 3 : Xác định quãng dịch chuyển.
+ Bước 4 : Viết hoá biểu của giọng mới.
+ Bước 5 : Dịch chuyển các nốt từ bản gốc sang bản mới theo quãng đã xác định.
Ví dụ : chuyển giai điệu bài Chiến sĩ tí hon sang giọng Đô trưởng.

Cần thực hiện theo các bước nói trên :
+ Bước 1 : Xác định giọng bản nhạc gốc.
Bàn gốc viết ở giọng Fa trưởng.
+ Bước 2 : Xác định giọng bản nhạc mới.
Bàn mới giọng Đô trưởng.
+ Bước 3 : Xác định quãng dịch chuyên.
Quãng cần dịch chuyển là quãng 4 đúng (Fa xuống Đô).
+ Bước 4 : Viết hoá biêu của giọng mới.
Giọng Đô trưởng không có hoá biểu.
+ Bước 5 : Dịch chuyển các nốt từ bản gốc sang bản mới theo quãng đã xác định.
– Dịch giọng bằng cách thay đổi hóa biểu.
Các nốt nhạc không thay đổi vị trí trên khuông nhưng thay đổi hoá biểu sẽ làm cao độ của bản nhạc cao hơn hoặc thấp hơn nửa cung. Ví dụ đoạn nhạc gốc giọng La thứ:

– Dịch giọng bàng cách thay đổi khoá nhạc.
Ví dụ giai điệu viết cho violon ở giọng Sol trưởng :

Khi dịch giai điệu trên cho violoncell (vẫn ở giọng Sol trưởng), cần thay đổi khoá nhạc, đồng thời giai điệu được chuyển thấp xuống quãng 8 đúng.

Ngoài cách dịch giọng trên bản nhạc còn cách dịch giọng trên nhạc cụ. Hiện nay, hầu hết các loại đàn phím điện tử đều có chức năng dịch giọng (Transpose), người chơi đàn chỉ cần biết cách sử dụng chức năng này là có thể dịch giọng các bản nhạc theo ý muốn.