SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CHUYÊN ĐỀ NGOẠI KHÓA VỀ VĂN HỌC DÂN GIAN KHỐI THPT

[Yopovn]

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CHUYÊN ĐỀ NGOẠI KHÓA VỀ VĂN HỌC DÂN GIAN KHỐI THPT được soạn dưới dạng file word gồm 22 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.

CHUYÊN ĐỀ NGOẠI KHÓA VỀ VĂN HỌC DÂN GIAN​

I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

1. Sự cần thiết của việc tổ chức ngoại khóa về Văn học dân gian:

Thực hiện theo chủ trương kế hoạch năm học 2010 – 2011 của trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh: mỗi tổ bộ môn có ít nhất từ một đến hai chuyên đề.

Hoạt động ngoại khoá Văn học theo quan niệm đổi mới phương pháp dạy học là một hình thức tự học tích cực, bổ ích và có hiệu quả, nối liền bục giảng với thực tiễn đời sống; phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, qua đó kiểm tra chất lượng dạy học trong những giờ học chính khoá. Vì thế hoạt động ngoại khoá Văn học vừa là hoạt động giáo dục, vừa là hoạt động thẩm mỹ "góp phần tạo ra lối sống văn hoá và khả năng hưởng thụ văn hoá nghệ thuật cho học sinh. Qua hoạt động ngoại khóa Văn học, học sinh được phát triển cân đối về trí tuệ, đạo đức, thể dục và mĩ dục" (Phan Trọng Luận, Phương pháp dạy văn, NXB Đại học Quốc gia 1996, Tr. 381).

Hoạt động ngoại khoá Văn học càng cần thiết và bổ ích khi được áp dụng vào quá trình dạy học phần Văn học dân gian ở trường THPT vì những lí do sau:

- Ngoại khoá về Văn học dân gian góp phần làm sáng tỏ những đặc trưng cơ bản của Văn học dân gian: tính tập thể, tính truyền miệng, gắn với sinh hoạt xã hội.

Ví dụ, để làm rõ đặc điểm gắn với sinh hoạt xã hội của Văn học dân gian, giáo viên phải lý giải về hoàn cảnh nảy sinh và môi trường diễn xướng; làm sáng tỏ tính dị bản thì so sánh nhiều văn bản khác nhau sẽ giúp giờ học sinh động, hiệu quả. Những thao tác này khó có thể thực hiện được trong giờ chính khoá do hạn chế về thời gian.

- Ngoại khoá về Văn học dân gian cho phép giáo viên khai thác tác phẩm Văn học dân gian ở nhiều góc độ, thoả mãn nhu cầu làm "sống lại" tác phẩm Văn học dân gian trong môi trường diễn xướng, thông qua các hình thức trình diễn bằng lời - nhạc - vũ, làm sáng lên những vẻ đẹp độc đáo của Văn học dân gian.

- Ngoại khoá về Văn học dân gian cho phép người dạy khắc phục những bất cập trong chương trình giữa thời gian cho phép và khối lượng kiến thức cần phải truyền đạt; có thể mở rộng và đào sâu những nội dung quan trọng, bổ sung những vấn đề chưa được đặt ra trong chương trình chính khoá.

- Ngoài ra, ngoại khóa về Văn học dân gian còn tăng cường tính thời sự, xã hội cho nội dung bài học.

Hoạt động ngoại khoá về Văn học dân gian giúp học sinh hiểu rõ thêm về vị trí, vai trò, giá trị của Văn học dân gian với đời sống văn hóa dân tộc để có thái độ trân trọng đối với di sản văn hóa tinh thần của dân tộc, từ đó thêm lòng say mê với Văn học dân gian.

2. Thuận lợi và khó khăn khi tổ chức thực hiện:

a. Thuận lợi:

- Chuyên đề được sự nhất trí cao của Ban giám hiệu từ khi ý tưởng mới hình thành.

- Chất lượng tuyển sinh học sinh khối 10 năm học 2010 – 2011 cao, các em ham học hỏi, tìm tòi.

- Sự quyết tâm đầu tư vào chuyên đề của tổ bộ môn và của bản thân.

b. Khó khăn:

- Lực lượng giáo viên Ngữ văn trong năm học 2010 – 2011 do lí do khách quan (03GV đi học cao học, 02 giáo viên nghỉ hộ sản) và kiêm nhiệm nhiều công tác nên thời gian dành cho chuyên đề cũng phần nào cũng bị hạn chế.

- Lâu nay trong trường phổ thông, hoạt động ngoại khoá Văn học được hiểu là hoạt động ngoài giờ học, là một hoạt động phụ, nằm ngoài quản lý chuyên môn. Việc tổ chức ngoại khoá Văn học được coi là một hoạt động giải trí, tổ chức theo hình thức một chương trình văn nghệ (ca - múa - nhạc), thiếu nhất quán về chủ đề, sơ sài, phiến diện về mặt nội dung. Sở dĩ có tình trạng như vậy vì mọi yêu cầu mục đích của môn học coi như đã được giải quyết triệt để khi bài giảng trên lớp chấm dứt. Có thể nói quan niệm về hoạt động ngoại khoá văn học như trên là chưa thoả đáng, chưa thể hiện sự quan tâm đúng mức đến lợi ích của hoạt động này trong quá trình giảng dạy và học tập bộ môn.

II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI

1. Cơ sở lí luận:

- Nghị quyết TW Đảng lần 5 Khóa VIII đã đề ra đường lối xây dựng “Nền văn hóa Việt Nam tiên tiến và đậm đà bản sắc dân tộc”. Trong thời kì hiện nay, đây là nhiệm vụ quan trọng của các cấp, các ngành, trong đó ngành Giáo dục có vai trò then chốt. Một trong những nhiệm vụ giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là chúng ta phải phát huy văn hóa dân gian đặc sắc của dân tộc, trong đó văn học dân gian có một vị trí to lớn. Phát huy vai trò của văn học dân gian là nuôi dưỡng cội nguồn của lòng yêu nước, yêu dân tộc, tha thiết với văn hóa dân tộc, tránh đánh mất bản sắc dân tộc.

Theo GS.Đinh Gia Khánh thì “Văn học dân gian vừa là cuốn bách khoa của đời sống, vừa là một phương tiện giáo dục những phẩm chất tốt đẹp nhất của con người như tình yêu Tổ quốc, lòng dũng cảm, tinh thần lạc quan, lòng ngay thẳng, ý thức về điều thiện và tinh thần đấu tranh chống điều ác. Đối với các bộ môn khoa học xã hội, văn học dân gian là nguồn tài liệu vô giá cho việc nghiên cứu đời sống và thế giới quan nhân dân trong các thời kì lịch sử khác nhau. Nói tóm lại, có thế coi văn học dân gian như là một bộ bách khoa toàn thư về cuộc sống của nhân dân lao động, được ghi lại bằng một phương thức nghệ thuật độc đáo. Cho nên văn học dân gian của mỗi dân tộc là một trong những thành tựu văn hóa, thành tựu nghệ thuật quan trọng nhất làm cho cơ sở cho việc xây dựng và phát triển nền văn hóa và nghệ thuật của dân tộc đó” (Văn học dân gian Việt Nam, NXBGD 1997, Tr 49).

- Mặt khác, việc giảng dạy Văn học dân gian trong trường THPT chính là công việc tổng kết, giới thiệu các thành tựu nghiên cứu về văn học dân gian để truyền đạt cho học sinh. “Việc giảng dạy Văn học dân gian trong nhà trường được đặt trong tổng thể văn hoá dân gian (mối liên quan chặt chẽ giữa đời sống thực tiễn và các yếu tố văn hoá khác ngoài yếu tố ngôn từ như âm nhạc, nhảy múa, diễn xướng, tâm linh…) nhằm đem đến một hiệu quả mới trong giảng dạy, học tập” (PGS.TS Nguyễn Thị Huế - Vấn đề nghiên cứu văn học dân gian những năm gần đây).

- Có thể hình dung văn học như một dòng chảy thì Văn học dân gian chính là ngọn nguồn của dòng chảy ấy. Trong nỗ lực tìm kiếm và đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và góp phần khắc phục tình trạng học sinh thiếu hứng thú học Văn hiện nay, việc tổ chức các hoạt động ngoại khoá Văn học là một xu hướng khả dĩ đáp ứng tốt những yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng lấy người học làm trung tâm. Tổ chức hoạt động ngoại khoá về Văn học dân gian là một công việc vừa có ý nghĩa thực tiễn vừa có ý nghĩa khoa học.

- Nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn Ngữ Văn, chúng ta đã bàn nhiều đến vấn đề đổi mới phương pháp dạy học. Đặc biệt, hình thức truyền thụ xem việc thuyết giảng là chính đã trở nên đơn điệu, xơ cứng, không còn phù hợp trong giai đoạn hiện nay. Mối quan tâm của giáo viên giảng dạy văn học ở nhà trường phổ thông là phát huy tính chủ động sáng tạo của học sinh, nâng cao hiệu quả giáo dục thẩm mỹ, khơi gợi niềm say mê hứng thú học tập bộ môn Ngữ văn.

- Trong giai đoạn hiện nay, chưa bao giờ Văn học dân gian cổ truyền của dân tộc lại sống dậy huy hoàng và được nhận thức sâu sắc về giá trị và vai trò của nó. Trong những thành tựu về việc nghiên cứu văn học dân gian cổ truyền của dân tộc, có một luận điểm khoa học cực kỳ quan trọng được nhiều người thừa nhận là “chính văn học dân gian là nền tảng của sự phát triển, kết tinh của nền văn học dân tộc”. Văn học dân gian ra đời cùng với sự ra đời của lịch sử dân tộc và tồn tại, phát triển trong một thời gian dài trước khi có văn học viết.

- Việc tổ chức hoạt động ngoại khóa về Văn học dân gian sẽ giúp học sinh:

+ Ôn tập những đặc trưng cơ bản của Văn học dân gian trên cơ sở nhận biết, thông hiểu, vận dụng, phân tích, đánh giá và sáng tạo.

+ Nắm chắc được khái niệm về các thể loại của Văn học dân gian Việt Nam.

+ Hiểu được những giá trị to lớn của Văn học dân gian - đây là cơ sở để học sinh có thái độ trân trọng đối với di sản văn hóa tinh thần của dân tộc.

2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài:

- Để tổ chức tốt hoạt động ngoại khoá Văn học dân gian cần phải có sự chuẩn bị kỹ về khâu tổ chức, về chương trình. Căn cứ vào tình hình thực tế ở trường phổ thông và nhu cầu học tập của bộ môn, tôi xin đề xuất hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá Văn học dân gian cho đối tượng là học sinh lớp 10 như sau:



a. Hình thức tổ chức:

* Vòng sơ khảo diễn ra vào lúc 7h30 ngày 22/10/2010 (trang phục biểu diễn các lớp tự chuẩn bị).

+ Thi hát dân ca 3 miền.

+ Trình diễn tiểu phẩm chuyển thể từ tác phẩm Văn học dân gian.

* Vòng thi chung khảo:

- Thời gian tổ chức: 7h30 ngày 31 tháng 10 năm 2010.

- Thi vòng loại trực tiếp giữa 9 lớp (chia thành 3 bảng A, B, C) bằng hình thức trắc nghiệm về kiến thức Văn học dân gian.