MÔN ĐỊA LÝ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học Địa lí 8 cấp THCS

Yopovn · 21/4/24

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học Địa lí 8 cấp THCS được soạn dưới dạng file word gồm 28 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.

. ĐẶT VẤN ĐỀ

1.1 Lý do chọn đề tài

- Cơ sở lí luận

Hiện nay, hội nhập nền kinh tế quốc tế đang trở thành xu thế toàn cầu đòi hỏi ở mỗi người sự năng động, nhạy bén, kĩ năng sống và vốn kiến thức phong phú. Xã hội hiện đại luôn cần những con người có đủ yếu tố chân - thiện - mĩ, đức và tài. Đây cũng chính là mục tiêu giáo dục hướng tới, đặc biệt trong thế kỉ 21 - thế kỉ của tự do hóa, thương mại hóa. Để làm được điều đó, giáo dục phải không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng phương pháp đào tạo.

Học từ trải nghiệm thực tế, trải nghiệm sáng tạo là xu hướng, phương pháp học mới đã thu hút rất nhiều sự quan tâm của những người làm giáo dục. Mô hình học tập từ trải nghiệm ngày càng được nhân rộng và thu hút sự tham gia của nhiều người do tính hiệu quả mà nó đem lại. Địa lí được coi là “ngành học về thế giới” đưa vào giảng dạy ở các trường phổ thông nhằm mục đích trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản về khoa học địa lí, cũng như vận dụng những kiến thức đó vào cuộc sống để biết cách ứng xử với môi trường tự nhiên và xã hội xung quanh, đồng thời đáp ứng với yêu cầu phát triển của đất nước.

- Cơ sở thực tiễn

Thực tế cho thấy, bộ môn Địa lí khác với các môn khoa học khác ở chỗ: đối tượng nghiên cứu của nó rất rộng, trải dài trên nhiều lãnh thổ và mỗi nơi lại có những nét đặc trưng. Vì thế, khi hình thành khái niệm địa lí (nhất là các khái niệm địa lí chung) không có gì tốt bằng việc học sinh được tự mình trải nghiệm và rút ra khái niệm sẽ làm vấn đề được rõ nét và khắc sâu hơn.

Để thực hiện tốt hoạt động trải nghiệm sáng tạo cần gắn thực tiễn nhà trường với xã hội, hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh đáp ứng những yêu cầu đổi mới giáo dục theo định hướng mà Bộ giáo dục đề ra cũng như đáp ứng kì vọng của những người dân vào nền giáo dục của đất nước. Tuy nhiên hiện nay hầu như chỉ mới tiến hành dạy lý thuyết, các hoạt động thực hành chưa triển khai được do thiếu thời gian, khó khăn về kinh phí. Do đó, kiến thức Địa lí của học sinh thường nghèo nàn, việc cung cấp và bổ sung kiến thức Địa lí cho học sinh còn nhiều hạn chế.

Xuất phát từ những vấn đề trên, đồng thời ý thức được trách nhiệm của bản thân trong việc nỗ lực tìm hiểu, học tập những định hướng mới trong giáo dục nhằm nâng cao kiến thức chuyên ngành, góp phần nâng cao hiệu quả trong công việc giảng dạy tại trường nên tôi quyết định lựa chọn và xây dựng đề tài “Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học Địa lí 8 cấp THCS”.

1.2 Xác định mục đích nghiên cứu

Mục đích của đề tài này là tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở môn Địa lí 8 ở trường THCS Nhơn Phú. Qua đó giáo dục học sinh phát triển toàn diện, phát huy tốt tiềm năng và khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân cũng như giáo dục tình yêu quê hương, gia đình, sống có trách nhiệm.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

Học sinh lớp 8 trường THCS Nhơn Phú

1.4. Đối tượng khảo sát, thực nghiệm:

Học sinh lớp giảng dạy 8A4, 8A5 (2021 2022)

1.5. Phương pháp nghiên cứu:

- Phương pháp liên hệ thực tế.

- Phương pháp khảo sát, điều tra.

- Phương pháp thống kê toán học.

- Phương pháp quan sát.

- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.

1.6. Phạm vi và thời gian nghiên cứu:

Bắt đầu từ năm học 2022- 2023đến năm học này tại trường THCS Nhơn Phú phường Nhơn Phú Thành Phố Quy Nhơn Tỉnh Bình Định.

2. Nội dung

2.1 Những lí luận có liên quan trực tiếp đến vấn đề nghiên cứu

Việc đổi mới phương pháp dạy học Địa lí là vô cùng cần thiết do yêu cầu của sự phát triển kinh tế xã hội với việc đào tạo nhân lực trong giai đoạn mới và xu thế hội nhập quốc tế. Có thể nói cách dạy và học Địa lí như hiện nay đã gây ảnh hưởng không nhỏ đối với chất lượng dạy học, đồng thời hạn chế việc phát triển trí tuệ của học sinh khi học môn Địa lí. Vì vậy tiếp tục đổi mới một cách mạnh mẽ, có hiệu quả các phương pháp dạy học Địa lí, đặc biệt là tăng cường các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, nhằm đổi mới theo định hướng phát triển năng lực học sinh là một trong những vấn đề quan trọng nhất cần phải được tiếp tục quan tâm và tìm cách giải quyết.

2.2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
Trên thực tế tại trường THCS Nhơn Phú bản thân giảng dạy nói riêng, các trường THCS trên địa bàn thành phố nói chung, việc thiết kế các bài giảng Địa lí hiện nay nhìn chung còn chưa đa dạng, chủ yếu giáo viên sử dụng các nguồn kiến thức có sẵn trong SGK và sách tham khảo, chưa xây dựng được các bài giảng riêng biệt, đáp ứng mục tiêu dạy học, đặc biệt là các bài học chưa có tính liên hệ thực tiễn cao, nội dung bài tập còn nghèo nàn, chưa tạo được hứng thú học tập cho học sinh.

Đối với giáo viên: Hầu hết trong quá trình giảng dạy và đánh giá vẫn còn chú trọng nhiều kiến thức lý thuyết chưa chú ý phát huy năng lực, tư duy khoa học của học sinh, chưa có sự liên hệ, gắn kết với thực tiễn trong các bài học. Một số giáo viên vẫn chưa thực sự thấm nhuần tính cấp thiết, tầm quan trọng, bản chất phương hướng và cách thức đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt theo định hướng phát triển năng lực học sinh, hiểu biết về cơ sở lý luận, thực tiễn của đổi mới phương pháp dạy học còn chưa sâu sắc. Đâu đó vẫn còn giáo viên chú trọng truyền thụ kiến thức theo kiểu thuyết trình xen kẽ với hỏi đáp, nặng về thông báo, giảng giải kiến thức, nhẹ về phát huy tính tích cực và phát triển tư duy học sinh, học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động. Hình thức tổ chức dạy học còn đơn điệu. Các hình thức dạy học cá nhân, ngoài trời chưa được thực hiện, hoặc thực hiện chưa có hiệu quả. Cơ sở vật chất phục vụ dạy học, các phương tiện dạy học còn thiếu và chưa đồng bộ. Việc tạo động cơ học tập đúng đắn cho học sinh và các hình thức khen thưởng, động viên người học chưa được quan tâm một cách thích đáng. Nhìn chung giờ học Địa lí việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo chưa nhiều, chưa mang lại nhiều hứng thú cho học sinh.

Đối với học sinh: Học sinh chưa rèn luyện và phát huy được các năng lực cần có để phục vụ các yêu cầu của người lao động trong tương lai, như năng lực tính toán, năng lực khoa học, năng lực giải quyết vấn đề. Bên cạnh đó, việc ít có hứng thú và tiếp thu bài học trong môn Địa lí nguyên nhân một phần cũng là do giáo viên không tạo được sự hấp dẫn và gắn kiến thức với thực tiễn trong mỗi bài dạy và bài tập của mình, khiến học sinh cảm thấy nhàm chán và dành ít tình cảm, đam mê cho bộ môn này.

2.3. Mô tả, phân tích các giải pháp:

2.3.1. Xác định nội dung của hoạt động nhận thức

Để đạt được mục tiêu dạy học đề ra, tích cực hóa các hoạt động nhận thức của học sinh, giáo viên cần thiết kế được nội dung bài học dễ hiểu nhằm thông qua hoạt động nhận thức học sinh có thể lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, phát triển tư duy và năng lực cần thiết cho học sinh. Các bài học sẽ được giáo viên thiết kế thành các hoạt động nhận thức với nội dung cô đọng. Đặc biệt, cần xác định được kiến thức trọng tâm của bài nhằm phù hợp với mục tiêu đã đề ra. Làm sao để qua mỗi bài học Địa lí, học sinh không chỉ học được kiến thức trọng tâm môn học đề ra, mà các em còn rèn luyện được kĩ năng, kĩ xảo Địa lí, hình thành được thái độ hành vi thông qua bài học.

Không phải nội dung nào trong chương trình Địa lí bậc THCS cũng thích hợp với việc tổ chức học tập trải nghiệm. Đối với những nội dung kiến thức mang tính hàn lâm, lý thuyết là những nội dung không thực sự phù hợp với học tập trải nghiệm. Nội dung kiến thức phù hợp với học tập trải nghiệm thường là những nội dung gắn với thực tiễn của học sinh, dễ dàng cho giáo viên xây dựng những tình huống thực tiễn hoặc những tình huống mô phỏng gần giống với thực tiễn cho phép học sinh trải nghiệm trong các tình huống đó để tự rút ra kiến thức mới.

2.3.2. Tìm hiểu thực trạng, thông tin, địa điểm

Trước hết giáo viên phải tìm hiểu về thực trạng học sinh dưới góc độ:

- Học sinh đã tiếp cận với phương pháp học tập trải nghiệm chưa?
- Học sinh có hứng thú với cách học này không?
- Làm thế nào để học sinh sẵn sàng cho cách tiếp cận cách thức học mới này?

Học tập trải nghiệm khác với phương pháp học tập thông thường và với phương pháp học tập truyền thống trước đây. Phương pháp này không bó buộc trong không gian lớp học mà có thể linh động bên ngoài lớp học với các hình thức tổ chức đa dạng. Tuy nhiên, trong trường hợp giáo viên muốn tiến hành dạy học trải nghiệm ở môi trường ngoài lớp học, giáo viên cần kiểm tra kĩ các địa điểm dự kiến tổ chức hoạt động học tập cho học sinh bằng cách trả lời câu hỏi:

- Địa điểm đó có chứa đựng những tình huống phù hợp với nội dung và mục tiêu của hoạt động trải nghiệm hay không?
- Học sinh có thể tiếp cận những địa điểm đó một cách dễ dàng hay không?

- Cần phải thực hiện những biện pháp nào (xin giấy phép, đăng kí,...) đ