Chuyên đề:Sử dụng kĩ thuật mảnh ghép trong dạy học môn KHTN góp phần hình thành và phát triển năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác học sinh

Yopovn · 6/3/24

Chuyên đề:Sử dụng kĩ thuật mảnh ghép trong dạy học môn KHTN góp phần hình thành và phát triển năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác học sinh NĂM 2023-2024 được soạn dưới dạng file word gồm 18 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.
Chuyên đề:
Sử dụng kĩ thuật mảnh ghép trong dạy học môn Khoa học tự nhiên góp phần hình thành và phát triển năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác cho học sinh.
Năm học 2023 - 2024

Lý do chọn chuyên đề

Việc vận dụng các phương pháp/kĩ thuật dạy học tích cực, thiết kế Kế hoạch bài dạy và tổ chức dạy học nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh là vấn đề rất cần thiết đối với giáo viên dạy chương trình giáo dục phổ thông 2018 nói chung cũng như giáo viên dạy môn Khoa học tự nhiên nói riêng.
Dạy học phát triển phẩm chất, năng lực thể hiện sự quan tâm tới việc học sinh làm được gì sau quá trình đào tạo chứ không thuần tuý là chỉ biết gì; quan tâm tới giáo viên sẽ dạy như thế nào để hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh chứ không phải là chỉ dạy nội dung gì. Vì thế ngày nay trong dạy học người ta đặc biệt lưu tâm đến phương pháp (PP) và kĩ thuật dạy học (KTDH) phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh.
Mỗi PP và KTDH có một ưu thế nhất định đối với việc phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh. KTDH là thành phần của phương pháp dạy học, là cách thức hành động của giáo viên và học sinh trong các tình huống cụ thể nhằm thực hiện quá trình dạy học. KTDH tích cực có ý nghĩa đặc biệt trong việc khuyến khích sự tham gia của HS vào quá trình dạy học, kích thích tư duy, sáng tạo và hợp tác làm việc của học sinh. Có rất nhiều kĩ thuật dạy học hiện đại có hiệu quả cao khuyến khích khai thác như: Kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật phòng tranh, kĩ thuật mảnh ghép, kĩ thuật động não-công não, kĩ thuật KWL và KWLH, .. trong số đó kĩ thuật “các mảnh ghép” có nhiều ưu thế trong việc dạy các nội dung mang tính độc lập, không phụ thuộc nhau trong bài học góp phần phát triển năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác cho học sinh.

Nội dung
Cơ sở lí luận
Kĩ thuật “Các mảnh ghép” là gì?
Là kĩ thuật dạy học mang tính hợp tác, kết hợp giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm giải quyết một nhiệm vụ phức hợp, kích thích sự tham gia tích cực của học sinh. Nâng cao vai trò của cá nhân trong quá trình hợp tác. (HS không chỉ hoàn thành nhiệm vụ ở vòng 1 mà còn phải còn phải truyền đạt lại kết quả thảo luận cho các bạn trong nhóm ở vòng 2 làm căn cứ để thực hiện nhiệm vụ vòng 2)
Vòng 1 (Nhóm chuyên gia): Hoạt động theo nhóm, mỗi nhóm được phân công một nhiệm vụ cụ thể. Khi thực hiện nhiệm vụ học tập, nhóm phải đảm bảo mỗi thành viên đều trở thành “chuyên gia”
Vòng 2 (Nhóm các mảnh ghép): Hình thành nhóm mảnh ghép sao cho các nhóm có tối thiểu một thành viên đến từ mỗi nhóm chuyên gia.

Kết quả thực hiện nhiệm vụ của vòng 1 được các viên trong nhóm mảnh ghép chia sẻ đầy đủ với nhau
Sau khi tất cả các thành viên chia sẻ, các nhóm mảnh ghép thảo luận thống nhất phương án giải quyết nhiệm vụ phức hợp ban đầu.
Kỹ thuật dạy học mảnh ghép có tác dụng kích thích tư duy sáng tạo và tính chủ động của HS, phát huy sự năng động của học sinh từ đó hình thành và phát triển năng lực tự chủ và tự học, đồng thời rèn luyện cho các em tinh thần làm việc cá nhân, làm việc tập thể, kỹ năng trình bày kiến thức trước nhóm phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác.

Năng lực tự chủ và tự học:

Trong chương trình GDPT 2018, năng lực tự chủ và tự học là năng lực đứng đầu trong 3 năng lực chung, bao gồm nhiều thành tố, đặc biệt thành tố “Tự học, tự hoàn thiện” được mô tả với những biểu hiện của người học như:
Tự đặt được mục tiêu học tập để nỗ lực phấn đấu thực hiện.
Biết lập và thực hiện kế hoạch học tập; lựa chọn được các nguồn tài liệu học tập phù hợp; lưu giữ thông tin có chọn lọc bằng ghi tóm tắt, bằng bản đồ khái niệm, bảng, các từ khoá; ghi chú bài giảng của giáo viên theo các ý chính.
Nhận ra và điều chỉnh được những sai sót, hạn chế của bản thân khi được giáo viên, bạn bè góp ý; chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ của người khác khi gặp khó khăn trong học tập.
Biết rèn luyện, khắc phục những hạn chế của bản thân hướng tới các giá trị xã hội.
Năng lực tự học là một trong các năng lực chung được nhấn mạnh trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Nhờ có năng lực tự học, người học có thể tự khẳng định bản thân thông qua các thao tác tư duy, ý chí, nghị lực và sự say mê học tập của chính mình. Trên cơ sở nghiên cứu một số vấn đề lí luận cơ bản về năng lực tự học.

Năng lực Giao tiếp và hợp tác

Là năng lực quan trọng đối với mỗi công dân trong thế kỉ 21. Trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể mới của Việt Nam, giao tiếp và hợp tác là một trong các năng lực chung cần trang bị cho học sinh. Ở cấp độ môn học, năng lực này có thể được hình thành và bồi dưỡng thông qua nhiều hình thức khác nhau, trong đó thông qua kĩ thuật mảnh ghép có nhiều thuận lợi giúp học sinh tăng cường giao tiếp với nhau để hợp tác cùng giải quyết nhiệm vụ được giao. Bao gồm nhiều thành tố, đặc biệt là hai thành tố:
Xác định trách nhiệm và hoạt động của bản thân: Hiểu rõ nhiệm vụ của nhóm; đánh giá được khả năng của mình và tự nhận công việc phù hợp với bản thân.
Tổ chức và thuyết phục người khác: Biết chủ động và gương mẫu hoàn thành phần việc được giao, góp ý điều chỉnh thúc đẩy hoạt động chung; khiêm tốn học hỏi các thành viên trong nhóm.

2 Thực trạng

Hiện nay kĩ thuật mảnh ghép được nhiều giáo viên vận dụng vào dạy học, tuy nhiên quá trình vận dụng cũng gặp nhiều khó khăn và lúng túng, chưa phát huy được hiệu quả tối đa của kĩ thuật này.

Số lượng học sinh ở các trường hiện nay khá đông (trên 40 HS) dẫn đến khó khăn cho việc bố trí nhóm.