SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “KHẮC HỌA NHÂN VẬT” TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 10

[Yopovn]

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “KHẮC HỌA NHÂN VẬT” TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 10
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 1
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI
TRƢỜNG THCS & THPT HUỲNH VĂN NGHỆ.
Mã số………….
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
“KHẮC HỌA NHÂN VẬT” TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình
Lĩnh vực nghiên cứu:
- Quản lý giáo dục:………….
- Phƣơng pháp dạy học bộ môn: Lịch sử.
- Lĩnh vực khác……………..
Năm học 2011 - 2012
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI
TRƢỜNG THCS & THPT HUỲNH VĂN NGHỆ.
Mã số………….
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
“KHẮC HỌA NHÂN VẬT” TRONG DẠY HỌC LỊCH
SỬ LỚP 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình
Lĩnh vực nghiên cứu:
- Quản lý giáo dục:………….
- Phƣơng pháp dạy học bộ môn: Lịch sử.
- Lĩnh vực khác……………..
Năm học 2011 - 2012
Năm học: 2011- 2012.
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 2
SƠ YẾU LÝ LỊCH KHOA HỌC.
I.THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN.
Họ và tên: Trịnh Thị Bình
Ngày, tháng, năm sinh: 15/06/1981.
Nam, Nữ: Nữ.
Địa chỉ: Ấp Lý lịch 1- Phú Lý- Vĩnh Cửu- Đồng Nai.
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trƣờng THCS & THPT Huỳnh Văn Nghệ.
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
- Học vị ( hoặc trình độ chuyên môn): Đại học
- Năm nhận bằng: 2004.
- Chuyên ngành đào tạo: Lịch sử
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC:
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Lịch sử
- Số năm kinh nghiệm: 6 năm
- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 6 năm gần đây:
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 3
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Hiện nay, cùng với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, hầu nhƣ
học sinh không còn ham thích học tập bộ môn xã hội ở nhà trƣờng phổ
thông đặc biệt là môn Lịch sử. Việc này có rất nhiều nguyên nhân, song
nguyên nhân cơ bản làm cho các em nhàm chán vì yêu cầu của giáo viên
bắt các em nhớ quá nhiều sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử một cách máy
móc khô khan.
Việc học sinh chán học môn Lịch sử nói trên là đúng nhƣng không
phải do bản thân bộ môn lịch sử gây ra mà chính là do quan niệm và
phưong pháp dạy học của chúng ta chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu của ngƣời
học hay nói khác hơn là giáo viên chƣa gây hứng thú học tập cho học sinh
trong giờ học bộ môn lịch sử.
Đƣợc sự quan tâm của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phƣơng,
sự quan tâm của phụ huynh và sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Sở GD-
ĐT Đồng Nai nên tình hình học tập của học sinh đã có những bƣớc đi
lên. Trong những năm gần đây, vấn đề dạy và học bộ môn Lịch sử đã và
đang đổi mới. Đó là một tín hiệu đáng mừng cho nền giáo dục nói chung,
giáo dục ở xã Phú Lý nói riêng. Để nâng cao chất lƣợng giáo dục không
thể không kể đến đổi mới phƣơng pháp dạy học. Chƣơng trình sách giáo
khoa Lịch sử có nhiều đổi mới về mục tiêu, cấu trúc, kênh hình, kênh
chữ... Việc đổi mới này rất thích hợp cho giáo viên giảng dạy bộ môn
Lịch sử hiện nay. Bên cạnh đó, việc giảng dạy môn Lịch sử đặc biệt là
dạy lịch sử thế giới hiện nay ở trƣờng cũng gặp một số khó khăn nhất
định. Để dạy lịch sử thế giới, để truyền đạt cho các em hiểu về các sự
kiện lịch sử, các nhân vật lịch sử đòi hỏi ngƣời giáo viên phải tìm tòi các
tranh ảnh, tƣ liệu, mẩu chuyện có liên quan...Tuy nhiên, hiện nay ở
trƣờng những tƣ liệu này rất khó tìm.
Hiện nay trong giờ học, một số thầy cô vẫn còn lúng túng trong việc
truyền thụ kiến thức cơ bản cho học học sinh, bắt các em ghi bài quá
nhiều sự kiện lịch sử, làm cho học sinh phải nhớ một khối lƣợng thông tin
quá lớn, học sinh không nhớ nỗi rồi dẫn đến chán học.
Trong phƣơng pháp dạy và học lịch sử, giáo viên thƣờng chú ý đến
kênh chữ mà ít chú ý đến kênh hình. Vì vậy khi giới thiệu nhân vật lịch
sử, giáo viên chỉ giới thiệu qua loa, chỉ cho học sinh thấy chân dung nhân
vật lịch sử mà không giới thiệu về đặc điểm, tính cách, hình dáng, quan
điểm của nhân vật lịch sử không những để khắc sâu kiến thức cho học
sinh mà còn gây cho các em có những xúc cảm đối với nhân vật lịch sử
đó. Hơn nữa, việc kiểm tra đánh giá học sinh của giáo viên cũng ít khi
chú ý đến nội dung kiểm tra về các nhân vật lịch sử mặc dù có một số tiết
học vai trò của nhân vật lịch sử đó rất quan trọng, đóng vai trò trung tâm
về nội dung bài giảng trong suốt một tiết học .
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 4
Một lý do không nhỏ dẫn đến học sinh không ham thích học tập bộ
môn lịch sử là do chúng ta còn thiếu nhiều kinh nghiệm trong dạy học
lịch sử, chƣa gây cho học sinh hứng thú thực sự để nâng cao chất lƣợng
bộ môn. Bên cạnh đó, trƣờng hiện nay còn thiếu nhiều phƣơng tiện dạy
học nhƣ đèn chiếu, băng đĩa Vidio, bản đồ, tranh ảnh lịch sử ….
Với những thực trạng trên, bản thân tôi nhận thấy việc giúp cho học
sinh hứng thú học tập bộ môn Lịch sử trong nhà trƣờng hiện nay là một
vấn đề mang tính cấp thiết. Nghiên cứu vấn đề này vừa là nhu cầu hứng
thú của bản thân. Hơn nữa, là giáo viên dạy lịch sử, tôi nhận thấy đây
cũng là một vấn đề phù hợp với đặc trƣng bộ môn mà tôi đang giảng dạy.
Vì vậy để nâng cao chất lƣợng bộ môn, tôi mạnh dạn đƣa ra phƣơng
pháp: “ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lớp 10”.
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lý luận
Vấn đề đổi mới phƣơng pháp dạy học trong nhà trƣờng phổ thông ở
nƣớc ta đã đƣợc xã hội quan tâm. Bên cạnh đổi mới phƣơng pháp dạy học
trong giai đoạn hiện nay, việc đổi mới dạy học môn Lịch sử trong trƣờng
THPT là một nhiệm vụ quan trọng đối với ngành giáo dục. Trong đó,giúp
học sinh hứng thú học tập phần lịch sử thế giới lớp10 nằm trong định
hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học tích cực hiện nay.
Nhƣ chúng ta đã biết, nhân vật lịch sử có vai trò vô cùng quan trọng.
Nhân vật lịch sử là bằng chứng cho sự hình thành và phát triển cho một
quá trình lịch sử. Nếu không có nhân vật lịch sử thì các sự kiện lịch sử trở
nên nhàm chán, thiếu sinh động, thiếu tính trung thực. Do đó, phƣơng
pháp: Khắc họa nhân vật trong dạy học lịch sử lớp 10 đóng một vai trò
không thể thiếu đối với việc giúp học sinh hứng thú học tập bộ môn này.
Trong chƣơng trình và nội dung bài học lịch sử thế giới lớp 10 có
nhiều nhân vật lịch sử, khi lên lớp giáo viên cần phải chú ý khắc sâu các
nhân vật lịch sử đó trong giờ dạy nhằm gây sự hứng thú học tập cho các
em. Đồng thời việc khắc sâu các nhân vật lịch sử trong giờ dạy không
những giúp các em khắc sâu đƣợc kiến thức cụ thể là các sự kiện lịch sử
quan trọng trong bài học mà còn giáo dục các em học tập, noi gƣơng
những đức tính tốt đẹp của các nhân vật lịch sử trong bài học .
Trong chƣơng trình và nội dung sách giáo khoa lịch sử lớp10 ( phần
lịch sử thế giới ) có những nhân vật lịch sử mà giáo viên cần phải khắc
sâu đó là những vĩ nhân lịch sử nhƣ : Ôlivơ Crom Oen (nhà lãnh đạo
Cách mạng tƣ sản Anh); Rô-pe -Spie (nhà lãnh đạo Cấch mạng tƣ sản
Pháp ); Oa- Sinh -Tơn ( nhà lãnh đạo cuộc chiến tranh giành độc lập ở
Bắc Mỹ ) ; Mông- te- xki- ơ ; Rút xô; Vôn te …(các nhà tƣ tƣởng, triết
học ánh sáng lớn ở châu Âu thế kỷ XVIII), C.Mác ; Ăng- ghen ( các nhà
lãnh đạo cách mạng vĩ đại trong phong trào công nhân quốc tế );…và một
số nhân vật lịch sử khác.
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 5
Nhƣ vậy toàn bộ chƣơng trình lịch sử lớp 10 hiện nay học sinh
phải nhớ khoảng 10 nhân vật lịch sử. Vì vậy đó là một trong những điều
gây khó khăn đã làm giảm hứng thú học tập của học sinh đối với bộ môn
này. Để các em nhớ lâu và hiểu sâu các nhân vật lịch sử đó thì giáo viên
phải biết khắc sâu những biểu tƣợng nhân vật lịch sử đó vào trong tâm trí
của các em những đặc điểm, hình dáng của từng nhân vật thì các em rất
hào hứng học tập. Từ các nhân vật lịch sử đó, các em biết rút ra những
bài học quý báu cho bản thân. Nhƣng ngƣợc lại nếu thầy giáo chỉ giới
thiệu qua loa thì sẽ dẫn đến các em rất khổ tâm khi thầy giáo bắt các em
phải nhớ tên, nhớ năm sinh, quê hƣơng … của từng nhân vật lịch sử. Do
vậy muốn dạy tốt và học tốt môn lịch sử, ngoài những nguyên tắc và
phƣơng pháp bắt buộc khi lên lớp, giáo viên còn phải biết khắc sâu nhân
vật lịch sử ngay trong giờ lên lớp .
Việc khắc họa nhân vật lịch sử trong giờ học có nhiều cách làm, song
bản thân tôi xin nêu một vài kinh nghiệm trong những năm trƣớc mà tôi
đã trực tiếp giảng dạy.
2. Nội dung, biện pháp thực hiện và các giải pháp của đề tài.
Khi dạy các bài lịch sử thế giới giáo viên xác định cho đƣợc những
đặc điểm, hình dáng, các mẩu chuyện về cuộc đời, sự nghiệp… của nhân
vật lịch sử cần khắc sâu cho học sinh nắm, nhằm gây hứng thú học tập
của các em. Theo tôi có thể phân ra những biện pháp sau :
2.1.Trước hết giáo viên cần phải khắc sâu hình dáng của nhân vật lịch
sử:
Mỗi nhân vật lịch sử đều có một hình dáng của mình. Nếu giáo
viên chỉ giới thiệu sơ lƣợc qua loa cho học sinh nắm đƣợc hình dáng của
nhân vật qua hình ảnh giơ lên trong sách giáo khoa thì các em không có
cảm nhận về nhân vật đó và không có tác dụng giáo dục nào cả. Kinh
nghiệm cho thấy là, khi dạy đến nhân vật lịch sử, giáo viên phải giới thiệu
vài đặc điểm hình dáng nhân vật, khắc sâu hình dáng riêng, đặc điểm
riêng để các em dễ làm quen, dễ hiểu biết và nhớ lâu về nhân vật đó.
Qua áp dụng biện pháp này, bản thân tôi có 3 sáng kiến xử lý nhƣ sau:
2.1.a. Có nhân vật lịch sử chúng ta cần phải mô tả một số nét chân dung
nhằm mục đích giúp học sinh biết kĩ và hiểu sâu sắc về nhân vật đó.
Ví dụ : Khi dạy bài 37 “Mác và Ăng ghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã
hội khoa học” (SGK lớp 10 ban cơ bản). Ở mục I: Buổi đầu hoạt động
củaC. Mác và Ph.Ăng ghen SGK đã giới thiệu vài nét về Các Mác (năm
sinh 1818, nơi ở : Đức ); đặc điểm là thông minh, năm 23 tuổi đỗ Tiến sĩ
triết học, song SGK không tả hình dáng Mác, nếu giáo viên chỉ đƣa ảnh
trong SGK cho học sinh xem thì không có ý nghĩa gì, mà giáo viên còn
phải vừa cho các em xem ảnh (nếu photo càng tốt) vừa giới thiệu cho
học sinh thấy rõ C.Mác : có “đôi mắt đen lay láy”, “cái nhìn sắc sảo dưới
đôi lông mày đen sẫm, với cái miệng đường nét gẫy gọn hơi nghiêm?.
Chứng tỏ rằng Mác là một con ngƣời nghiêm trang, cƣơng
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 6
nghị cứng rắn nhƣng táo bạo. Với cách tả
hình dáng nhƣ vậy nhằm mục đích khắc
hoạ sâu sắc hình ảnh của Mác trong đầu học
sinh và làm cho các em mau chóng hiểu
biết về nhân vật Mác và qua đó giáo dục
cho các em có lòng kính trọng yêu quí
C. Mác một bậc thầy vĩ đại của giai cấp
công nhân thế giới. Cũng từ đó giúp các
em tìm hiểu thêm về cuộc đời hoạt động
của C. Mác trong bài học cũng nhƣ tài liệu
khác ngoài SGK . C. Mác (1818-1883)
Trên cơ sở đó, đối với Ăng- ghen giáo
viên cũng lần lƣợt mô tả hình dáng của
ông thật sâu sắc gây cảm xúc cho học sinh
qua chân dung trong sách giáo khoa
gây cho học sinh có những ấn tƣợng khó
quên về các bậc lãnh tụ đó.
Ph. Ăngghen(1820-1895)
2.1.b) Có những nhân vật lịch sử cần mô tả về phong thái và đặc điểm
chung :
Về vị trí và nội dung của hệ thống kiến thức trong bài học lịch sử, hoặc
có khi vì khuôn khổ tài liệu, giáo viên không thể miêu tả tỉ mỉ chi tiết
từng nhân vật lịch sử, nhƣng cũng không vì vậy mà bỏ đi hoặc lƣớt qua.
Do đó giáo viên có thể lƣợc tả chung chung nhƣng vẫn nêu đƣợc đặc
điểm đáng ghi nhớ và vẫn phải đạt đƣợc yêu cầu là qua miêu tả phong
thái và một vài nét chung đó có thể làm cho học sinh thấy được phẩm
chất của nhân vật lịch sử đó .
Ví dụ: Khi dạy bài 31 : “ Cách mạng tƣ sản Pháp cuối thế kỉ
XVIII”
Phần 2 mục III: Nền chuyên chính Gia - cô- banh- đỉnh cao của cách
mạng. Để khắc sâu nhân vật lịch sử Rô-be- spie,
giáo viên giới thiệu hình ảnh đáng ghi nhớ, vị
lãnh tụ xuất sắc của phái Gia-cô –banh với nhân
vật Rô-be- spie nổi tiếng là “con người không thể
mua chuộc”. Trƣớc hết giáoviên cho học sinh
xem ảnh chân dung của Rô-bespie sau đó giáo
viên miêu tả những nét chungvà những phẩm chất
tốt đẹp Rô-be- spie đƣợcthể hiện qua chân dung với
phong cách nghiêm nghị, ánh mắt nhìn thẳng, thể Rô-be- spie (1758-1794)
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 7
hiện tính cứng rắn và cƣơng quyết trừng trị bọn phản cách mạng, luôn
luôn bảo vệ quyền lợi cho nhân dân. Nhƣ vậy giáo viên chỉ cần ít phút để
khắc sâu nhân vật lịch sử trong bài học sẽ làm cho các em luôn có cảm
tình với các nhân vật đó. Từ đó các em sẽ khắc sâu đƣợc vai trò của các
nhân vật lịch sử nhất là các lãnh tụ của các cuộc đại cách mạng, cũng từ
đó giáo viên giáo dục các em biết tôn trọng các nhân vật lịch sử, biết noi
gƣơng những phẩm chất tốt đẹp mà các nhân vật lịch sử có đƣợc mà giáo
viên đó miêu tả đƣợc ngay trong giờ lên lớp, đồng thời gây đƣợc hứng
thú cho các em ham thích học tập bộ môn lịch sử thế giới .
Bên cạnh việc miêu tả về phong thái của từng nhân vật, ngoài ra giáo
viên có thể giới thiệu những đặc điểm đặc biệt nhƣ năng khiếu, năng lực,
tính cách đạo đức, hoàn cảnh bản thân … của nhân vật lịch sử có đƣợc
để làm nổi bật nhân vật lịch sử đó, giúp cho học sinh có ấn tƣợng sâu sắc,
hoặc cảm thông với từng nhân vật, làm cho các em hiểu và nhớ lâu các sự
kiện lịch sử đó xảy ra có liên quan đến nhân vật lịch sử trong giai đoạn
đó .
2.1.c. Ngoài ra chúng ta chỉ cần chọn một trong hai nột hình dáng của
con người để minh hoạ nhằm khắc sâu hình ảnh của nhân vật lịch sử vào
trong trí nhớ của các em .
Trong nội dung bài học lịch sử ngoài những nhân vật chính diện, còn
có một số nhân vật phản diện nhƣ : Chi- e ( Quốc tế thứ nhất và Công xã
Pa ri 1871). Đối với những nhân vật này giáo viên không cần dùng hình
ảnh hay chân dung để minh hoạ, mà ngƣời giáo viên khắc hoạ bằng lời
nói với những lời lẽ hết sức lôi cuốn .
Ví dụ : Đối với nhân vật Chi-e giáo viên có thể mô tả là một con ngƣời
tính tình hay cau có, nét mặt lúc nào cũng thể hiện tính hiếu chiến, ác
độc và tàn sát trong cuộc nội chiến với các chiến sĩ của công xã Pa Ri.
Tóm lại để gây hứng thú học tập cho học sinh, giáo viên không nên
bỏ qua bất cứ hình ảnh nhân vật lịch sử nào, mà ngƣời giáo viên cần phải
khắc sâu các nhân vật lịch sử đó ngay trong giờ lên lớp, song cũng không
nên rập khuôn một cách máy móc, ngƣời giáo viên phải biết chọn lọc
những chi tiết hết sức cần thiết và những nét sinh động nhất để khắc sâu
vào tâm trí của các em, đặc biệt ngƣời giáo viên phải biết dùng lời nói sao
cho phù hợp với nhân vật đó, làm sống lại nhân vật lịch sử đó trƣớc mắt
của các em.
2.2) Ngoài việc chọn hình dáng đặc điểm riêng của từng nhân vật lịch sử
để gây hứng thú học tập cho học sinh, người giáo viên còn phải biết chọn
lọc những hoạt động tiêu biểu hay sự nghiệp của nhân vật đó để khắc sâu
kiến thức cho các em.
Một nhân vật lịch sử bao giờ cũng có một sự nghiệp nhất định, có khi
bao gồm nhiều mặt. Trong một thời gian ngắn ngủi (45phút) trên lớp,
ngƣời giáo viên dạy sử không thể nào kể lại toàn bộ sự nghiệp của nhân
vật, mà chỉ có thể chọn lọc một trong hai hoạt động tiêu biểu nhất trong
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 8
cuộc sống hoặc những hoạt động điển hình nhất, cần phải chọn lọc tinh
giản cao độ nhƣng phải đầy đủ chính xác, làm sao khi giảng mà không
nông cạn, không mơ hồ nhƣng cũng không sa vào kể chuyện các nhân vật
lịch sử, đây là việc làm rất khó. Qua thực tế thực hiện ở lớp học tôi xin
đúc kết một vài kinh nghiệm về mặt lí luận và kết hợp với thực tiễn nhƣ
sau :
Trƣớc hết giáo viên phải nắm vững yêu cầu lịch sử cụ thể ( thời gian xảy
ra sự kiện đó, xảy ra ở nƣớc đó). Trên cơ sở nắm vững vấn đề trên giáo
viên chọn hoạt động cần nêu ra của một nhân vật, đặc biệt giáo viên phải
cho học sinh nắm đƣợc tình huống xuất hiện của nhân vật lịch sử, để học
sinh thấy rõ vấn đề trƣớc yêu cầu của lịch sử xuất hiện nhân vật lịch sử,
trong mọi tình huống đó giáo viên phải nêu rõ mâu thuẫn xã hội, tránh
không đƣợc nêu chung chung mà phải đi sâu vào tình hình và phân tích
chung .
Ví dụ 1 : khi dạy bài 29: “Cách mạng Hà Lan và Cách mạng tƣ sản
Anh”, ( SGK Lớp 10 ban cơ bản) , chúng ta muốn khắc sâu nhân vật lịch
sử Ô- li- vơ Crôm -oen cho học sinh nắm vài đặc điểm của nhân
vật này. Trong sách giáo khoa không hề có giới thiệu
gì về Crôm Oen mà chỉ nêu rằng “ Quân của quốc
hội do Crôm -oen chỉ huy, đánh bại quân nhà
vua” nếu trình bày nhƣ vậy thì học sinh không
biết Crôm Oen là ai và sao lại đƣợc quyền chỉ huy
quân đội của quốc hội, dẫn đến kiến thức nông cạn,
không gây hấp dẫn cho các em. Giáo viên có thể
bằng cách giới thiệu mâu thuẫn cụ thể giữa chính
quyền chuyên chế nhà Vua nƣớc Anh với giai cấp
tƣ sản và quý tộc mới, với mâu thuẫn đó không Crôm - oen
thể không xảy ra cuộc chiến tranh giữa phe nhà vua với phe tƣ sản và quý
tộc mới. Giáo viên trình bày cho học sinh thấy lịch sử nƣớc Anh lúc này
không phải yêu cầu một nhân vật đứng đầu chỉ huy một sự chuyển biến
chung chung, mà là yêu cầu một nhân vật lịch sử cụ thể để lãnh đạo quân
Quốc hội tiến hành một cuộc chiến tranh đánh thắng nhà vua và bọn quý
tộc phong kiến và chính Crôm- oen đã đáp ứng đƣợc yêu cầu đó. Với
cách trình bày nhƣ vậy thì chúng ta đã khắc sâu đƣợc nhân vật lịch sử
Crôm -oen và giúp các em khắc sâu đƣợc kiến thức của bài học lịch sử
ngay tại lớp .
Ví dụ 2: Cũng tƣơng tự nhƣ vậy, đối với bài 30 “Chiến tranh giành độc
lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ”, giáo viên cần phải khắc sâu nhân
vật G.Oa- Sinh -Tơn qua hoạt động quân sự của ông, trong SGK chỉ nêu
rằng : “ Oa- sinh -tơn là một chủ nô giàu, có tài quân sự và tổ chức, đƣợc
cử làm tổng chỉ huy nghĩa quân” chứ SGK không nêu lên đƣợc một vài
hoạt động quân sự của Oa-sinh -tơn. Do đó giáo viên phải mô tả một vài
hoạt động tiêu biểu, để cho học sinh
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 9
thấy rằng Oa- sinh-tơn là một thủ lĩnh
quân sự đáp ứng đƣợc nhu cầu
giải quyết mâu thuẫn lúc bấy giờ giữa
tộc 13 thuộc địa Bắc Mĩ với bọn thực
dân Anh.
G.Oa- Sinh -Tơn
2.3) Cuối cùng giáo viên phải khắc sâu một vài chi tiết phụ của nhân vật
lịch sử:
Sau khi đã khắc sâu đặc điểm, hình dáng hay các hoạt động điển hình
của nhân vật, giáo viên còn có thể khắc hoạ nhân vật lịch sử vài nét về
thân thế, sự nghiệp, trình độ học vấn …để giúp học sinh hiểu sâu hơn,
rộng hơn về nhân vật lịch sử đó, đồng thời giúp học sinh nhớ lâu về nhân
vật đó .
Ví dụ: Trong bài 37 “Mác và Ăng ghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã
hội khoa học”(SGK- lớp 10 ban cơ bản), giáo viên phải chuẩn bị tốt về
những hoạt động tiêu biểu nhất của Mác và Ănghen, ví dụ khi giới thiệu
về Mác và Ănghen, SGK chỉ giới thiệu đơn giản về tiểu sử hai ông,
nhƣng ít giới thiệu về hoạt động của Mác và Ăng ghen, trên cơ sở đó giáo
viên có thể giới thiệu đôi nét về hai ông nhƣ Mác không những học giỏi
đỗ Tiến sĩ mà vừa là một nhà nghiên cứu khoa học, tham gia cách mạng
,vừa là lãnh đạo phong trào công nhân quốc tế. Đối với Ăng ghen cho học
sinh nắm rõ, Ăng ghen sinh ra trong một gia đình chủ xƣởng giàu có ở
Đức, nhƣng Ông từ bỏ nghiệp làm giàu của gia đình, quyết định đi tìm
hiểu nỗi thống khổ của giai cấp công nhân và đấu tranh cho sự nghiệp
giải phóng giai cấp công nhân. Từ sự giới thiệu đó giáo viên có thể cho
học sinh thấy đƣợc những điểm giống nhau trong tƣ tƣởng của Mác và
Ăng ghen và cũng bắt đầu từ quan điểm chung đó, hai Ông đã gặp nhau
và trở thành đôi bạn tri kỉ, lâu bền và cảm động mà SGK đó nêu ra ý này.
Ngoài ra giáo viên có thể khắc sâu nhân vật lịch sử bằng cách gợi ý cho
các em cách nhớ năm sinh của nhân vật lịch sử đó ví dụ năm sinh của
Mác ( 1818) Ăng ghen nhỏ hơn Mác 2 tuổi tức là Ăng-ghen sinh năm
1820. Hoặc giáo viên có thể khắc sâu nhân vật lịch bằng cách cho học
sinh nắm những nét tƣơng đồng xuất thân gia đình hay từ nghề nghiệp
của nhân vật đó … ví dụ nhƣ Crôm -oen xuất thân từ gia đình quý tộc
mới, Oa- sinh -tơn là kỹ sƣ …
Tất nhiên trong quá trình sử dụng những tƣ liệu nói trên để khắc họa
hình ảnh của các nhân vật lịch sử nhằm gây hứng thú học tập cho các
em, để nâng cao chất lƣợng dạy và học là điều rất cần thiết, nhƣng ngƣời
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang
10
giáo viên không vì thế mà tham lam chồng chất nhiều kiến thức để phủ
lên bộ nhớ các em, cuối cùng làm cho các em không nhớ gì mà lại đâm ra
chán học. Do đó muốn đạt đƣợc mục đích trên ngƣời giáo viên phải biết
chọn lọc tức là giản và tinh chứ không phải nhiều số lƣợng là quyết định
đƣợc sự tiếp thu kiến thức của học sinh và tạo hứng thú cho các em học
tập tốt bộ môn Lịch sử .
Muốn có đƣợc nhƣ vậy ngƣời giáo viên phải tích lũy nhiều tƣ liệu lịch
sử, có nhiều kiến thức lịch sử chi tiết và phong phú nhƣng sống động, biết
kết hợp nhuần nhuyễn giữa các phƣơng pháp tâm lý học để vận dụng tốt
kiến thức vào bài giảng đúng lúc đúng nơi, đúng nội dung yêu cầu của
bài. Ngoài ra giáo viên cũng phải biết kết hợp khai thác giữa kiến thức
trong sách giáo khoa với kiến thức ngoài sách giáo khoa, kết hợp lời nói
truyền cảm với chân dung hay hình ảnh của nhân vật lịch sử, biết so sánh
đối chiếu giữa các nhân vật lịch sử nhằm nâng cao giá trị nhận thức cho
các em.
Để đạt đƣợc mục đích trên, ngƣời giáo viên phải mất nhiều công sức
sƣu tầm tài liệu, tranh ảnh của từng nhân vật lịch sử mà trong tiết dạy yêu
cầu, biết chọn lọc, kết hợp đƣa những kiến thức ngoài sách giáo khoa vào
bài giảng. Tất cả việc làm trên mặc dù tốn nhiều thời gian và sức lực
nhƣng khi đạt đƣợc mục đích yêu cầu đề ra trong một tiết học trên lớp 45
phút ngắn ngủi thì ngƣời giáo viên cảm thấy nhẹ nhõm, quên đi mệt mỏi
lo âu, làm cho học sinh hứng thú, phấn khởi học tập sau một giờ lên lớp
công phu của thầy và trò .
III. HIỆU QUẢ ĐỀ TÀI
Trong dạy và học lịch sử ở trƣờng phổ thông hiện nay, ngƣời giáo viên
phải khéo léo tổ chức việc khắc họa hình ảnh nhân vật lịch sử, nhằm nâng
cao hoạt động nhận thức của học sinh, việc làm này có tác dụng rất lớn
trong việc gây hứng thú học tập cho học sinh hiện nay. Đây là việc cần
phải làm của giáo viên, vì có hứng thú học tập, ngƣời học nhất là học sinh
trung học phổ thông, lứa tuổi rất nhạy cảm trong việc tìm tòi cái mới cái
chƣa biết và rất cảm động khi giáo viên biết sử dụng những tƣ liệu giáo
dục đạo đức cách mạng cho các em ngay trong bài học lịch sử trên lớp.
Tạo hứng thú học tập cho các em là chiếc cầu nối, là phƣơng tiện để góp
phần nâng cao chất lƣợng dạy và học tập bộ môn lịch sử hiện nay. Đây là
yêu cầu phải làm thƣờng xuyên đối với giáo viên dạy sử ở trƣờng phổ
thông hiện nay. Những cách thức, những con đƣờng hay vài biện pháp
nêu trên của bản thân tôi để tạo hứng thú cho các em phấn khởi học tập
trong một tiết dạy lịch sử thế giới lớp 10 cũng là một trong nhiều phƣơng
pháp để tạo hứng thú học tập của học sinh.
Để kiểm nghiệm lại quá trình thực hiện sáng kiến này, ngoài việc tiến
hành các sáng kiến trên, bản thân tôi còn tiến hành thực tế qua các hình
thức kiểm tra: miệng, 15 phút đầu giờ, kiểm tra 1 tiết đều có kèm theo các
câu hỏi về nhân vật lịch sử, các câu hỏi kiểm tra bản thân tự ra đề hoặc
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang
11
đƣợc sƣu tầm, tìm tòi qua sách tham khảo nhƣ : Sách giáo viên của tác
giả Phan Ngọc Liên ( tổng chủ biên), sách bài tập lịch sử tác giả Trịnh
Đình Tùng ( chủ biên)...để đƣa vào bài tập thƣờng xuyên và định kỳ .
Sau đây là một số bài tập về nhân vật lịch sử mà bản thân đã đề ra, để
vừa khắc sâu kiến thức nhân vật cho học sinh vừa kiểm tra việc tiếp thu
kiến thức đó nhƣ thế nào qua các lần kiểm tra (miệng 15 phút đầu giờ…).
Ví dụ 1: Bài 31 “Cách mạng tƣ sản Pháp cuối thế kỉ XVIII”, giáo viên
có thể ra câu hỏi (dạng tự luận):
Câu hỏi: Em hiểu biết gì về nhân vật Rôbe Spie? (Sách bài tập lịch sử lớp
10- tác giả Trịnh Đình Tùng…nhà xuất bản giáo dục năm 2004), để giúp
cho học sinh hiểu, nhớ lâu về nhân vật lịch sử này tôi còn kèm theo câu
hỏi sau: Nhân vật Rôbe Spie có liên quan đến sự kiện lịch sử quan trọng
nào trong phái Gia cô banh cách mạng?
Ví dụ 2: Bài 36: “Mác và Ăngghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội
khoa học”.
Để nắm lại kiến thức đã học về nhân vật lịch sử C. Mác và Ăngghen,
giáo viên có thể ra câu hỏi dƣới dạng đền khuyết nhƣ sau:
Hãy sử dụng các từ dưới đây điền vào chỗ trống để hoàn thành đoạn tóm
tắt về cuộc đời hoạt động của C.Mác và Ăngghen:
Luật sƣ 1818 thông minh
Hoạt động cách mạng 1842 chủ xƣởng
1844 1820 Tình cảnh giai cấp công nhân Anh
công nhân tình bạn Tiến sĩ
“ C. Mác sinh năm…..trong một gia đình……gốc Do thái ở thành
phố Tơ ri ơ nước Đức. Từ nhỏ Mác đã nổi tiếng là người …., sớm tỏ ra
uyên bác. Vì vậy mới 23 tuổi Mác đã đỗ…., Mác vừa làm khoa học, vừa
làm cộng tác với báo chí cách mạng. Sau khi bị trục xuất ra khỏi Đức
vì….Mác sang Pari tìm hiểu và tiếp tục tham gia vào phong trào cách
mạng Pháp.
Ăngghen sinh năm …..trong một gia đình ….giàu có ở thành phố Béc
Men (Đức), Ăngghen rất căm ghét những thủ đoạn làm giàu của giai cấp
tư sản. Vì vậy năm ….ông sang Anh và đi sâu tìm hiểu nỗi khổ của người
……Ông viết nhiều bài được tập hợp trong cuốn…..Năm ….từ Anh sang
Pháp và gặp Mác. Từ đây hai ông bắt đầu một……lâu dài và đầy cảm
động trong quá trình hoạt động cách mạng cho phong trào công nhân thế
giới” ( Sách bài tập lịch sử lớp 10- tác giả Trịnh Đình Tùng- NXBGD).
Ví dụ 3: Bài 29: “ Cách mạng Hà Lan và Cách mạng tƣ sản Anh ”.
Để đánh giá kiểm tra việc tiếp thu kiến thức về nhân vật lịch sử Crôm-
oen nhà chỉ huy quân sự của Cách mạng tƣ sản Anh năm 1642. Giáo viên
có thể ra đoạn văn ngắn để học sinh nhận biết và nhận xét nhân vật lịch
sử nhƣ sau:
Em hãy cho biết đoạn văn này nói về nhân vật lịch sử nào, em hãy nhận
xét về nhân vật lịch sử đó:
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang
12
“Ông là một đại chủ đại diện cho tầng lớp quý tộc mới, có tinh thần cách
mạng, khả năng tổ chức và chỉ huy quân sự. Năm 1640, ông được bầu
làm đại biểu Quốc hội. Trong Quốc hội, ông đã hăng hái chống lại nhà
vua và giáo hội Anh. Khi cuộc chiến tranh chống vua Sác lơ I nổ ra (
năm 1642), ông đã tổ chức đội quân “kiểu mới”, làm hạt nhân cho quân
đội của Quốc hội ( quân “đầu tròn”, vì đầu tóc cắt ngắn, ăn mặc giản
dị). Đơn vị kị binh của ông, do lòng dũng cảm và chí kiên quyết, được
mệnh danh là “sườn sắt. Quân đội “đầu tròn” của Quốc hội đã đánh bại
đội quân “kị sĩ” của vua và bắt giam vua (1648) ”.
Qua áp dụng sáng kiến này, bản thân thấy rằng, muốn tạo cơ hội cho
học sinh học tập tốt bộ môn của mình, ngƣời giáo viên luôn chủ động tìm
tòi những biện pháp, những con đƣờng truyền thụ kiến thức tốt nhất để
đem lại hiệu quả tốt nhất trong giờ lên lớp, qua thời gian áp dụng sáng
kiến này, kết quả học tập của học sinh lớp tôi phụ trách có nhiều tiến bộ
rõ rệt, nhất là trong tiết học lịch sử các em rất sôi động, hơn 70 % số học
sinh tham gia cùng giáo viên để khai thác kiến thức trong bài giảng, kết
quả nhƣ sau:
* Trƣớc khi áp dụng đề tài:
Khối Giỏi- khá Trung bình Yếu
10 12,5% 62,5% 25%
* Sau khi áp dụng đề tài:
Khối Giỏi- Khá Trung bình Yếu
10 18,4% 70,4% 11,2%
Qua bảng kết quả so sánh trên cho thấy, việc áp dụng sáng kiến trên đã
đem lại kết quả học tập của học sinh trong năm học có nhiều khả quan
hơn, số lƣợng học sinh khá, giỏi tăng, số lƣợng học sinh yếu giảm. Qua
đó thấy rằng, muốn một tiết học thành công hay chất lƣợng học tập của
học sinh đƣợc nâng cao hay không, ngƣời giáo viên cần phải mất nhiều
công sức cho bài giảng không những thế mà còn phải làm nhiều lần cho
đến khi nhuần nhuyễn, muốn có đƣợc nhƣ vậy ngƣời giáo viên phải tự
bồi dƣỡng, tự rèn luyện và nâng cao tay nghề để kỹ năng dạy học ngày
càng hoàn thiện hơn.
Để đạt đƣợc mục tiêu chung của chƣơng trình lịch sử lớp 10 ( phần lịch
sử thế giới), thể hiện cụ thể ở mặt giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển,
ngƣời giáo viên cần phải nhận thức và quán triệt mục tiêu vào hoạt động
giáo dục theo hƣớng tích cực hóa việc dạy và học môn lịch sử. Điều này
phải đòi hỏi sự nổ lực, cố gắng cao, ngƣời giáo viên phải biết phát huy
những ƣu điểm, kinh nghiệm có sẵn, đồng thời biết sáng tạo linh hoạt
trong quá trình giảng dạy trên lớp, phải biết khắc phục những tồn tại,
thiếu sót trong dạy và học, nhất thiết phải bỏ kiểu dạy “ Thầy đọc trò
chép”, trò trả lời theo sách mà không có những chủ động, sáng tạo nào
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang
13
trong quá trình học tập của trò. Việc “Khắc họa nhân vật lịch sử” cũng là
một biện pháp, cách thức để gây hứng thú học tập bộ môn lịch sử đối với
học sinh trung học phổ thông nói riêng và nhà trƣờng phổ thông nói
chung, tuy là biện pháp nhỏ nhƣng góp phần vào hoạt động giáo dục theo
hƣớng tích cực hóa trong dạy và học hiện nay./.
IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG ĐỀ TÀI.
Đổi mới phƣơng pháp dạy học lịch sử nói chung ở trƣờng THPT là một
yêu cầu cần thiết và cấp bách hiện nay, có đổi mới phƣơng pháp theo
hƣớng tích cực hóa hoạt động của học sinh thì mới hòa nhập đƣợc trình
độ phổ thông trong khu vực và trên thế giới. Để tạo điều kiện cho đổi mới
phƣơng pháp dạy học nói chung và phƣơng pháp dạy học môn lịch sử nói
riêng đạt đƣợc hiệu quả cao, tôi có một số kiến nghị nhƣ sau:
- Tăng cƣờng đầu tƣ cơ sở vật chất cho việc dạy và học bộ môn lịch
sử.
- Sử dụng tối đa việc học tại thực địa để học sinh biết về những di
tích lịch sử, văn hóa của địa phƣơng.
- Đầu tƣ xây dựng phòng học bộ môn.
- Tổ chức thảo luận các chuyên đề đổi mới phƣơng pháp dạy học cho
tất cả các giáo viên thƣờng xuyên trong từng đợt, từng năm để ngày một
nâng cao chất lƣợng dạy học, nắm bắt kịp thời các phƣơng pháp dạy học
tích cực.
- Nhà trƣờng luôn quan tâm, động viên kịp thời đối với đội ngũ giáo
viên, học sinh trong việc giảng dạy, học tập tạo động lực giúp thầy trò thi
đua dạy tốt và học tốt.
V. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tài liệu đổi mới phƣơng pháp dạy học môn lịch sử trung học phổ thông
(tài liệu tham khảo). Bộ giáo dục và Đào tạo.
2. Phƣơng pháp dạy học môn lịch sử theo hƣớng tích cực. NXB Đại học
sƣ phạm.
3. Sách giáo khoa, sách giáo viên lịch sử lớp 10 chƣơng trình chuẩn.
NXB Giáo dục.
4. Tài liệu bồi dƣỡng giáo viên thực hiện chƣơng trình sách giáo khoa lớp
10. NXB Giáo dục.
5. Tài liệu về chƣơng trình giáo dục phổ thông môn lịch sử theo chƣơng
trình chuẩn. Bộ giáo dục và Đào tạo.
Ngƣời thực hiện
Trịnh Thị Bình
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang
14
SỞ GD & ĐT ĐỒNG NAI CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
VIỆT NAM.
TRƢỜNG THCS & THPT Độc lập - Tự do - Hạnh phúc.
HUỲNH VĂN NGHỆ Phú lý ngày 20 tháng
5năm 2012
PHIẾU NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.
Năm học: 2011- 2012.
………………………………
Tên sáng kiến kinh nghiệm: “KHẮC HỌA NHÂN VẬT” TRONG DẠY
HỌC LỊCH SỬ LỚP 10.
Họ và tên tác giả: Trịnh Thị Bình
Đơn vị công tác: Trƣờng THCS & THPT Huỳnh Văn Nghệ.
Lĩnh vực: ( Đánh dấu X vào các ô tƣơng ứng, ghi rõ tên bộ môn hoặc lĩnh
vực khác).
Quản lý giáo dục:…………. Phƣơng pháp dạy học bộ môn:
…………
Phƣơng pháp giáo dục……….. Lĩnh vực khác……………..
Sáng kiến kinh nghiệm đã đƣợc triển khai áp dụng: Tại đơn vị: …..Trong
ngành……
1. Tính mới: ( Đánh dấu X vào 1 trong 2 ô dƣới đây)
- Có giải pháp hoàn toàn mới
- Có giải pháp cải tiến, đổi mới phƣơng pháp đã có
2. Hiệu quả: ( Đánh dấu X vào 1 trong 4 ô dƣới đây)
- Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả
cao
- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai
áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao
- Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao
- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai
áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao
3. Khả năng áp dụng: ( Đánh dấu X vào 1 trong 3 ô mỗi dòng dƣới đây)
- Cung cấp đƣợc các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đƣờng lối,
chính sách:
Tốt Khá Đạt
- Đƣa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn, dễ
thực hiện và dễ đi vào cuộc sống:
Tốt Khá Đạt
- Đƣợc áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt
hiệu quả trong phạm vi rộng:
Tốt Khá Đạt
“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.
Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang
15
Phiếu này được đánh X đầy đủ các ô tương ứng, có ký tên xác nhận của
người có thẩm quyền, đóng dấu của đơn vị và đóng kèm vào cuối mỗi bản
sáng kiến kinh nghiệm.
XÁC NHẬN CỦA TỔ CHUYÊN MÔN THỦ TRƢỞNG ĐƠN VỊ
( Ký tên và ghi rõ họ tên) ( Ký tên, ghi rõ họ tên
và đóng dấu)