MÔN LỊCH SỬ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM HƯỚNG DẪN HỌC SINH LẬP NIÊN BIỂU LỊCH SỬ TRONG MÔN LỊCH SỬ LỚP 9 Ở TRƯỜNG THCS Công văn số 3280/BGDĐT-GDTrH ngày 27/8/2020

Yopovn · 4/4/24

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM HƯỚNG DẪN HỌC SINH LẬP NIÊN BIỂU LỊCH SỬ TRONG MÔN LỊCH SỬ LỚP 9 Ở TRƯỜNG THCS Công văn số 3280/BGDĐT-GDTrH ngày 27/8/2020 được soạn dưới dạng file word gồm 13 trang. Các bạn xem và tải về ở dưới.

HƯỚNG DẪN HỌC SINH LẬP NIÊN BIỂU LỊCH SỬ TRONG MÔN LỊCH SỬ LỚP 9 Ở TRƯỜNG THCS

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Bộ môn Lịch sử ở trường Trung học sơ sở nhìn chung còn nhiều bất cập chẳng hạn như nội dung kiến thức thì dài mà thời lượng cho bộ môn Lịch sử còn ít. Thứ hai các nội dung, chủ đề Lịch sử trong sách giáo khoa hiện nay còn mang tính hàn lâm, dài dòng mặc dù các nội dung, chủ đề trong sách giáo khoa cũng đã đầy đủ về những nội dung cơ bản của lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam từ xưa đến nay. Song cách diễn đạt còn thiên về trình bày nên học sinh rất khó mà nắm bắt được một cách có hệ thống các nội dung chính của lịch sử thế giới cũng như lịch sử Việt Nam. Đặc biệt là trong chương trình Lịch sử lớp 9, cả một giai đoạn lịch sử dài mà sách giáo khoa trình bày theo lối diễn tả nên gây ra rất nhiều khó khăn cho học sinh khi học bộ môn này. Học sinh ở trường THCS hiện nay đại bộ phận không thích học môn Lịch sử. Điều này có rất nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân cơ bản làm cho các em nhàm chán vì yêu cầu của chương trình, và các em phải ghi nhớ rất nhiều mốc thời gian và sự kiện lịch sử một cách máy móc, khô khan.

Từ thực tế trong việc dạy học môn Lịch sử ở trường THCS trong những năm vừa qua, bản thân Tôi cũng nhận thấy học sinh của mình còn gặp rất nhiều khó khăn trong việc học tập bộ môn Lịch sử: Khó ghi nhớ các mốc thời gian và sự kiện lịch sử, các em còn học thuộc lòng một cách máy móc là ghi nhớ từng câu, từng chữ của nội dung bài học nhưng khả năng ghi nhớ của các em có sự khác nhau nên dần dần các em không còn có hứng thú với bộ môn Lịch sử. Các em luôn có cảm giác sợ và nặng nề với bộ môn này. Đặc biệt khi học về diễn biến của một cuộc kháng chiến hay một trận đánh nào đấy thì các em rất khó khăn bởi lẽ các em lại phải ghi nhớ các mốc thời gian và các sự kiện lịch sử. Trong quá trình giảng dạy, quan sát, theo dõi đồng hành cùng học sinh trong quá trình học tập môn Lịch sử, bản thân luôn tìm tòi những phương pháp tối ưu nhất để giúp học sinh mình dễ dàng hơn trong việc học tập nắm bắt nội dung chương trình, có hứng thú, yêu thích bộ môn Lịch sử hơn. Trong các phương pháp mà tôi đã áp dụng thành công nhất đó là hướng dẫn học sinh học lịch sử bằng cách lập bảng niên biểu lịch sử. Với phương pháp này học sinh của tôi đã cảm thấy đỡ khó khăn hơn khi học bộ môn Lịch sử và yêu thích môn Lịch sử hơn. Các em không còn thấy khó khăn khi học về diễn biến các cuộc kháng chiến, các trận đánh hay là hệ thống kiến thức trong những giai đoạn lịch sử ở trong chương trình học của các em. Qua đây tôi cũng xin mạnh dạn đưa ra kinh nghiệm của mình chia sẻ cùng đồng nghiệp qua sáng kiến “Hướng dẫn học sinh lập niên biểu lịch sử trong môn Lịch sử lớp 9 ở trường THCS”

2. NỘI DUNG

2.1. Thực trạng của vấn đề

Căn cứ Công văn số 3280/BGDĐT-GDTrH ngày 27/8/2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học cấp THCS. Trong bộ môn Lịch sử 9 được xây dựng lại có khá nhiều bài học lịch sử về nội dung các trận đánh, các cuộc cách mạng, các chiến dịch mà theo chương trình giáo dục nhà trường đã hướng dẫn thực hiện lại bằng việc lập bảng niên biểu về các trận đánh, các cuộc cách mạng, các chiến dịch đó. Đó cũng là một minh chứng thiết thực để tôi thực sáng kiến kinh nghiệm này.

2.2. Giải pháp thực hiện.

Từ những thực trạng trên, tôi xin đưa ra một số giải pháp thực hiện như sau:

Bước 1: Tổ chức cho học sinh đọc sách giáo khoa nội dung bài học. Mặc dù đã yêu cầu các em về nhà đọc bài trước trong mục hướng dẫn về nhà ở tiết trước nhưng giáo viên cũng nên tổ chức cho học sinh đọc lại để tránh trường hợp nhiều em chưa đọc bài trước hoặc đọc xong mà đã quên để các em nắm được nội dung chính của bài học.

Bước 2: Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh: Lập bảng niên biểu về cuộc cách mạng, cuộc khởi nghĩa, về các chiến dịch, về hệ thống kiến thức ở các bài tổng kết….

Bước 3: Học sinh nhận nhiệm vụ và tiến hành thực hiện. Ở trong bước này học sinh phải phán đoán về dạng bảng niên biểu. Giáo viên hướng dẫn học sinh chọn dạng bảng niên biểu cho phù hợp nhất.

Bước 4: Kẻ bảng niên biểu. Ở bước này học sinh phải vận dụng sự khéo léo và khả năng tính toán của bản thân để chia ô, kẻ bảng cho phù hợp tránh trường hợp bảng quá ngắn không ghi đủ hết nội dung hoặc bảng quá dài mất cân đối sẽ mất đi vẻ thẩm mĩ.

Bước 5: Lựa chọn kiến thức đưa vào bảng phải đảm bảo các yêu cầu cơ bản, chính xác, ngắn gọn. Có rất nhiều sự kiện, phải biết chọn lọc những gì là cơ bản nhất, sử dụng từ ngữ chính xác, cô đọng nhất. Không nên ôm đồm quá nhiều kiến thức khiến việc lập bảng trở nên nặng nề, khó theo dõi nội dung và lô-gic vấn đề.

Qua năm bước trên, tôi đã tiến hành tổ chức cho học sinh lớp 9

lập bảng niên biểu với nhiều dạng khác nhau và thu được kết quả tốt từ phía học sinh. Ở đây tôi xin chia sẻ ở các dạng sau:

2.2.1. Lập bảng niên biểu diễn biến của một cuộc cách mạng, một cuộc khởi nghĩa hay một chiến dịch. ( mang tính chất cụ thể ở phạm vi nhỏ, hẹp)

Với dạng bảng niên biểu của những nội dung như thế này, giáo viên hướng dẫn học sinh lập bảng gồm nhiều cột dọc ( từ 2 cột trở lên) còn cột hàng ngang tùy thuộc vào lượng kiến thức của mỗi cuộc kháng chiến.

Ví dụ 1: Khi giảng dạy bài 23: Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Ở bài này giáo viên yêu cầu học sinh lập bảng niên biểu các sự kiện chính về diễn biến của cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 (tiến trình Cách mạng tháng Tám năm 1945).

Với yêu cầu trên, giáo viên hướng dẫn và tổ chức cho học sinh lập bảng niên biểu những sự kiện chính của cuộc cách mạng này theo các bước ở trên đồng thời hướng dẫn học sinh nhận biết các từ khóa trong đề bài yêu cầu thực hiện: Từ khóa trong đề đó là “Các sự kiện chính” đây là dạng đề yêu cầu tương đối đơn giản và rõ ràng nên học sinh lựa chọn bảng niên biểu gồm 2 cột dọc. Một cột thể hiện thời gian, một cột thể hiện các sự kiện chính. Hàng ngang thì tùy thuộc vào lượng nội dung, kết thúc ở mỗi sự kiện nào thì ngăn ngang ô đó lại vừa đảm bảo tính khoa học, vừa đảm bảo tính thẩm mĩ. Lựa chọn mốc thời gian và sự kiện chính đưa vào ô cho phù hợp và đảm bảo nguyên tắc theo trình tự thời gian, đưa các sự kiện chính, quan trọng vào ô, tránh trường hợp nhầm lẫn giữa mốc thời gian và sự kiện.

Với yêu cầu của đề bài trên chúng ta có bảng niên biểu như sau:

Thời gian	Sự kiện
Ngày 15/8/1945	Ủy ban quân sự cách mạng Hà Nội (Ủy ban khởi nghĩa) được thành lập
Ngày 16/8/1945	Truyền đơn, biểu ngữ kêu gọi khởi nghĩa xuất hiện khắp mọi nơi. Chính phủ bù nhìn lung lay đến tận gốc rễ.
Ngày 19/8/1945	Mít tinh tại nhà hát lớn biến thành cuộc biểu tình đánh chiếm các công sở chính quyền địch, khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội.
Ngày 14à đến 18/8/1945	Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành chính quyền
Ngày 23/8/1945	Huế giành chính quyền
Ngày 25/8/1945	Sài Gòn giành chính quyền
Ngày 28/8/1945	Ngày 28 – 8 Tổng khởi nghĩa thành công trong cả nước
Ngày 2/9/1945	Tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tich Hồ Chí Minh đọc bản tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Ở bảng niên biểu trên chúng ta đều nhận thấy đã có sự sắp xếp các sự kiện theo trình tự thời gian một cách chặt chẽ logic. So sánh với việc học diễn biến của cuộc